Ιστορία Συνοικισμού Ναυάρχου Βότση

Ιστορία Συνοικισμού Ναυάρχου Βότση*
από Ανανία Τσιραμπίδη, Ομότιμο Καθηγητή ΑΠΘ
Πρόεδρο Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς

Μακεδονικός τάφος (κούφιο ή τρύπιο βουναλάκι ή διαβολότρυπα)
Το γνωστό από τα παιδικά χρόνια πολλών παλιών κατοίκων της περιοχής κούφιο βουναλάκι που βρισκόταν πέρα από την τάφρο και πίσω από το σημερινό νοσοκομείο Άγιος Παύλος, ήταν μία από τις πάρα πολλές τούμπες της Μακεδονικής γης, δηλαδή τάφος κάποιου σημαντικού Μακεδόνα στρατιωτικού ή πολιτικού. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο για την προστασία των αμπελώνων της γύρω περιοχής. Στην τουρκική ονομαζόταν Κις Τούμπα. Η παράδοση αναφέρει για τη δημιουργία του τα εξής: Μία Τουρκάλα τιμωρήθηκε για παράπτωμά της σε φυλάκιση με καταναγκαστικά έργα. Κουβαλούσε λοιπόν όλη μέρα με την ποδιά της χώμα σε σωρό σ’ αυτή τη θέση με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αυτός ο λόφος. Κούφιο το έκαναν οι Γάλλοι κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου χρησιμοποιώντας το ως καταφύγιο. Είχε μια διαμπερή στοά με μεγάλη αίθουσα στο κέντρο και άλλους χώρους δεξιά και αριστερά.
Το 1987, με τη δημιουργία της περιφερειακής οδού, αυτός ο λόφος ισοπεδώθηκε. Έτσι, αποκαλύφθηκε ο Μακεδονικός τάφος που σήμερα είναι επισκέψιμος. Η ελαφρά υπερυψωμένη οδός τον καλύπτει επιτρέποντας έτσι τη διαμόρφωση ενός επισκέψιμου υπόγειου χώρου. Πρόκειται για ένα επιβλητικό μονοθάλαμο κτίσμα από πωρόλιθο, δωρικού ρυθμού, με έγχρωμα κονιάματα. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν πήλινα και αλαβάστρινα αγγεία, ένας Θασίτικος ενεπίγραφος αμφορέας, σιδερένια όπλα και στλεγγίδες, ψήφοι από χρυσά περιδέραια, ένα χρυσό νόμισμα του βασιλιά Φιλίππου του Β΄, ίχνη από δύο ξύλινες νεκρικές κλίνες με ελεφαντοστέινο διάκοσμο και σκορπισμένα οστά. Ο τάφος συλήθηκε κατά την αρχαιότητα από τυμβωρύχους.
Το μνημείο ετοιμάστηκε το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. για να δεχθεί επιφανή Μακεδόνα νεκρό και τη γυναίκα του, ενώ στο τέλος του αιώνα ανοίχτηκε και πάλι για να θαφτεί ένα ακόμη μέλος, προφανώς της ίδιας οικογένειας. Θεωρείται ο αρχαιότερος και πιο εντυπωσιακός Μακεδονικός τάφος στην περιοχή Θεσ-νίκης. Επιτηρείται από την ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και η επίσκεψη σ’ αυτόν είναι ελεύθερη, μετά από επικοινωνία.
Αυτός ο ταφικός τύμβος και η περιοχή του αποτελούσαν ένα εκτεταμένο νεκροταφείο των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων που καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά με την ανέγερση
σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων και του τερματικού σταθμού του Μετρό. Διασώθηκε όμως το περιεχόμενο αρκετών ασύλητων τάφων του 4ου και 3ου αιώνα π.Χ. Μερικοί από αυτούς, μετά από αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, είναι ορατοί από κάθε επισκέπτη-πελάτη της υπεραγοράς ηλεκτρικών συσκευών «MEDIA MARKT» και της εταιρίας επίπλων «MEXIL». Το πέτρωμα από το οποίο κατασκευάστηκαν όλοι αυτοί οι τάφοι είναι ο τραβερτίνης που λαξεύεται εύκολα, θεωρείται όμως πολύ χαμηλής αξίας «μάρμαρο».
Στη θέση κατασκευής του τερματικού σταθμού του Μετρό, αρχαιολόγοι της ΙΣΤ΄ Εφορείας, αποκάλυψαν την παρουσία ενός από τα 26 πολίσματα (κωμοπόλεις) που υπήρχαν γύρω από τον Θερμαϊκό κόλπο τον 4ο π.Χ. αιώνα. Αυτά, το 315 π.Χ., συνένωσε ο Βασιλιάς της Μακεδονίας Κάσσανδρος δημιουργώντας μία πόλη στην οποία έδωσε το όνομα της συζύγου του και ετεροθαλούς αδερφής του Μ. Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκης. Όλοι οι αναφερόμενοι παραπάνω τάφοι αποτελούσαν μέρος του νεκροταφείου αυτού του πολίσματος.

Συνοικισμός Κάμπελ
Όλη η έκταση του συνοικισμού Βότση, καθώς και οι γειτονικοί του, ήταν χωράφια του Τούρκου τσιφλικά Χαμδή Μπέη που μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912) αγοράστηκαν από τους Καπουτζηδιανούς (Πυλαιώτες). Η περιοχή ονομαζόταν «βουβαλόστρατα», επειδή ήταν πέρασμα βουβαλιών των κτηνοτρόφων της Πυλαίας. Εκτός των κτηνοτροφικών ασχολιών, οι καλλιέργειες της μπάμιας και του αμπελιού ήταν οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της περιοχής μέχρι και τη δεκαετία του ’60. Οι «Καπουτζήδες», που στα τουρκικά σημαίνει καστροφύλακες, ήταν κολίγοι των Τούρκων τσιφλικάδων.
Στη μεγαλύτερη έκταση της σημερινής Καλαμαριάς όπως κέντρο Καλαμαριάς, Αρετσού, Καραμπουρνάκι, Βυζάντιο, Βότσης, Φοίνικας, αλλά και πιο πέρα μέχρι τη Σχολή Πολέμου, οι σύμμαχοί μας αγγλογάλλοι δημιούργησαν διάφορες εγκαταστάσεις, για τις ανάγκες του Μακεδονικού Μετώπου κατά των Κεντρικών Δυνάμεων, στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1915-1918). Αεροδρόμια, στρατόπεδα, αποθήκες ανεφοδιασμού, νοσοκομεία, απολυμαντήριο, ακόμη και κοιμητήριο. Επίσης, κατασκεύασαν σιδηροδρομική γραμμή για μεταφορά πολεμοφοδίων από το λιμάνι της Θεσ-νίκης μέχρι την περιοχή της Σχολής Πολέμου. Διέσχιζε την ανατολική Θεσ-νίκη περνώντας περίπου παράλληλα της Παπαναστασίου, από τη Χαριλάου και τις παρυφές του Βότση και του Φοίνικα. Οι υπόλοιπες περιοχές της Καλαμαριάς, αλλά και του Βότση, ήταν ακατοίκητες μέχρι το 1920.
Το 1916 οι Άγγλοι, σε έκταση περίπου 100 στρεμμάτων, δημιούργησαν έναν καταυλισμό που χρησίμευε ως μηχανοστάσιο και έμπεδο για τους στρατιώτες του Ινδικού Τάγματος. Ο καταυλισμός βρισκόταν μεταξύ των σημερινών οδών Μ. Αλεξάνδρου – Αν. Θράκης – Έκτορος – Περικλέους – Κεραμοπούλου.
Το 1917 οι Άγγλοι δημιούργησαν το συμμαχικό κοιμητήριο (σήμερα πίσω από το στρατόπεδο Νταλίπη). Αυτή την περίοδο έφεραν το πρώτο νερό με σωλήνες από τον Χορτιάτη για τις ανάγκες του κοιμητηρίου και των λοιπών εγκαταστάσεών τους. Επίσης, πραγματοποίησαν πολλές γεωτρήσεις για να βρουν νερό το οποίο εντόπισαν περίπου στη συμβολή των οδών Καλαντίδου και Λασάνη. Με σωλήνες το μετέφεραν σε μεγάλη δεξαμενή πίσω από το σημερινό 17ο Δ.Σ. (Λασάνη-Καισαρείας).
Το 1923, δίπλα από το συμμαχικό κοιμητήριο, η τότε κοινότητα Καλαμαριάς δημιούργησε το δικό της.
Το 1925 αποχώρησαν οι Άγγλοι, αφού πούλησαν τον καταυλισμό με όλες τις εγκαταστάσεις στον αγγλοεβραίο επιχειρηματία Κάμπελ. Ο Robert Campbell, λεβαντίνος αγγλικής καταγωγής, γεννήθηκε στην εβραϊκή συνοικία Χάσκιοϊ της Κωνσταντινούπολης. Ήρθε στη Θεσ-νίκη το 1918 και το 1925, μετά την αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων, εξαγόρασε τον παλιό αγγλικό καταυλισμό. Σ’ αυτόν ίδρυσε ένα μεγάλο μηχανουργείο αυτοκινήτων με την επωνυμία «Εταιρία Blair Campbell». Οι ξύλινοι ή πλίθινοι θάλαμοι (τολ) του καταυλισμού με μήκος 10 m έως 25 m, πλάτος 10 m, ύψος 5 m και επικλινή μεταλλική στέγη, βρίσκονταν ανατολικά της σημερινής Εθν. Αντιστάσεως (επί τουρκοκρατίας Γιαλκάρ, μετά την απελευθέρωση Βασ. Όλγας και επί δικτατορίας Γράμμου-Βίτσι).
Τότε άρχισε η εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων περιφερειακά του καταυλισμού, όπου κατοίκησαν σε πρόχειρα οικήματα. Ο συνοικισμός πλέον γίνεται γνωστός ως «Κάμπελ». Ειδικότερα όμως, η περιοχή ανατολικά της Εθν. Αντιστάσεως ονομαζόταν στην τουρκική Γενή Τσαβούς, δηλαδή «Νέος Λοχίας».
Το 1927 η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ-νίκης αγόρασε από τον Κάμπελ τις εγκαταστάσεις της εταιρίας του για να ιδρύσει νέο οικισμό. Ακόμη, πέτυχε να απαλλοτριωθούν από το ελληνικό δημόσιο υπέρ αυτής 35 γειτονικές ιδιοκτησίες. Έτσι, η συνολική έκταση έφτασε τα 185.500 m2. Το διάταγμα για την απαλλοτρίωση και δημιουργία του οικισμού εκδόθηκε τον Μάρτιο του 1928 και εγκρίθηκε ρυμοτομικό σχέδιο που περιλάμβανε και τη μελλοντική επέκτασή του. Η επιμελημένη πολεοδομική χάραξη προέβλεπε τη δημιουργία πρότυπου οικισμού για Εβραίους μεσαίων εισοδημάτων. Η Ισραηλιτική Κοινότητα όμως κάτω από πιεστικές ανάγκες μετέφερε εκεί περίπου 210 οικογένειες πυροπαθών Εβραίων της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917 του κέντρου της πόλης, συνολικά 788 άτομα. Η εγκατάσταση περιορίστηκε στο ανατολικό τμήμα του παλιού στρατιωτικού καταυλισμού (κατά προσέγγιση μεταξύ των σημερινών οδών Αν. Θράκης – Καισαρείας – Περικλέους – Αριστοτέλους – Καζάζη). Οι θάλαμοι επισκευάστηκαν και διαιρέθηκαν εσωτερικά σε διαμερίσματα, ενώ παράλληλα κατασκευάστηκαν ορισμένα νέα μικρά οικήματα. Την περίοδο 1927-31 φιλοξένησαν τους πυροπαθείς Εβραίους και στη συνέχεια τους πρόσφυγες του συνοικισμού (1932-59).
Τη νύχτα της 29ης Ιουνίου 1931 µέλη της εθνικιστικής, αντισηµιτικής και αντικοµουνιστικής οργάνωσης «Εθνική Ένωσις “Η Ελλάς”» επέδραµαν και πυρπόλησαν τον συνοικισµό, µετά από εµπρηστικά δηµοσιεύµατα της εφηµερίδας Μακεδονία. Καταστράφηκε η συναγωγή, το σχολείο, το φαρμακείο και έξι μεγάλοι θάλαμοι, τραυµατίστηκαν πολλοί και σκοτώθηκαν ένας Χριστιανός και ένας Εβραίος, ο Λεωνίδας Παππάς και ο Λεόν Βιδάλ, αντίστοιχα (ο Εβραίος από τον εβραϊκό οικισµό 151, ο οποίος υπέκυψε στα τραύµατά του τέσσερις µέρες αργότερα).
Τον Αύγουστο του 1931 οι Εβραίοι εγκατέλειψαν οριστικά τον συνοικισμό Κάμπελ, τον πιο βραχύβιο εβραϊκό συνοικισμό της Θεσ-νίκης.

Συνοικισμός Ναυάρχου Βότση
Το 1932 ο οικισμός Κάμπελ εξαγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο, ενώ το οριστικό συμβόλαιο
μεταβίβασης υπογράφηκε το 1939. Η Πρόνοια άρχισε την εγκατάσταση προσφύγων στους υπάρχοντες θαλάμους τον ίδιο χρόνο. Προηγουμένως φρόντισε να τους χωρίσει σε μικρότερα διαμερίσματα, με ξύλινες παρεμβάσεις, για να στεγάσει περισσότερους πρόσφυγες. Βέβαια, οι συνθήκες διαμονής των οικογενειών ήταν απερίγραπτες. Φοβερή ζέστη το καλοκαίρι από τις μεταλλικές στέγες, πλημμελής καθαριότητα, άφθονοι κοριοί και ψείρες. Η Πρόνοια μαζί με τους Έλληνες εγκατέστησε και 15 οικογένειες Αρμενίων σε συμμαχικό θάλαμο στη συμβολή των σημερινών οδών Καζάζη και Αριστοτέλους. Επίσης, το 1933 στον συνοικισμό διέμεναν 116 οικογένειες προσφύγων (περίπου 600 άτομα), εκτός του συμμαχικού καταυλισμού.
Το 1932 ο συνοικισμός Κάμπελ μετονομάστηκε σε συνοικισμό Στυλιανού Γονατά, που εκείνη την περίοδο ήταν Γενικός Διοικητής Μακεδονίας. Επειδή ο ίδιος αρνήθηκε αυτή την τιμή, δύο χρόνια αργότερα δόθηκε στον συνοικισμό το όνομα «ΒΟΤΣΗΣ» προς τιμή του ένδοξου υποναυάρχου Βότση (πέθανε το 1931) που κατάφερε να βυθίσει την τουρκική ναυαρχίδα Φετχί Μπουλέντ στο λιμάνι της Θεσ-νίκης κατά τον αγώνα της απελευθέρωσης, στις 18 Οκτωβρίου 1912.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 άρχισε να λειτουργεί ένας Αστυνομικός Σταθμός Ασυρμάτου ως παράρτημα του Α΄ Αστυνομικού Τμήματος που βρισκόταν στο Ντεπό, σε τμήμα του 2ου συμμαχικού θαλάμου (περίπου στη συμβολή Λασάνη και Χατζηπαναγιωτίδη). Στον ίδιο θάλαμο στεγάζονταν προσφυγικές οικογένειες, αλλά και το εξοχικό κέντρο και μετά καφενείο «Πάολα». Το διάστημα 1941-1953 ο Σταθμός Ασυρμάτου λειτούργησε σε ενοικιαζόμενη κατοικία αμέσως μετά τον Κρικέλα, στη σημερινή συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Κορυτσάς. Την περίοδο 1953-1973 λειτούργησε σε διώροφη βίλα στην Εθν. Αντιστάσεως 8, πριν τη συμβολή της με την Αιγαίου. Το 1973 ο Σταθμός καταργήθηκε.
Το 1933 ιδρύθηκε ο Εξωραϊστικός Σύλλογος «Ναύαρχος Βότσης», εγκαταστάθηκε στην εγκαταλειμμένη εβραϊκή συναγωγή και παρέμεινε σ’ αυτήν για περίπου 45 χρόνια, χρησιμοποιώντας την ως αίθουσα εκδηλώσεων και γραφείων. Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας παραχώρησε αυτό το κτίριο με το οικόπεδο στον Σύλλογο το 1969. Το 1980 η συναγωγή κατεδαφίστηκε, εξαιτίας των μεγάλων ζημιών που έπαθε από τους σεισμούς του 1978. Στο ίδιο σημείο το 1987 αναγέρθηκε από τη ΓΓΑ κλειστό διώροφο γυμναστήριο, στο οποίο φιλοξενούνται από το 1991 όλα τα τμήματα του «Ναυάρχου Βότση».
Το 1934 ηλεκτροδοτήθηκαν αρχικά οι κεντρικοί δρόμοι και στη συνέχεια οι λίγες κατοικίες του συνοικισμού, από ιδιωτικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος που λειτουργούσε από το 1929 στην Καλαμαριά (Αιγαίου και Πόντου). Από το 1957 την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας συνέχισε η ΔΕΗ.
Το 1935 ολοκληρώθηκε η κατασκευή σύγχρονων κατοικιών στον συνοικισμό από την Πρόνοια και έγινε η διανομή τους σε άστεγους πρόσφυγες. Η οικοδόμηση πραγματοποιήθηκε μεταξύ των σημερινών οδών Καζάζη και Περικλέους σε οικόπεδα των δύο πλευρών των οδών Εθν. Αντιστάσεως, Λασάνη, Αριστείδου και Αριστοτέλους, γιατί η έκταση αυτή ήταν εξαρχής οικονομικά τακτοποιημένη. Τότε η Πρόνοια κατασκεύασε 16 τετρακατοικίες (64 διαμερίσματα) και 18 διπλοκατοικίες (36 διαμερίσματα). Σήμερα, όλες αντικαταστάθηκαν από πολυώροφες οικοδομές.
Η μεσολάβηση του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου ανέστειλε κάθε οικοδομική δραστηριότητα. Μετά το 1953 το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας εφάρμοσε το σύστημα της αυτοστέγασης με παραχώρηση οικοπέδου και δανείου μέχρι 40.000 δρχ. (ανάλογα με τα μέλη κάθε οικογένειας) από την Κτηματική Τράπεζα. Το 1954 ο Υπουργός Υγείας και Πρόνοιας Χρήστος Στράτος επισκέφθηκε τον συνοικισμό και στο εντευκτήριο του Ναυάρχου Βότση μετά από κλήρωση, παρέδωσε τα αντίστοιχα παραχωρητήρια. Ανεγέρθηκαν τότε περίπου 150 μονοκατοικίες ανατολικά της Εθν. Αντιστάσεως που στέγασαν προσφυγικές οικογένειες των παραπηγμάτων. Μερικοί από τους συμμαχικούς θαλάμους (4ος και 5ος) υπήρχαν στον συνοικισμό μέχρι το τέλος του 1959.
Πριν την κατοχή στον συνοικισμό υπήρχαν τρία μπακάλικα από τα οποία οι περισσότεροι κάτοικοι ψώνιζαν με τεφτέρι, εξαιτίας της οικονομικής τους ανέχειας. Επίσης, δύο μανάβικα ένα κουρείο και το εξοχικό κέντρο-καφενείο «Πάολα». Το τεφτέρι εξυπηρέτησε πολλές φτωχές οικογένειες ακόμη και μέχρι το 1970. Σήμερα έχει αντικατασταθεί από την πιστωτική κάρτα.
Μέχρι το 1975 στον συνοικισμό υπήρχαν τρία περίπτερα προσφύγων επί της Βασ. Όλγας που ήταν διπλής κυκλοφορίας. Μπαίνοντας στην πόλη στα αριστερά, στη διασταύρωση με τη Μ. Αλεξάνδρου, ήταν το περίπτερο της Κίτσας Κωνσταντινίδου. Στη συνέχεια στα δεξιά και πριν τη διασταύρωση με τη Λασάνη ήταν εκείνο της Αριάδνης Χατζηπαναγιωτίδου, της οποίας ο αδερφός Γιώργος σκοτώθηκε στο Αλβανικό Έπος. Αργότερα ο Δήμος έδωσε το όνομά του σε δρόμο του συνοικισμού, παράλληλο της Εθν. Αντιστάσεως. Αυτό το περίπτερο νοικιάστηκε μετά την κατοχή για μικρά χρονικά διαστήματα από τις οικογένειες των Γ. Ταυρόπουλου και Σ. Δελαβερίδη και τέλος από την οικογένεια της Ευθυμίας Κακαβελάκη. Μεταφέρθηκε απέναντι (συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Καζάζη) και μετά το 1975 στη σημερινή του θέση κοντά στη συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Καραβαγγέλη. Αυτά τα δύο περίπτερα αρχικά πουλούσαν κυρίως τσιγάρα. Το τρίτο περίπτερο, του Πάρι Χριστοδούλου, βρισκόταν στο δεξιό πεζοδρόμιο, μετά τη διασταύρωση Εθν. Αντιστάσεως και Λασάνη. Ήταν
«πολυκατάστημα», διέθετε μεγάλη ποικιλία ειδών, καθώς και τηλέφωνο. Το 1975 άνοιξε νέο περίπτερο στη συμβολή της κεντρικής λεωφόρου με την Καζάζη και το 1975 άλλο στη συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Ερ. Σταυρού, για να εξυπηρετεί κυρίως τους κατοίκους των Εργατικών Κατοικιών και τους στρατευμένους του απέναντι Στρατοπέδου Νταλίπη. Σήμερα λειτουργεί ως πολυκατάστημα μόνο εκείνο της Καραβαγγέλη.
Το 1935 ιδρύθηκε το στρατόπεδο του Μακεδονομάχου Δημήτρη Νταλίπη ως βάση πυροβολικού αρχικά, μετά τεθωρακισμένων και τελευταία ως μεραρχία υποστήριξης (ΜΕΡΥΠ). Το 1949 τοποθετήθηκε σε χώρο του κεραία του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων.
Την περίοδο της κατοχής οι εγκαταστάσεις αυτού του στρατοπέδου χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς. Στην αρχή του πολέμου ήταν συχνοί οι βομβαρδισμοί από ιταλικά αεροπλάνα, στο τέλος από συμμαχικά. Ως «Γαλατάς» ήταν γνωστό το λευκού χρώματος συμμαχικό αεροπλάνο της ΡΑΦ, που πετούσε προειδοποιητικά πριν από κάποιο βομβαρδισμό γερμανικού στόχου. Παράλληλα, ηχούσαν παρατεταμένα και οι σειρήνες του πολέμου. Τότε, φρόντιζαν να προφυλαχθούν στα πρόχειρα αντιαρεπορικά ορύγματα (καταφύγια) οι πρόσφυγες συνοικιώτες με τα γυναικόπαιδά τους. Τέτοια καταφύγια έσκαψαν μπροστά και πίσω από τον μακρόστενο 3ο θάλαμο (σχεδόν παράλληλο της Χατζηπαναγιωτίδη), καθώς και πίσω από τις τετρακατοικίες των Μαυρίδη και Κακουλίδη (μεταξύ Λασάνη και Καζάζη).
Μερικοί θαρραλέοι νέοι του συνοικισμού ανέπτυξαν ένα εμπόριο φρούτων και λαχανικών με τους γερμανούς του Νταλίπη, που έπαιρναν από τα περιβόλια και τους αμπελώνες των Πυλαιωτών. Η «καμένη μεραρχία» ήταν ομάδα ζωηρών προσφυγόπαιδων του συνοικισμού που μετά την αποχώρηση των γερμανών από το στρατόπεδο Νταλίπη, φρόντισαν γρήγορα και κρυφά να προμηθευθούν ότι είχε εγκαταλειφθεί. Κράνη, ξιφολόγχες και σφαίρες ήταν η συνηθισμένη λεία. Φρόντιζαν να αφαιρούν το μπαρούτι από αυτές όπως και αργότερα από άλλες που έβρισκαν στην περιοχή μαντέμια της Πυλαίας, συνηθισμένο τόπο των παιχνιδιών τους.
Οι μεγαλύτεροι από τους νέους, ακόμη και οικογενειάρχες πρόσφυγες υπήρξαν και μικροπωλητές στο κέντρο της Θεσ-νίκης (περιοχή Βενιζέλου και Αγίου Μηνά) για αρκετά χρόνια μετά την κατοχή, για να καταφέρουν να συντηρήσουν τις πολυμελείς συνήθως οικογένειές τους. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Α. Αρζουμανίδης, ο Λ. Δημητρίου, ο Η. Ταυρόπουλος, ο Χ. Δημητριάδης κ.ά.
Το 1940 ξεκίνησε η αστική συγκοινωνία η οποία ήταν υποτυπώδης αρχικά. Υπήρχε μόνο ένα λεωφορείο (γκαζοζέν, γιατί λειτουργούσε με αέριο) με ξύλινους πάγκους για την εξυπηρέτηση των επιβατών. Αφετηρία ήταν η συμβολή Βασ. Όλγας και Ομήρου, απέναντι από το στρατόπεδο Νταλίπη και τέρμα το Ντεπό, όπου ήταν η αφετηρία των τραμ. Μετά τη δημιουργία του ΟΑΣΘ (1957) δημιουργήθηκε τακτικότερη συγκοινωνία με το κέντρο της πόλης. Οι κάτοικοι του συνοικισμού έκαναν τα καλοκαιρινά τους μπάνια στην Αρετσού και Κρήνη, όπου πήγαιναν με τα πόδια ή στην Περαία, Αγία Τριάδα και Επανομή με αστική συγκοινωνία.
Το 1940 άρχισε να λειτουργεί στη Βασ. Όλγας το εστιατόριο Περικοκλάδα από τον Κωνσταντινουπολίτη Κρητικό, το οποίο το 1948 μεταφέρθηκε απέναντι (σήμερα Εθν. Αντιστάσεως 32) με τη νέα ονομασία ΚΡΙΚΕΛΑΣ, από το παρατσούκλι του. Τα φώτα του Κρικέλα έσβησαν τον Μάρτιο του 2005, ενώ στη θέση του κτίστηκε πολυώροφη οικοδομή.
Σαφή διαχωριστικά όρια για τον συνοικισμό Βότση δεν υπάρχουν. Ο πληθυσμός αυτού του συνοικισμού το 1941 ήταν περίπου 1500 κάτοικοι σύμφωνα με δημοσιευμένο πίνακα της εφημερίδας Μακεδονία (28/10/2000).
Από την 1η Ιανουαρίου 1943 η Καλαμαριά άρχισε να λειτουργεί ως Δήμος, με έκταση 6,5 km2
και πληθυσμό 10.500 κατοίκους.
Στον συνοικισμό υπήρχαν πέντε στάβλοι ζώων. Οι τέσσερις λειτούργησαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ο πέμπτος και μεγαλύτερος όλων ήταν του Δημήτρη Κουρμπέτη. Βρισκόταν στη σημερινή συμβολή Ελ. Βενιζέλου και Εθν. Αντιστάσεως, όπου ήταν και η κατοικία της οικογένειας.
Το 1970 αυτός ο στάβλος μεταφέρθηκε σε κτήμα της πίσω από το εμπορικό κέντρο Μακεδονία.
Τη διετία 1955-56 διανοίχτηκε η περιφερειακή τάφρος με μηχανήματα της ΜΟΜΑ των Ενόπλων
Δυνάμεων, ως αναγκαίο αντιπλημμυρικό έργο. Έχει 15 km μήκος, 10-17 m πλάτος, 2-25 m βάθος. Ξεκινάει από την Άνω Τούμπα, περνάει από τις παρυφές του συνοικισμού και καταλήγει στον κόλπο του Θερμαϊκού στον Φοίνικα, μετά τη Σχολή Δικαστών. Σήμερα, αποτελεί τα διοικητικά όρια των Δήμων Καλαμαριάς και Πυλαίας-Χορτιάτη αλλά η εμφάνισή της δηλώνει ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον. Η ΕΥΑΘ, στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκει η περιποίηση της τάφρου, έχει αποφασίσει να την αξιοποιήσει και να τη μετατρέψει σε περιπατητικό άλσος.
Την ίδια περίοδο, απέναντι από το στρατόπεδο Νταλίπη, μεταξύ Εθν. Αντιστάσεως και περιφερειακής τάφρου, κατασκευάστηκαν τέσσερα διώροφα κτίρια που χρησιμοποιούνται έως σήμερα ως Στρατιωτικά Οικήματα Αξιωματικών (ΣΟΑ).
Τη διετία 1959-60, απέναντι από το στρατόπεδο, μεταξύ των οδών Μιλήτου, Εθν. Αντιστάσεως και Ερ. Σταυρού, κατασκευάστηκαν οι εργατικές κατοικίες Βότση (σύνολο 138 διαμερίσματα), συγκροτώντας τον οικισμό «ΠΡΟΟΔΟΣ». Επίσης, τρία τριώροφα κτίρια του ΟΗΕ στη συμβολή Μ. Αλεξάνδρου και Ελ. Βενιζέλου και οι κατοικίες των εργατοϋπαλλήλων και λιμενεργατών (οικισμός Κ. Καραμανλή αρχικά και μετά το 1974 Αγίου Παντελεήμονα). Τέλος, το 1962 ολοκληρώθηκε η κατασκευή των εργατικών κατοικιών του Φοίνικα (1200 διαμερίσματα).
Μέχρι το 1950 το κεραμοποιείο Αλατίνι είχε τα ορυχεία του για εξόρυξη του πηλοχώματος στην περιοχή μεταξύ των σημερινών οδών Καραβαγγέλη-Καππαδοκίας-Μ. Αλεξάνδρου-Λούη και στη συνέχεια μέχρι το 1975 στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται η υπεραγορά ΜΑRΤ. Και οι δύο θέσεις χρησιμοποιήθηκαν, μετά την αποχώρηση της εταιρίας, ως σκουπιδότοποι της Καλαμαριάς κι ας ήταν πολύ κοντά στις μονοκατοικίες των πρώτων κατοίκων του συνοικισμού. Οι μύγες ήταν πολλές τότε.
Το ρυμοτομικό σχέδιο του συνοικισμού τότε ήταν περισσότερο φιλικό προς το περιβάλλον, αφού επέτρεπε δόμηση αρχικά τριώροφων και μετά το 1978 τετραώροφων οικοδομών. Όμως το 1987 τροποποιήθηκε σε όλη την Καλαμαριά, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού, επιτρέποντας μεγαλύτερα ύψη και μικρότερες πρασιές. Έτσι, σήμερα και οι κάτοικοι του Βότση αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα, κυκλοφοριακά και στάθμευσης.
Για αρκετά χρόνια μετά την κατοχή όλοι οι συνοικιώτες είχαν τη δυνατότητα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να παρακολουθούν δωρεάν υπαίθρια κινηματογραφικές ταινίες της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Πληροφοριών. Γι’ αυτές φρόντιζε ο συνοικιώτης Τάσος, υπάλληλος της Αμερικάνικης Βιβλιοθήκης από όπου και τις δανειζόταν, μαζί με τα Αμερικάνικα επίκαιρα και τα μίκι μάους. Οι προβολές γίνονταν κάθε Τετάρτη βράδυ στην αδιαμόρφωτη πλατεία μπροστά στο εντευκτήριο του συλλόγου (Εβραϊκή συναγωγή) στην Αριστείδου. Αντίστοιχες προβολές γίνονταν εκείνη την περίοδο και σε άλλες συνοικίες της Θεσσαλονίκης.
Την πρωτομαγιά οι συνοικιώτες τη γιόρταζαν σχεδόν πάντα στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή. Με κάρα, με ποδήλατα και με τα πόδια πήγαιναν εκεί συνήθως οικογενειακώς. Η ακρασπέδωτη Βασ. Όλγας ήταν δρόμος νυφοπάζαρου, όπως γινόταν παλιά σε όλα τα χωριά και κωμοπόλεις. Η χρήση του ποδηλάτου τότε ήταν πολύ διαδομένη, γι’ αυτό και υπήρχαν αρκετά μαγαζιά για ενοικίαση στην κεντρική λεωφόρο μέχρι το Ντεπό.
Μεγαλειώδεις ήταν οι υποδοχές που επεφύλαξαν, με εντολή του Υπουργείου Παιδείας, οι μαθητές όλων των βαθμίδων των Σχολείων μαζί με τους κατοίκους του συνοικισμού στη Βασ. Όλγας για τον Πρόεδρο της Τουρκίας Τζελάλ Μπαγιάρ (1883-1986) και τους Έλληνες βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη στις 30 Νοεμβρίου 1952, καθώς και για τον Πρόεδρο της Γαλλίας Σαρλ Ντε Γκολ (1890-1970) και τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή (1907-1998) στις 19 Μαΐου 1963.
Μέχρι το 1965, στη συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Αναπαύσεως, λειτουργούσε γεφυροπλάστιγγα για φορτηγά και κάρα και πληρωνόταν ο φόρος που αναλογούσε. Η γειτονιά ήταν γνωστή ως «Φόρος». Η προπολεμική θέση της ήταν η σημερινή διασταύρωση Εθν. Αντιστάσεως και Ερ. Σταυρού.
Η υδροδότηση των κατοίκων γινόταν από κοινόχρηστες κρήνες, κοινοτικές αρχικά δημοτικές μετά.
Υπήρχαν στην περιοχή του νοσοκομείου Αγίου Παύλου (παλιά Σχολή Κωνσταντινίδη) και στη
συμβολή της τότε Βασ. Όλγας με τη Λασάνη και την Αριστείδου, καθώς και στη σημερινή συμβολή Λασάνη και Καισαρείας. Μέχρι το 1965 η υδροδότηση του συνοικισμού γινόταν από πηγές του Χορτιάτη, με κεντρικό αγωγό που ήταν περίπου παράλληλος της Ερ. Σταυρού. Το 1965, στο υψηλότερο σημείο της Καλαμαριάς, δίπλα από το νεκροταφείο, κατασκευάστηκε η δεξαμενή του ΟΥΘ (ιδρύθηκε το 1939) και άρχισε η σταδιακή σύνδεση των κατοικιών.
Μέχρι το 1965 δεν υπήρχε δίκτυο αποχέτευσης λυμάτων, γι’ αυτό όλες οι κατοικίες είχαν ατομικό βόθρο. Τότε την κατασκευή αυτού του δικτύου ξεκίνησε ο ΟΑΘ. Από το 1987 οι δύο Οργανισμοί λειτουργούν ως ένας (ΕΥΑΘ). Τέλος, ξεχωριστό δίκτυο αποχέτευσης όμβριων υδάτων δεν υπάρχει μέχρι σήμερα, εκτός ορισμένων θέσεων συμβολής κεντρικών οδών.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’50, δηλαδή πριν από την έναρξη της έντονης ανοικοδόμησης στον συνοικισμό, υπήρχε πολύ περισσότερο πράσινο. Όπως διαπιστώνεται από φωτογραφίες εκείνης της περιόδου, πεύκα, κυπαρίσσια, ακακίες και άλλα αειθαλή δέντρα στόλιζαν τα αδιαμόρφωτα πεζοδρόμια τόσο της κεντρικής λεωφόρου, όσο και των κάθετων λασπόδρομων αυτής. Επιπλέον, όλες οι αυλές των μονοκατοικιών είχαν πολλά οπωροφόρα δέντρα, ποικίλα λουλούδια, καθώς και λαχανικά. Άλλες είχαν μικρά κοτέτσια για το απαραίτητο φρέσκο αυγό, ενώ ορισμένες είχαν και μικρούς φούρνους για την παρασκευή του δικού τους ψωμιού.
Το 1968 οι συνοικισμοί Βότση, Λιμενεργατών, Βυζαντίου και Κηφισιάς είχαν πληθυσμό περίπου
6.500 κατοίκους, σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Καλαμαριάς. Οι κάτοικοί τους διακρίνονταν για την καθαριότητα, τη φιλοξενία και την οικονομία χρημάτων.
Τον Νοέμβριο του 1968 μεγάλη πυρκαγιά κατάστρεψε ολοκληρωτικά το εργαστήριο χημικών προϊόντων ALMA του Γρηγόρη Σταματιάδη στην Καραβαγγέλη 5. Οι ζημίες υπολογίστηκαν στο 1.000.000 δρχ.
Στις αρχές του 1970 φωταγωγήθηκε η λεωφόρος Εθν. Αντιστάσεως. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 οι δρόμοι του συνοικισμού δεν ήταν ασφαλτοστρωμένοι (εκτός της Εθν. Αντιστάσεως). Όταν έβρεχε όλος ο Βότσης μετατρεπόταν σ’ έναν απέραντο λασπότοπο, μια πηχτή γκριζοκίτρινη λάσπη που κόλλαγε σαν βδέλλα στα παπούτσια. Τότε, η μετακίνηση με τα πόδια, χωρίς ειδικά υποδήματα (π.χ. μπότες), ήταν πολύ προβληματική. Πολλές φορές ένα δεύτερο ζευγάρι καθαρών παπουτσιών ήταν απαραίτητο πριν την άνοδο στο αστικό λεωφορείο. Γι’ αυτό και ο χαρακτηρισμός όλης της Καλαμαριάς, όπως και της ιστορικής της ομάδας του ΑΠΟΛΛΩΝΑ, ως πόλης των «τσαμουριών», δηλαδή της λάσπης, ήταν πολύ πετυχημένη.
Το 1982 διανοίχτηκε και ασφαλτοστρώθηκε η Ελ. Βενιζέλου, συνέχεια της Αδριανουπόλεως.
Το 1983 έγιναν τα εγκαίνια ιατρείων του ΙΚΑ σε λυόμενο κτίριο επί της Καλαντίδου (σήμερα εδώ λειτουργούν μικροβιολογικά εργαστήρια). Ήταν μεγάλη επιτυχία του Συλλόγου Ναυάρχου Βότση με
πρόεδρο τον Θανάση Αλεξάκη. Σήμερα, στο τριώροφο κτίριο στην Εθν. Αντιστάσεως λειτουργούν τα
πιο αναγκαία ιατρεία, καθώς και όλες οι διοικητικές υπηρεσίες του ΕΦΚΑ, για ασφαλισμένους της
Ανατολικής Θεσ-νίκης.
Το 1984 ιδρύθηκε το υποθηκοφυλακείο Καλαμαριάς που αρχικά στεγάστηκε σε ισόγειο κατάστημα στη συμβολή Καζάζη και Καλαντίδου και από το 2000 στον Φοίνικα.
Το 1986 άρχισε η λειτουργία του Β΄ ΚΑΠΗ, αρχικά σε ενοικιαζόμενο κατάστημα στην Κηφισιά.
Από το 2008 σε διώροφο δημοτικό κτίριο στην Καππαδοκίας 38.
Το 1987 εντάχτηκε στο σχέδιο πόλης το ανατολικότερο τμήμα του συνοικισμού (90 στρέμματα) με συντελεστή δόμησης 0,8 έναντι 2,4 που ίσχυε στον υπόλοιπο συνοικισμό.
Το 1992, με στόχο την ασφάλεια των μαθητών και μαθητριών του 7ου Δ.Σ. (17ο σήμερα) και των δύο γυμνασίων-λυκείων (4ο & 5ο), πεζοδρομήθηκε η Αν. Θράκης, μεταξύ Μ. Αλεξάνδρου και Λασάνη.
Το 1993 έγινε η πεζοδρόμηση της Σπύρου Λούη, μεταξύ Μ. Αλεξάνδρου και Καραβαγγέλη και η διαμόρφωση χώρου πρασίνου και παιδικής χαράς στη μία πλευρά της.
Το 1995 στα ανατολικά όρια του Βότση, δίπλα από το υπερκατάστημα Media Markt, άρχισε να λειτουργεί ο Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων που εξυπηρετεί τους Δήμους της Ανατολικής Θεσ-νίκης.
Το 2018, με πρωτοβουλία του Αθλητικού και Πολιτιστικού Συλλόγου «Ναύαρχος Βότσης», γιορτάστηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη τα 100 χρόνια δημιουργίας του ομώνυμου συνοικισμού.
Το 2000 ο Δήμος ανακαίνισε το αμφιθέατρο του 4ου και 5ου λυκείου μετατρέποντάς το στο Δημοτικό Θέατρο «Ναύαρχος Βότσης», όπου συχνά παρουσιάζονται ποικίλες δραστηριότητες πολιτιστικών φορέων του Δήμου.
Από το 2010 στην Ερ. Σταυρού 1 άρχισαν να λειτουργούν τα νέα γραφεία του Κέντρου
Προώθησης Απασχόλησης (ΚΠΑ) του ΟΑΕΔ και το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας του Υπ. Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, για την Ανατολική Θεσ-νίκη.
Το 2020 ο Δήμος Καλαμαριάς, σε συνεργασία με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ-νίκης και τον ΑΠΣ Ναυάρχου Βότση, εγκαινίασε την αναμνηστική στήλη μνήμης του Εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ, στη συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Αριστείδου.
Την ίδια χρονιά ολοκληρώθηκε ο τερματικός σταθμός του Μετρό Θεσ-νίκης στα ανατολικά όρια του συνοικισμού με τον Δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη (Τέρμα Ερυθρού Σταυρού).
Στη διαμορφωμένη πλατεία στη συμβολή Μ. Αλεξάνδρου, Αν. Θράκης και Ιωνίας το 2021 θα στηθεί από τον Δήμο Καλαμαριάς μνημείο του Ναυάρχου Βότση, όνειρο πολλών ενεργών κατοίκων του ομώνυμου συνοικισμού.
Σήμερα, στον συνοικισμό λειτουργούν δύο λαϊκές αγορές. Κάθε Παρασκευή στη συμβολή Ζηργάνου, Περικλέους και Καππαδοκίας και κάθε Τετάρτη στην Αίαντος (πίσω από τον Άγιο Παντελεήμονα), αυτή μόνο με οικολογικά γεωργικά προϊόντα.

Απασχόληση των κατοίκων
Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 πολλές βιοτεχνίες, αρκετά εργοστάσια, αντιπροσωπείες και συνεργεία αυτοκινήτων, ο ΟΑΣΘ και πολλά άλλα καταστήματα σε ακτίνα έως 2 km από τον συνοικισμό, προσέφεραν εργασία στους πολύ εργατικούς κατοίκους του. Οι πιο σημαντικές μονάδες ήταν: Το κεραμοποιείο Αλλατίνη με 150 έως 350 εργαζόμενους (ανάλογα με την εποχή), το εργοστάσιο κορδελών και φερμουάρ Καζάση και Υιών ΖΑΜΑ (Χειμωνίδη-Καρολίδη) με 310, το νηματουργείο ΜΑΚ.ΕΡ. (Μακεδονική Εριουργία) στη γωνία Πόντου και Μεταμορφώσεως που το 1971 καταστράφηκε μερικώς από πυρκαγιά με 50, η υφαντουργία ΕΛ.Α.ΥΦ. στον Άγιο
Παντελεήμονα με 40, το εργοστάσιο κατασκευής μεντεσέδων και λουκέτων ΦΟΙΝΙΞ (δίπλα από τα νεκροταφεία) με 45, οι δημοσιογραφικές εγκαταστάσεις του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΟΡΡΑ και της ΕΣΠΕΡΙΝΗΣ ΩΡΑΣ (Εθν. Αντιστάσεως 15) με 40, η βιοτεχνία χριστουγεννιάτικων παιχνιδιών του Γρ. Σταματιάδη (Ζηργάνου 26) με 18, το εργοστάσιο κατασκευής κορνιζών και σιδηροδρόμων των Κορωναίου-Κελεμένη (Μ. Αλεξάνδρου-Καλαντίδου) με 15, η παρκετοβιομηχανία Ε. Δανέζη (Καλαβρύτων-Παπαδιαμάντη) με 14, το ελληνογερμανικό εργαστήριο επεξεργασίας πολύτιμων λίθων (Εθν. Αντιστάσεως-Αίαντος) με 12, το τυπογραφείο Τριανταφύλλου (Ιφιγένειας) με 10-12, το εργοστάσιο κατασκευής οικοσκευών αλουμινίου και μολυβδοσωλήνων (απέναντι από το Νταλίπη) [αρχικά των Ε. Μαζαράκη-Κ. Χρηστίδη, στη συνέχεια και του Γ. Παλιακίδη και τελικά του Η. Μαζαράκη (1967-1989)] με 8, καθώς και οι βιοτεχνίες κατασκευής χριστουγεννιάτικων παιχνιδιών του Π. Χαρπαντίδη (Καραβαγγέλη-Χατζηπαναγιωτίδη), χημικών προϊόντων ALMA του Γ. Σταματιάδη (Καραβαγγέλη 5) και κουφέτων-μπισκότων ΦΥΛΚΑ (Αναπαύσεως) με 3-6 άτομα η καθεμία. Επίσης, το ποδηλατάδικο των αδερφών Τσαρούχα στη Βασ. Όλγας από όπου οι νέοι του συνοικισμού συχνά νοίκιαζαν ποδήλατο για βόλτα.
Επίσης, ήταν φημισμένη για την εκλεκτή και πάντα προσεγμένη κουζίνα της, η κοσμική ταβέρνα
ΚΡΙΚΕΛΑΣ με 20-25 άτομα προσωπικό. Φιλοξένησε μερικά από τα λαμπρότερα πρόσωπα του πολιτικού και καλλιτεχνικού κόσμου της Ελλάδος και του εξωτερικού. Σ’ αυτήν την ταβέρνα τα πιτσιρίκια εκείνης της εποχής πουλούσαν έναντι μικρής αμοιβής μπουμπούκια κάπαρης που μάζευαν από τα μαντέμια (περιοχή πηλορυχείων κεραμοποιείου Αλατίνι). Τα χρησιμοποιούσε ο κυρ-Γιώργος για την παρασκευή τουρσιού. Η ταβέρνα του Μηλιώκα λειτουργούσε κατά την κατοχή στη συμβολή των σημερινών οδών Εθν. Αντιστάσεως και Καραβαγγέλη, που μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκε μαζί με την αυλή της ως κατάστημα υλικών οικοδομών του κυρ-Πέτρου (γνωστού και ως καμπούρη, εξαιτίας της σωματικής του παραμόρφωσης). Τα εξοχικά κέντρα «Φεγγάρι» και «Λούνα Παρκ» επί της Βασ. Όλγας πριν το «στοιχειωμένο», καθώς και των αδερφών Φλόκα στη συμβολή Βασ. Όλγας – Μ. Ψελλού, ολοκλήρωναν τη δυνατότητα διασκέδασης των ευπορότερων από τους πρόσφυγες κατοίκων. Τέλος, τρεις κινηματογράφοι συνέβαλλαν σημαντικά στην απασχόληση των κατοίκων του συνοικισμού από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70. Ως θερινοί το ΑΙΓΑΙΟΝ στην πλατεία Ρόδων στο Βυζάντιο και η ΕΙΡΗΝΗ δίπλα από το σημερινό αμαξοστάσιο του ΟΑΣΘ στον Φοίνικα και ως χειμερινός-θερινός το ΛΙΝΤΟ στη συμβολή Εθν. Αντιστάσεως και Καζάζη. Δυστυχώς όλες οι παραπάνω βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες έχουν κλείσει.
Πολύ γνωστός ήταν ο φούρνος του Ηπειρώτη Κακαϊδη, στη σημερινή συμβολή Περικλέους και Πλουτάρχου που κτίστηκε το 1923 με τούβλα του κεραμοποιείου Αλατίνι. Υπήρχε στενό δρομάκι δίπλα από τη χάβρα από το οποίο, εκτός των φτωχών προσφύγων, έφερναν τακτικά από το στρατόπεδο Νταλίπη οι στρατιώτες λαμαρίνες φαγητού για ψήσιμο. Προπολεμικά υπήρχε και δεύτερος φούρνος επί της Βασ. Όλγας, απέναντι από το διατηρητέο «Σπουργιτάκια», του Σακελαρίου, που επίσης εξυπηρετούσε ορισμένους συνοικιώτες.
Πλανόδιοι γαλατάδες, γιαουρτζήδες, παγοπώλες, γανωματάδες, ακονιστές και μανάβηδες διέσχιζαν μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70 τους δρόμους του Βότση. Στις μέρες μας έχουν μείνει
μόνον ορισμένοι μανάβηδες.
Σήμερα, αρκετοί Βοτσιώτες εργάζονται σε διάφορους οργανισμούς του Δημοσίου (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΑΘ, Τράπεζες, Νοσοκομεία) ή ως εκπαιδευτικοί, εφοριακοί κ.ά. ή είναι ελεύθεροι επαγγελματίες
(γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί κ.ά.). Άλλοι εργάζονται σε υπεραγορές της ευρύτερης περιοχής, καθώς
και σε μεγάλα καταστήματα των κεντρικών αρτηριών που διασχίζουν τον συνοικισμό (Εθν. Αντιστάσεως και Ελ. Βενιζέλου).

Παιδικά παιχνίδια
Πριν αλλά και μετά την κατοχή όλα τα παιδιά ήταν περισσότερο ατίθασα, κινητικά και
σκληραγωγημένα. Έκαναν πολλά θελήματα των μεγαλύτερων, τους οποίους σέβονταν πάρα πολύ και ιδιαίτερα τους δασκάλους τους. Έκαναν, χωρίς διαμαρτυρίες, όλες τις δουλειές που μπορεί να κάνει ένα παιδί. Τα μεγαλύτερα συνήθως δούλευαν και πήγαιναν ταυτόχρονα στο σχολείο, όπου είχαν κατά κανόνα πολύ καλή επίδοση στα μαθήματα.
Η απουσία της τηλεόρασης ανάγκαζε τότε όλα τα παιδιά να παίζουν έξω από το σπίτι. Τα ελάχιστα αυτοκίνητα και η περιορισμένη εγκληματικότητα ήταν σημαντικοί παράγοντες για την ασφάλειά τους. Αξίζει να αναφερθεί πως κατά τα διαλείμματα των μαθημάτων στο 19ο Δ.Σ. όλα τα αγόρια έπαιζαν ποδόσφαιρο μέσα στην ασφαλτοστρωμένη Βασ. Όλγας, αφού η διέλευση των αυτοκινήτων ήταν πολύ αραιή. Σήμερα στη θέση του, Εθν. Αντιστάσεως 62, λειτουργεί τριώροφο κτίριο ιατρείων και γραφείων του ΕΦΚΑ (παλιά ΙΚΑ).
Τα δίδυμα αδέρφια Σταύρος και Στέλιος Λαγουδάκης άφησαν εποχή. Δεν τους ξεχώριζες, ήταν φιλότιμοι και καλόκαρδοι. Πρωτοπόροι σε όλα τα παιχνίδια και σε όλες τις μικροδουλειές της παιδικής ηλικίας. Το 1960 κατάφεραν να κερδίσουν στοίχημα 50 δρχ. (αξίας τότε ενός ημερομισθίου) στο ζαχαροπλαστείο του Ηλία Λαζαρίδη στην Εθν. Αντιστάσεως 87, αφού δήθεν μόνον ο ένας μπορούσε να φάει 40 τουλούμπες (ο άλλος είχε κρυφτεί στην τουαλέτα). Αλλά και αργότερα, όταν ο Στέλιος υπηρετούσε στο γειτονικό στρατόπεδο Νταλίπη, μερικές φορές αντικαταστάθηκε από τον αδερφό του Σταύρο για δίωρες άδειες ή και διανυκτερεύσεις ακόμη, αφού η φιλενάδα περίμενε.
Το πιο συνηθισμένο παιδικό παιχνίδι των αγοριών ήταν το ποδόσφαιρο στις αλάνες. Άλλο παιχνίδι τους ήταν οι μπίλιες (γκάζες), γυάλινες ή μεταλλικές (κουρσούμια), ακόμη και χωμάτινες (κουϊνάκια), γιατί μπορούσαν μόνα τους να τις φτιάξουν με βρεγμένο πηλό και στέγνωμα στον ήλιο. Επίσης, η σβούρα, η μακριά γαϊδούρα (τσανταλίνα-μανταλίνα), οι ινδιάνοι και καουμπόηδες, οι παγίδες ή τα δίχτυα για το πιάσιμο ωδικών πουλιών, η σφενδόνα για το κυνήγι τους κ.ά. Άλλα παιχνίδια, με κορίτσια της ηλικίας τους αυτά, ήταν τα πεντόβολα, το τζαμί, το κρυφτό, το κουτσό, ο μπίκος, η τυφλόμυγα, η τσιλίκα, ο χιονοπόλεμος, το πέταγμα του χαρταετού, καθώς και θεατρικές παραστάσεις με ιστορίες του καραγκιόζη που τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά παρουσίαζαν συνήθως με κάποιο αντίτιμο εισιτηρίου (ορισμένες δεκάρες).
Εκείνους τους χειμώνες είχε πάντα χιόνι, το ρηχό νερό στο κανάλι (περιφερειακή τάφρος) πάγωνε,
οι παγοδρομίες πάνω του ήταν προσφιλές παιχνίδι και τα μικροατυχήματα πολύ συχνά. Του Αϊ Γιαννιού πηδούσαν τις φωτιές και έπαιζαν τον κλήδονα. Τα καλοκαίρια από περιβόλια ή αμπελώνες των Πυλαιωτών, «έπαιρναν» κρυφά τα φρούτα που έλλειπαν από το φτωχικό σπιτικό τους κι ας τους κυνηγούσαν οι αγροφύλακες.
Πάντως, σχεδόν κάθε μέρα όλα τα παιδιά γίνονταν «μούρτζοι». Στα Σαλλονικιώτικα «μούρτζος» σημαίνει ότι έγινε χάλια, ότι λερώθηκε πολύ.
Γεωλογικά και κλιματολογικά στοιχεία
Όλα τα κτίσματα του Βότση είναι θεμελιωμένα πάνω σε ιζηματογενείς σχηματισμούς όπως
σχιστοπηλούς, αργίλους και ψαμμιτομάργες που παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό συνεκτικότητας και αποσκλήρυνσης. Μόνο τέτοιου τύπου πετρώματα, με πάχος που ξεπερνά τα 250 m, υπάρχουν σε όλη την Καλαμαριά.
Εδώ η μέση ετήσια θερμοκρασία αέρος είναι 16οC, η μέση ετήσια υγρασία 67% και η μέση ετήσια βροχόπτωση 460 mm. Το κλίμα της ευρύτερης περιοχής είναι Μεσογειακού τύπου, δηλαδή ξηρό-
θερμό καλοκαίρι και ήπιος-βροχερός χειμώνας.
Στις 26/9/1932 έγινε σεισμός μεγέθους 7 ρίχτερ με επίκεντρο την Ιερισσό που ήταν έντονα αισθητός και στον συνοικισμό. Οι λίγοι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να παραμείνουν σε σκηνές για
αρκετές ημέρες. Δεν σημειώθηκαν σημαντικές ζημίες.
Στις 20/6/1978 έγινε σεισμός μεγέθους 6,5 ρίχτερ με επίκεντρο τον Στίβο Θεσ-νίκης. Σημειώθηκαν αρκετές ζημίες και σε οικοδομές του συνοικισμού. Αυτοσχέδιοι καταυλισμοί στήθηκαν σε όλους τους υπαίθριους χώρους του συνοικισμού όπως και στην αυλή του 17ου (τότε 7ου) Δ.Σ.

Σχολεία
Το 19ο Δημοτικό Σχολείο Θεσ-νίκης από την ίδρυσή του (1932;) συστεγαζόταν με το 16ο Δ.Σ.,
δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου στο Ντεπό. Σ’ αυτό το σχολείο φιλοξενήθηκαν τα πρώτα παιδιά του προσφυγικού συνοικισμού Βότση, μέχρι το 1940. Τη σχολική περίοδο 1940-41 τα μαθήματα γίνονταν (όταν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες) στο κτήμα με το εξοχικό κέντρο των αδερφών Φλόκα, στη συμβολή Βασ. Όλγας και Μ. Ψελλού. Αργότερα το κέντρο μετατράπηκε σε παιδικό σταθμό (Τα Σπουργιτάκια) και σήμερα είναι διατηρητέο κτίριο.
Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, το 16ο Δ.Σ. επιτάχθηκε και έγινε νοσοκομείο. Τότε η
Σχολική Εφορεία του 19ου Δ.Σ. μετέφερε όλο τον εξοπλισμό του στο εντευκτήριο (παλιά συναγωγή)
του συλλόγου Ναυάρχου Βότση. Αυτό διαχωρίστηκε σε τρεις αίθουσες διδασκαλίας, ένα γραφείο και μία αίθουσα συσσιτίου και εστίασης. Κάθε μέρα προσφέρονταν περίπου 420 μερίδες. Έτσι, καθόλη τη διάρκεια της κατοχής (1941-44), τόσο η λειτουργία του σχολείου όσο και το παρασκευαζόμενο σ’ αυτό συσσίτιο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, διεξάγονταν ομαλά. Η επιμέλεια στα μαθήματα και ο σεβασμός προς τους μεγαλύτερους χαρακτήριζαν τότε όλα τα παιδιά των προσφυγικών οικογενειών.
Μετά την αποχώρηση των κατακτητών τη διοίκηση του Δήμου Καλαμαριάς ανέλαβε το ΕΑΜ ως
«Αυτοδιοίκηση Δήμου Καλαμαριάς» μένοντας παράνομα στην εξουσία για περίπου τέσσερις μήνες
(Νοέμβριος 1944-Φεβρουάριος 1945). Τότε το ΕΑΜ μετέτρεψε το εντευκτήριο σε χώρο ψυχαγωγίας και κατέλαβε τη φυματιολογική κλινική της Μπαγιατάκη (σήμερα στη θέση της, Εθν. Αντιστάσεως
62, υπάρχει το κτίριο ΕΦΚΑ/ΙΚΑ) την οποία παρέδωσε στη Σχολική Εφορεία για να μεταφέρει όλο
τον εξοπλισμό και τη λειτουργία του σχολείου εκεί. Η οριστική επίταξη αυτού του διώροφου κτιρίου και χρήση του ως νέο διδακτήριο του 19ου Δ.Σ. (1945-1955) έγινε από τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Χ. Φραγκίστα. Σε αυτό το κτίριο συνέχισε να λειτουργεί το σχολείο ως 7ο Δ.Σ. Καλαμαριάς πλέον, την περίοδο 1956-1958. Αν και οι ελλείψεις σε διδακτικό προσωπικό, αλλά και εξοπλισμό, ήταν πάρα πολλές, οι γιορτές των εθνικών επετείων, οι χριστουγεννιάτικες, οι αποκριάτικες, εκείνες προς τιμή της μητέρας και οι γυμναστικές επιδείξεις, πραγματοποιούνταν με μεγάλη επιτυχία κάθε χρόνο, με τη βοήθεια της Σχολικής Εφορείας. Επιπλέον, γίνονταν διαλέξεις για θέματα, εθνικά, κοινωνικά, ιατρικά κ.ά., από προσκαλεσμένους ειδικούς ομιλητές ή από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.
Την περίοδο 1945-1958 οι γυμναστικές επιδείξεις του Δημοτικού Σχολείου γίνονταν στην ελεύθερη αλάνα μεταξύ των σημερινών οδών Μ. Αλεξάνδρου, Εθν. Αντιστάσεως και Καζάζη, αφού το τμήμα αυτό δεν ήταν οικοδομημένο. Παιδιά και νέοι το χρησιμοποιούσαν τότε και ως ποδοσφαιρικό γήπεδο.
Η Σχολική Εφορεία κατάφερε σύντομα ακόμη και τα μαθητικά συσσίτια να επαναλειτουργήσει σ’
αυτό το σχολείο. Τα χρηματοδοτούμενα από την UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation
Administration) συσσίτια ή Ούντρα κατά παράφραση, αλλά και του σχεδίου MARSHAL των ΗΠΑ, κράτησαν στη ζωή πολλά αδύναμα παιδιά της εποχής. Γάλα και αυγό σε σκόνη, κίτρινο κασέρι, βούτυρο, μαρμελάδα, μουρουνέλαιο, αλλά και βοδινές κονσέρβες που μοιράζονταν τόσο στο σχολείο όσο και στο εντευκτήριο του συλλόγου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ΄50, βοήθησαν ουσιαστικά ακόμη και τους μεγάλους.
Ο αριθμός των μαθητών αυξανόταν διαρκώς, το διώροφο κτίριο ήταν ακατάλληλο για σχολείο και η Σχολική Εφορεία πάσχιζε συνεχώς για την κατασκευή νέου διδακτηρίου. Έστειλε σχετικό υπόμνημα στον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Τ. Ροδόπουλο που είχε θετική κατάληξη. Έτσι, από τα ανταλλάξιμα οικόπεδα που είχε στη διάθεσή του το Υπουργείο Πρόνοιας για αποκατάσταση των προσφύγων, διέθεσε δύο συνολικού εμβαδού περίπου 13 στρεμμάτων (μεταξύ των σημερινών οδών
Μ. Αλεξάνδρου – Αν. Θράκης – Λασάνη – Καισαρείας – Ζηργάνου) που ενέκριναν επί τόπου οι κρατικές υπηρεσίες, το Συμβούλιο του συλλόγου Ναυάρχου Βότση με πρόεδρο τον Χρήστο Ευσταθιάδη και η Σχολική Εφορεία του 19ου Δ.Σ. με πρόεδρο τον Παναγιώτη Στρατηγόπουλο και ταμία τον Χρήστο Κολοβό. Η σύνταξη των μελετών και η ανέγερση του νέου σχολείου καθυστερούσε πολύ. Η Σχολική Εφορεία προσπάθησε να εξασφαλίσει πόρους από τον Έρανο Βορείων Επαρχιών, από το Ταμείο Ανέγερσης Σχολικών Κτιρίων, αλλά και από την Α.Μ. τον Βασιλιά Παύλο. Δυστυχώς όμως δεν υπήρξε ανταπόκριση. Οι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών, αλλά και οι κάτοικοι του συνοικισμού ήταν εργάτες και υπάλληλοι, χωρίς οικονομική άνεση. Στις 2/4/1948 η Σχολική Εφορεία ζήτησε εγγράφως από τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας τέσσερα παραπήγματα, από εκείνα που διέθετε το Υπουργείο Ανοικοδόμησης για τη στέγαση των ανταρτόπληκτων, για να τα εγκαταστήσει στο ανταλλάξιμο οικόπεδο που μόλις τον προηγούμενο χρόνο είχε διαθέσει ο Γ.Δ.Μ., για την ανέγερση νέου διδακτηρίου. Σ’ αυτά θα μετέφερε τους 250 μαθητές από το ετοιμόρροπο 19ο Δ.Σ. Όμως τον ίδιο μήνα ο Γ.Δ.Μ. Α. Μπασιάκος απάντησε αρνητικά, αφού τα παραπήγματα ήταν ανεπαρκή ακόμη και για την αποκατάσταση των συμμοριόπληκτων.
Τον Ιανουάριο του 1953 έγινε η θεμελίωση του 19ου Δ.Σ. Θεσ-νίκης στο δυτικό τμήμα του μεγάλου οικοπέδου, στη συμβολή Αν. Θράκης και Λασάνη. Στην ολοκλήρωση της ανέγερσης του σχολείου, εκτός της Σχολικής Εφορείας, συνέβαλλαν ο εμπνευστής της ανιστόρησης της Παναγίας
Σουμελά, ιατρός και θεατρικός συγγραφέας Φίλων Κτενίδης, ο Πρόεδρος του συλλόγου Ναυάρχου
Βότση και Δημοτικός Σύμβουλος Καλαμαριάς Χρήστος Ευσταθιάδης και ο κατασκευαστής των περισσότερων μονοκατοικιών του συνοικισμού της δεκαετίας του 1950, ο εργολάβος Αλέξης
Ανδρεάδης. Επίσης, η Νομαρχία διέθεσε 70.000 δρχ. και το Υπουργείο Παιδείας 350.000 δρχ., οπότε
την άνοιξη του 1959 ολοκληρώθηκε η κατασκευή έξι αιθουσών, καθώς και η περιτοίχιση της αυλής. Από τον Σεπτέμβριο του 1959 άρχισε η λειτουργία του ως 7ου Δ.Σ. Καλαμαριάς (σήμερα 17ο). Το νέο σχολείο είχε μεγάλη αυλή που δεν ήταν ασφαλτοστρωμένη, δεν υπήρχε δίκτυο συλλογής όμβριων υδάτων και μετά από κάθε μεγάλη βροχόπτωση οι αίθουσες πλημμύριζαν.
Το 1961 ξεκίνησε η λειτουργία του 11ου Δ.Σ. στον συνοικισμό Λιμενεργατών, αρχικά σε ενοικιαζόμενο ισόγειο κατάστημα στην Παπαφλέσσα. Επίσημα ιδρύθηκε το 1966 ως 4θέσιο και από
το 1981 λειτουργεί ως 12θέσιο. Το 1988 το σχολείο μεταφέρθηκε στο νεόδμητο διώροφο διδακτήριο στη συμβολή Ελ. Βενιζέλου και Μ. Αλεξάνδρου. Το 20ο Δ.Σ. Καλαμαριάς που είχε ιδρυθεί το 1987, συστεγάστηκε στο ίδιο κτίριο μέχρι το 2000, όταν και μεταφέρθηκε σε άλλο νεόδμητο σχολείο στη Φωκαίας 11.
Το 1961 ιδρύθηκε το πρώτο νηπιαγωγείο στον συνοικισμό μας (4ο Καλαμαριάς) σε διαμορφωμένη αίθουσα (παλιά αποθήκη) του 7ου Δ.Σ., με είσοδο από την Καισαρείας. Πρωτολειτούργησε σε ενοικιαζόμενο ισόγειο κατάστημα στη συμβολή Λασάνη και Αν. Θράκης (1959-61).
Το 1976 ιδρύθηκε το 14ο Δ.Σ. και το 1982 το 17ο Δ.Σ. Καλαμαριάς που συστεγάστηκαν στο κτίριο του 7ου. Αναγκαστικά, για κάποιο χρονικό διάστημα τα τρία αυτά σχολεία λειτούργησαν σε τρεις
κύκλους, αφού δεν νοικιάστηκε κάποιο ισόγειο κατάστημα στην Κηφισιά όπως είχε υποσχεθεί ο
Δήμος. Την περίοδο αυτή όλες οι τάξεις είχαν από 4 τμήματα με περισσότερους από 40 μαθητές η καθεμία. Ο συνολικός αριθμός των μαθητών ξεπερνούσε τους 1000.
Με ενέργειες του συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 7ου Δ.Σ. κατασκευάστηκε αποχετευτικό δίκτυο όμβριων υδάτων στην αυλή (1980), έγινε η διαρρύθμιση μιας αποθήκης σε δεύτερη αίθουσα
νηπιαγωγείου (1982), κατασκευάστηκαν δύο πρόσθετες αίθουσες διδασκαλίας και τοποθετήθηκε κεντρική θέρμανση σε όλο το σχολείο (1983).
Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού προκαλούσε μεγάλη συμφόρηση στα σχολεία κυρίως της
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων για την κατασκευή νέων διδακτηρίων ήταν συνεχείς.
Τον Απρίλιο του 1984 έγινε η θεμελίωση του προκατασκευασμένου κτιρίου του 14ου Δ.Σ. στη συμβολή Ερ. Σταυρού και Ζηργάνου, από τον Δήμαρχο Καλαμαριάς Θρασύβουλο Λαζαρίδη. Τα εγκαίνια έναρξης λειτουργίας του έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1984. Από το 2014 λειτουργεί ως 7ο Δ.Σ.
Με δωρεά των αδερφών Μπίλη (εταιρία χημικών προϊόντων) κατασκευάστηκε στην Ιωνίας 14
σύγχρονο διδακτήριο που από το 1986 στέγαζε τα 4ο και 13ο Νηπιαγωγεία (σήμερα το 18ο).
Το 2006 άρχισε η λειτουργία του Παιδικού Σταθμού Βότση στη συμβολή Ερ. Σταυρού και
Ζηργάνου.
Από το 2012 το 4ο Νηπιαγωγείο λειτουργεί σε νεόδμητο διδακτήριο στη συμβολή Χριστοδουλίδη
3 και Βοζίκη. Το 2014 ολοκληρώθηκε η κατασκευή και άρχισε η χρήση έξι νέων αιθουσών διδασκαλίας σε δύο ορόφους στην αυλή του 17ο Δ.Σ. (παλιό 7ο) στην Αν. Θράκης 10, αφού γκρεμίστηκαν όλες οι προσθήκες που είχαν γίνει στο παρελθόν. Από το 2014 το 13ο Νηπιαγωγείο λειτουργεί σε ανακαινισμένες υπόγειες αίθουσες του 4ου και 5ου λυκείου που αυλίζονται στο 17ο Δ.Σ.
Την περίοδο 1966-1970 γινόταν μια αξιέπαινη προσπάθεια των μαθητών του 7ου Δ.Σ., με εποπτεία των δασκάλων τους, κατά την οποία φυτεύονταν κάθε χρόνο στον συνοικισμό, περίπου 100 δενδρύλλια. Επειδή όμως χρειαζόταν συνεχή φροντίδα πολλά από αυτά αργότερα ξεράθηκαν.
Επιπλέον, την ίδια περίοδο οι μαθητές καθάριζαν όλους τους κοινόχρηστους χώρους του συνοικισμού.

4ο και 5ο Γυμνάσιο και Λύκειο
Έπειτα από προσπάθειες πέντε χρόνων καρποφόρησαν οι ενέργειες του εκκλησιαστικού
συμβουλίου, αλλά και άλλων επώνυμων κατοίκων του συνοικισμού όπως του ζεύγους Φωφώς και Εμμανουήλ Παπαδέλη, για την ανέγερση του Η΄ Γυμνασίου Αρρένων Θεσ-νίκης στον συνοικισμό. Οι αρχιτέκτονες Ρόκκος και Ιωαννίδης ανέλαβαν την εκπόνηση της μελέτης για την κατασκευή τριώροφου κτιρίου στη μεγάλη αυλή του 7ου Δ.Σ. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1970, προχώρησαν με γοργό ρυθμό και ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1973.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμαριάς, τον Απρίλιο του 1968, αποφάσισε την ονοματοθεσία οδού στον συνοικισμό στη μνήμη της δασκάλας Ζαφειρίας (Φωφώς) Λιβεριάδου- Παπαδέλη που ήταν απόφοιτη του Ιωακείμειου Παρθεναγωγείου της Πόλης, είχε μεγάλη προσφορά στην παιδεία και διέθεσε την περιουσία της σε κοινωφελή έργα και αγαθοεργίες. Αυτή τη δασκάλα ευχαρίστησε με επιστολή και ο σύλλογος του Ναυάρχου Βότση για τη μεγάλη συμβολή της στην ανέγερση του Ναού του Αγίου Παντελεήμονα. Η απόφαση ονοματοθεσίας άργησε να υλοποιηθεί. Τελικά, το Δ.Σ. Καλαμαριάς με νέα απόφασή του τον Ιούλιο του 1972 αποφάσισε την ονοματοθεσία της αρχής της Καραβαγγέλη μεταξύ Εθν. Αντιστάσεως και Καλαντίδου στη μνήμη των Φωφώς και Εμμανουήλ Παπαδέλη, επειδή πρωτοστάτησαν στη σύσταση και λειτουργία των μαθητικών συσσιτίων και συνέβαλλαν οικονομικά στην ανέγερση του πρώτου Ναού του Αγίου Παντελεήμονα και του Η΄ Γυμνασίου Αρρένων Θεσ-νίκης. Όμως, μετά τη μεταπολίτευση καταργήθηκε αυτή η ονοματοθεσία και αυτό το τμήμα της οδού μετονομάστηκε σε Γερμανού Καραβαγγέλη, αφού αποτελούσε την αρχή της.
Από την 1/10/1973, με απόφαση του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, αυτό το νεόδμητο κτίριο άρχισε να λειτουργεί ως ΚΑΤΕ. Την περίοδο 1978-86 λειτούργησε ως 8ο και 9ο Γυμνάσιο και Λύκειο Θεσ-νίκης και την περίοδο 1986-2008 ως 4ο και 5ο Γυμνάσιο και Λύκειο Καλαμαριάς. Το 2008 το 4ο και 5ο Γυμνάσιο συγχωνεύθηκαν σε ένα (4ο) και οι μαθητές του μεταφέρθηκαν στο νεόδμητο διώροφο διδακτήριο στη συμβολή Καππαδοκίας και Αλκυόνος, αποσυμφορίζοντας έτσι την παράλληλη λειτουργία τους στη Μ. Αλεξάνδρου.
Πριν το 1978 οι περισσότεροι μαθητές φοιτούσαν στο Ε΄ Γυμνάσιο Αρρένων Θεσ-νίκης, στο παλιό αρχοντικό Καπαντζή στη Βασ. Όλγας 108, απέναντι από τον Ναό της Αναλήψεως. Αντίστοιχα, πριν το 1978 οι περισσότερες μαθήτριες φοιτούσαν στο 19ο Γυμνάσιο Θηλέων, στην Αλεξανδρείας 93, στην περιοχή της 25ης Μαρτίου.

Εκκλησίες
Οι πρώτοι κάτοικοι του συνοικισμού εκκλησιάζονταν στην εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου στο
Ντεπό που κτίστηκε το 1926 και ανακατασκευάστηκε το 1950. Από το 1955 είχαν τη δυνατότητα να εκκλησιάζονται και στην Αγία Παρασκευή, το μικρό εκκλησάκι μέσα στο στρατόπεδο Νταλίπη.
Τον Νοέμβριο του 1956, με πρωτοβουλία του προέδρου του συλλόγου Ναυάρχου Βότση Χρήστου
Ευσταθιάδη και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου συντάχθηκε υπόμνημα για την ίδρυση νέας ενορίας και την κατασκευή ναού, που υποβλήθηκε στον Μητροπολίτη Θεσ-νίκης Παντελεήμονα, με
556 υπογραφές κατοίκων των συνοικισμών Βότση, Κηφισιάς και Βυζαντίου. Το κείμενο θεωρήθηκε
για το γνήσιο των υπογραφών στον Αστυνομικό Σταθμό Ασυρμάτου του συνοικισμού.
Τον Ιούνιο του 1959 έγινε η θεμελίωση του πρώτου Ναού του Αγίου Παντελεήμονα σε οικόπεδο διεκδικούμενο από το ΙΚΑ στη συμβολή των σημερινών οδών Ελ. Βενιζέλου-Καλαντίδου-Αγ. Παντελεήμονα, απέναντι από το κτίριο των μικροβιολογικών εργαστηρίων του ΕΦΚΑ/ΙΚΑ. Η απαιτούμενη ξυλεία διατέθηκε από το Υπ. Υγείας και Πρόνοιας από τα υλικά κατεδάφισης των θαλάμων του γειτονικού συμμαχικού καταυλισμού. Με προσφορά υλικών και εθελοντική εργασία πολλών συνοικιωτών, η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε εννέα μήνες. Η πρώτη λειτουργία έγινε την
1η Απριλίου 1960 κατά τους τελευταίους Χαιρετισμούς. Το πρώτο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο αποτέλεσαν οι: Χ. Ευσταθιάδης, Ε. Παπαδέλης, Γ. Μωραϊτης και Ι. Χολιασμένος.
Με το Βασιλικό Διάταγμα 766 (ΦΕΚ 198Α/14-10-1961) ιδρύθηκε η ξεχωριστή ενορία του Αγίου
Παντελεήμονα της Μητροπόλεως Θεσ-νίκης. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1962 ο ναός λειτούργησε ως παρεκκλήσι του Αγίου Ελευθερίου, ιερέας του οποίου εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων του συνοικισμού. Τότε η Μητρόπολη Θεσ-νίκης διόρισε ως πρώτο ιερέα τον π. Παντελεήμονα Σιάπκαρη με απόσπαση από τον Ναό Ταξιαρχών Καλαμαριάς. Ταυτόχρονα όρισε το δεύτερο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο για τριετή θητεία που αποτελούνταν από τους: Α. Παπαδάκη, Θ. Κακουλίδη, Κ. Καλογερόπουλο και Σ. Σαλπιστή. Δέκα χρόνια αργότερα ο ναός ήταν αδύνατο να χωρέσει τους πιστούς, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού, οπότε άρχισαν προσπάθειες κατασκευής νέου.
Το 1974 ιδρύθηκε η Ιερά Μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς με Μητροπολιτικό Ναό τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και πρώτο Μητροπολίτη τον κ. Προκόπιο (1974-2015). Στα όρια του Δήμου υπάρχουν 10 ναοί και 9 παρεκκλήσια.
Οι πολύχρονες δικαστικές διαμάχες με το ΙΚΑ, αλλά και ο ζήλος και η διαρκής προσφορά των
ενοριτών έφεραν το σημερινό ευτυχές αποτέλεσμα. Τον Ιούνιο του 1972 ένας από τους παλαιότερους κατοίκους του συνοικισμού, ο Δημήτρης Κουρμπέτης, εκτός των άλλων οικονομικών προσφορών του, διέθεσε δωρεάν για τον ναό οικόπεδο 350 m2 στην Ελ. Βενιζέλου. Στη συνέχεια, με δωρεά
6.900.000 δρχ. της Ευαγγελίας Ναρλή, αγοράστηκε γειτονικό οικόπεδο, συντάχθηκε η μελέτη και εγκρίθηκε από τη ναοδομία της Εκκλησίας της Ελλάδος η κατασκευή ναού σε ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Η θεμελίωση του υπόγειου ναού, διαστάσεων 25 m μήκους, 16 m πλάτους και 15 m ύψους, έγινε στις 16/10/1983 και τα θυρανοίξιά του στις 26/7/1988. Από τότε, εκτός του Αγίου Παντελεήμονα γιορτάζεται και ο Άγιος Αντώνιος. Τα θυρανοίξια του νέου μεγαλοπρεπούς ναού στο υπερυψωμένο ισόγειο έγιναν στις 26/7/2004 κατά την πανήγυρη του Αγίου Παντελεήμονα, σχεδόν 21 χρόνια μετά τη θεμελίωσή του. Ο νέος ναός έχει επιφάνεια περίπου 700 m2 και ύψος 16 m. Παρεκκλήσι στη μνήμη του Οσίου Πορφυρίου λειτουργεί από το 2016 μέσα στον κεντρικό ναό. Οι μεγαλοευεργέτες αναφέρονται σε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του ναού. Η περιοχή γύρω από τον παλιό και νέο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα ήταν εκτός σχεδίου μέχρι το 1981.
Ο παλιός ναός κατεδαφίστηκε τον Απρίλιο του 1993 και στη θέση της Αγίας Τράπεζας στήθηκε ένα εκκλησάκι. Το διώροφο κτίριο, με την αίθουσα εκδηλώσεων κάτω και την κατοικία του ιερέα πάνω, χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 2005 ως χώρος ιατρείων του ΙΚΑ.
Σήμερα, ακόμη και ο νέος ναός είναι αδύνατο να εξυπηρετήσει όλους τους ενορίτες. Σε μεγάλες γιορτές δημιουργείται το αδιαχώρητο, προκαλείται δυσφορία και πολλοί ενορίτες αναγκάζονται να
εκκλησιάζονται σε άλλες εκκλησίες. Να σημειωθεί πως πληθυσμιακά είναι η μεγαλύτερη ενορία της
Μητροπόλεως Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς.
Τον Ιούλιο του 2019 έγινε από τον Μητροπολίτη κ. Ιουστίνο και τον Δήμαρχο Ι. Δαρδαμανέλη η θεμελίωση νέου ναού στη μνήμη των Αγίων Χαραλάμπους και Αργυρής, στην Αλκυόνος, δίπλα από το 4ο Γυμνάσιο. Τα θυρανοίξιά του προβλέπονται το 2022. Οι παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής θυμούνται ότι στον ίδιο χώρο το 1997 έγινε θεμελίωση ναού στη μνήμη του Αγίου Ευγενίου από τον τότε Μητροπολίτη κ. Προκόπιο και τον τότε Δήμαρχο Θ. Λαζαρίδη. Όμως οι εργασίες δεν προχώρησαν, εξαιτίας έλλειψης χρημάτων.
Στη συμβολή Μ. Αλεξάνδρου και Κηφισιάς (όρια Δήμου Θεσ-νίκης), άρχισε να λειτουργεί από το
2006 ο υπόγειος και από το 2013 ο υπέργειος Ναός της Αγίας Αναστασίας που ανήκει στη
Μητρόπολη Θεσ-νίκης. Προηγήθηκε η διετής λειτουργία του ως λυόμενου ναού στη συμβολή Κηφισιάς και Περικλέους. Έτσι, διευκολύνονται σημαντικά στις λατρευτικές τους ανάγκες οι κάτοικοι της περιοχής που είναι αδύνατο να εξυπηρετηθούν από τον Άγιο Παντελεήμονα
Συμβολή Συλλόγου «Ναυάρχου Βότση» στην ίδρυση ενορίας και κατασκευή του πρώτου ναού
Τον Νοέμβριο του 1957 το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε με δαπάνες του συλλόγου να
προμηθεύσει βιβλία πρακτικών, πρωτοκόλλου και ταμείου, γραφική ύλη και την αξία μιας σφραγίδας στην εκκλησιαστική επιτροπή ανέγερσης του νέου ναού, επειδή δεν είχε δικούς της πόρους.
Σε πολλές συνεδριάσεις του Δ.Σ. γινόταν συζήτηση για την εξασφάλιση οικοπέδου και την
ανέγερση εκκλησίας. Αποστολή εγγράφων ακόμη και προς τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, αλλά και συναντήσεις με αρμόδιους υπουργούς για το ίδιο επείγον θέμα ήταν συνεχείς. Καθυστερούσε όμως, αν και είχε αποφασιστεί από την Πρόνοια, η κατεδάφιση του 5ου θαλάμου (μεταξύ των σημερινών οδών Αν. Θράκης και Χατζηπαναγιωτίδη) τα υλικά του οποίου ήταν απαραίτητα για την έναρξη των εργασιών κατασκευής του ναού. Οι παρακείμενες νεόδμητες μονοκατοικίες διέτρεχαν διαρκώς κίνδυνο υποχώρησης των θεμελίων τους, εξαιτίας των νερών που κυλούσαν στον ενδιάμεσο χώρο. Παράλληλα, ο εξαερισμός τους εμποδιζόταν από την παρουσία αυτού του ογκώδους θαλάμου.
Σε έκτακτο Δ.Σ. του συλλόγου στις 12/2/59, στο οποίο προσκλήθηκαν και τα μέλη της επιτροπής συγκέντρωσης υλικών για την ανέγερση του ναού: Π. Αποστόλου, Γ. Νικολαϊδης, Κ.
Δημητρακόπουλος, Α. Μεταξίδης και Σ. Βάσου, συζητήθηκε το σχέδιο αυτού. Ο Πρόεδρος X.
Ευσταθιάδης, πρωτεργάτης της όλης προσπάθειας, παρουσίασε αντίστοιχο σχέδιο του Αγίου
Νικολάου Ξηροκρήνης που κατασκευάστηκε με προσφορές των εκεί κατοίκων. Η συνέλευση ενέκρινε αυτό το σχέδιο του ναού με διαστάσεις 17 m μήκος και 8 m πλάτος. Επίσης, αποφάσισε το έργο να εκτελεστεί από τον εργολάβο Ν. Καραλή. Τέλος, η επιτροπή θα ζητούσε από την Πρόνοια Θεσ-νίκης να συμπτύξει τους διαμένοντες στον 5ο θάλαμο, ώστε τα κενά διαμερίσματα να είναι δυνατό να κατεδαφιστούν. Επιπλέον, θα ζητούσε υλικά και από τον κενό 4ο θάλαμο που επίσης ήταν απαραίτητα.
Το Δ.Σ. του συλλόγου ενέκρινε τελικά ως κατάλληλο οικόπεδο για την ανέγερση του ναού ένα ανταλλάξιμο οικόπεδο συνολικής έκτασης 4.833,15 m2 που περιλαμβανόταν μεταξύ των οδών Ελ. Βενιζέλου, Καλαντίδου και Αγίου Παντελεήμονα. Ήταν όμως τότε γνωστό στα μέλη του Δ.Σ. ότι αυτό το οικόπεδο ήταν επίδικο μεταξύ υπηρεσίας Ανταλλαξίμων και ΙΚΑ. Παρόλα αυτά σ’ αυτό το οικόπεδο αποφασίστηκε να κτιστεί ο πρώτος ναός του συνοικισμού, χωρίς την έκδοση της απαραίτητης άδειας, με δωρεάν επίβλεψη του εργολάβου Χ. Γερογιάννη. Την ίδια μέρα άρχισε η εκσκαφή των θεμελίων. Ο πρόεδρος δήλωσε στη συνεδρίαση πως ο ίδιος θα πληρώσει τη μεταφορά
40 m3 χώματος. Μετά από δύο μέρες σε νέα κοινή συνεδρίαση των μελών του Δ.Σ. και της επιτροπής ανέγερσης του ναού (Ξ. Μεταξίδου, Δ. Χατζησυμεωνίδου, Ε. Σαμψών, Ε. Σπυρίδωνος, Α.
Σαρβανίδου, Ξ. Πετρίλη, Ε. Δημητριάδου, Α. Δημητριάδου, Α. Παλτιμσίζογλου, Μ. Μαντζαρίδη, Σ. Τομπούλη, Α. Δημητρακοπούλου, Φ. Παπαδέλη, Σ. Καναρίδου και Σ. Νικολαϊδη), έγινε αναλυτική
παρουσίαση των υλικών, που είχαν προσφερθεί μέχρι εκείνη την ημέρα και ενημέρωση για τις μελλοντικές εργασίες. Ο σύλλογος ανέλαβε, με δικά του έξοδα, την αγορά των τσιμέντων. Η
θεμελίωση ανατέθηκε στον οικοδόμο Θ. Μπινόπουλο.
Τον Ιούνιο του 1959, ο σύλλογος με αίτησή του προς την Οικοδομική Εταιρεία Χαριλάου
(εκμετάλλευση ύδατος), από την οποία υδρευόταν όλος ο συνοικισμός, ζήτησε δωρεάν παροχή γραμμής νερού για τις ανάγκες του έργου. Η παροχή ολοκληρώθηκε σε μια εβδομάδα. Αποφασίστηκε
η θεμελίωση του ναού στο όνομα του ιαματικού Αγίου Παντελεήμονα να πραγματοποιηθεί από τον
Μητροπολίτη Θεσ-νίκης Παντελεήμονα την Κυριακή 21/6/59, χωρίς τυμπανοκρουσίες και δημοσιότητα, αφού δεν υπήρχε άδεια οικοδόμησης. Η θεμελίωση πραγματοποιήθηκε από τον αρχιμανδρίτη Παπαμάκρα, επειδή ο Μητροπολίτης απουσίαζε στην Αθήνα. Παραβρέθηκαν όλοι οι κάτοικοι του συνοικισμού, τα μέλη του Δ.Σ. του Ναυάρχου Βότση και ο βουλευτής Θεσ-νίκης Θεοδοσιάδης. Η λιθοδομή της θεμελίωσης ανατέθηκε επίσης στον Θ. Μπινόπουλο με 45 δρχ./m3. Ακολούθησαν συνεδριάσεις του Δ.Σ. κάθε εβδομάδα με συντονισμένη κοινή δράση με τις επιτροπές κατοίκων. Σε μειοδοτικό διαγωνισμό, που έγινε στο εντευκτήριο του συλλόγου (29/7/59), για την κατασκευή του δαπέδου και των σκαλοπατιών του ναού μεταξύ πέντε τεχνητών, ο Σ. Αδέμας προσέφερε 125 δρχ./m3 με οπλισμό ή 90 δρχ./m3 χωρίς οπλισμό. Αποφασίστηκε η δεύτερη τιμή με το Σύλλογο να αναλαμβάνει την αγορά σιδήρου και την κατασκευή του οπλισμού. Μετά από πρόχειρο μειοδοτικό διαγωνισμό, ανέλαβε την κατασκευή της οπτοπλινθοδομής του ναού ο Κ. Τσιπουλίδης με
110 δρχ./μέτρο και 280 δρχ./μέτρο για το διάζωμα από μπετόν.
Στις 4/10/1959 δόθηκε θεατρική παράσταση από το 1ο Σύστημα Προσκόπων Καλαμαριάς με το έργο «Θυμιούλα η Γαλαξιδιώτισσα», μαζί με τον ερασιτεχνικό όμιλο Μαντολινάτας Καλαμαριάς, στο
εντευκτήριο του συλλόγου. Κυκλοφόρησαν 500 εισιτήρια των 10 δρχ. και 100 των 20 δρχ. Όλα τα έσοδα διατέθηκαν για την αποπεράτωση του ναού. Τα καθαρά έσοδα από αυτή την παράσταση ήταν
4.375,80 δρχ. Για τον ίδιο σκοπό δόθηκε και δεύτερη θεατρική παράσταση, από το 1ο Σύστημα και το καλλιτεχνικό τμήμα της ΜΕΝΤ Θεσ-νίκης με το έργο του Δημήτρη Ψαθά «Το στραβόξυλο», πάλι στο εντευκτήριο του συλλόγου, στις 13/12/1959. Τα καθαρά έσοδα ήταν 3.711,50 δρχ.
Ο σύλλογος, με έγγραφό του προς τον Δήμαρχο Καλαμαριάς Σταύρο Καρατζά, ζήτησε τα παρακάτω υλικά για την ανέγερση του ναού: 800 κυβόλιθοι, 4 αυτοκίνητα αμμοχάλικο, 3 αυτοκίνητα πέτρα, 20 m3 άμμο, καθώς και την τοποθέτηση βρύσης για την προετοιμασία των υλικών δόμησης.
Κατά τη συνεδρίαση του Δ.Σ. της 6/10/59 εγκρίθηκαν τα έσοδα και έξοδα μέχρι 31/8/1959, για την ανέγερση του ναού, καθώς και παρουσίαση κατάστασης με το σύνολο των υλικών που προσφέρθηκαν: Έσοδα 17.261 δρχ., έξοδα 15.138 δρχ. Επίσης, αποφασίστηκε να κτιστεί και πρόναος (νάρθηκας) διαστάσεων 3Χ8 m.
Η πρώτη παρέμβαση του ΙΚΑ έγινε τον Νοέμβριο του 1959 με τον νομικό του σύμβουλο Καραμανώλη, ο οποίος ζήτησε τη διακοπή των εργασιών, αφού εκείνη τη στιγμή δεν ήταν ακόμη οριστική η κυριότητα του οικοπέδου. Όμως, κατά τη συνεδρίαση του Δ.Σ. του συλλόγου της 29/11/59, αποφασίστηκε η συνέχιση των εργασιών και η επιστέγαση του ναού, αφού πλέον η πλινθοδομή έφτανε τα 5 m. Εξάλλου, ο σύλλογος περίμενε απάντηση από την Υ.Δ.Α.Μ.Κ. για την παραχώρηση αυτού του οικοπέδου για την κατασκευή ναού.
Στις 16/12/1959 εκδικάστηκε η αγωγή του ΙΚΑ κατά του προέδρου του συλλόγου και της επιτροπής ανέγερσης. Ο ειρηνοδίκης επισκέφθηκε το σημείο ανέγερσης, όπου είχαν συγκεντρωθεί
εκατοντάδες κάτοικοι, για να διαμορφώσει προσωπική γνώμη και μετά από λίγες μέρες έβγαλε
καταδικαστική απόφαση για το ΙΚΑ, δικαιώνοντας πλήρως τον πρόεδρο του Ναυάρχου Βότση Χ. Ευσταθιάδη. Αυτός, πριν λίγες μέρες, με έγγραφό του ζήτησε την παρέμβαση του Υπουργού Β.
Ελλάδος, για την έκδοση πιστοποιητικού από τη Δ.Α.Π. που να βεβαίωνε ότι το επίμαχο οικόπεδο
ήταν ανταλλάξιμο. Δυστυχώς όμως τέτοιο πιστοποιητικό δεν εκδόθηκε ποτέ.
Την περίοδο 1/9/1959 έως 7/12/1959 οι νέες εισφορές υπέρ της ανέγερσης του ναού ήταν 18.096 δρχ. Επίσης, και οι προσφορές οικοδομικών υλικών ήταν σημαντικές.
Τον Δεκέμβριο του 1959 αποφασίστηκε η αγορά της απαιτούμενης ξυλείας για την επιστέγαση του ναού. Η προμήθεια έγινε από το κατάστημα των Αφών Μπιλιμάτση με 15.000 δρχ., 4.000 δρχ.
προκαταβολή και τα υπόλοιπα σε τρίμηνες δόσεις. Το ξυλουργικό εργοστάσιο Παπαγιάννη ανέλαβε την ετοιμασία, τοποθέτηση και επικεράμωση με 30 δρχ./m2.
Στα πρακτικά του τέλους του 1959 υπάρχουν εγκρίσεις δαπανών από το ταμείο του συλλόγου για
εργασίες ανέγερσης του ναού. Την περίοδο αυτή λοιπόν ο σύλλογος ταυτίστηκε με την επιτροπή ανέγερσης και όσο το έργο προχωρούσε τόσο πιο εντατικά εργάζονταν όλοι για την ολοκλήρωσή του.
Τον Ιανουάριο του 1960 ο σύλλογος εισέπραξε 10.000 δρχ. από τον Δήμο Καλαμαριάς και 3.000 δρχ. από τον Οικοδομικό Συνεταιρισμό Βυζαντίου υπέρ της ανέγερσης του ναού. Σε κάθε συνεδρίαση
του Δ.Σ. αυτής της περιόδου γινόταν καταχώρηση εισπράξεων και έγκριση εξόδων για την ανέγερση του ναού.
Εγκρίθηκε το σχέδιο του τέμπλου, οι μεταλλικές κατασκευές των παράθυρων, ο σταυρός, το ύψος
του καμπαναριού (4,10 m) και η συγκρότηση επιτροπής για την αγιογράφηση των εικόνων του ναού. Η ηλεκτρική εγκατάσταση συνολικού κόστους 3.500 δρχ. έγινε από τον Χ. Ευσταθιάδη αδαπάνως και καταχωρήθηκε ως δωρεά στο βιβλίο εσόδων εξόδων της επιτροπής ανέγερσης του ναού.
Στη συνεδρίαση της 8/3/1960, αναφέρθηκαν τα αποτελέσματα της επίσκεψης του προέδρου Χ. Ευσταθιάδη και του αντιπροέδρου Γ. Μωραϊτη στη Μητρόπολη Θεσ-νίκης, όπου γνωστοποιήθηκε η
ονομασία του ναού στη μνήμη του Αγίου Παντελεήμονα. Οι εκπρόσωποι του συλλόγου ζήτησαν την παρέμβασή της Μητροπόλεως για την έκδοση Βασιλικού Διατάγματος και τη δημιουργία νέας
ενορίας. Στην ίδια συνεδρίαση αποφασίστηκε η προμήθεια υαλοπινάκων, η κατασκευή των αναλογίων των ψαλτών και η κατασκευή της στέγης. Επίσης, ζητήθηκε η διάθεση εκκλησιαστικών σκευών από τον Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καλαμαριάς.
Στη συνεδρίαση της 15/3/1960 αποφασίστηκε η πρώτη λειτουργία να γίνει την 1η Απριλίου 1960 κατά τους τελευταίους Χαιρετισμούς. Τότε ιερούργησε για πρώτη φορά στον ναό ο αρχιμανδρίτης
Χρυσόστομος Κακουλίδης.
Με παρέμβαση του Δημάρχου Σταύρου Καρατζά προς τη ΔΕΗ έγινε η ηλεκτροδότηση του ναού, χωρίς την καταβολή του τέλους των 6.000 δρχ. Παράλληλα, ο Δήμος διέθεσε την επιπλέον πέτρα για
την κατασκευή του νάρθηκα, αλλά και εργάτες για τη διαμόρφωση της αυλής και την
ασφαλτόστρωση του διαδρόμου της. Κατά τη συνεδρίαση της 17/5/1960 ανακοινώθηκε η επίδοση ευχαριστήριας επιστολής προς τη ΔΕΗ για τη δωρεάν ηλεκτροδότηση του ναού και αποφασίστηκε η παραχώρηση του εντευκτηρίου σ’ αυτήν για τις 19 Μαΐου 1960, για επίδειξη ηλεκτρικών συσκευών προς τους συνοικιώτες.
Η Μητρόπολη Θεσ-νίκης αποφάσισε να αποσπάσει ιερέα από τον Άγιο Ελευθέριο Ντεπό και τη διαχείριση των οικονομικών να συνεχίσει ο σύλλογος μέχρι τη δημοσίευση του Β.Δ. για τη
δημιουργία της νέας ενορίας.
Στη συνεδρίαση της 29/3/1960 αποφασίστηκε η αγορά κεριών και η πρόσληψη ως νεωκόρου του Μιχάλη Γούναρη, χωρίς αμοιβή. Επίσης, καθορίστηκαν τα καθήκοντα καθενός από τα μέλη του Δ.Σ. του Ναυάρχου Βότση ως επιτρόπων για τις πρώτες μέρες λειτουργίας του ναού και ιδιαίτερα της Μεγάλης Εβδομάδος. Στη συνεδρίαση της 5/4/1960 ανακοινώθηκε πως η Μητρόπολη επιτρέπει στο εξής την τέλεση μυστηρίων στον ναό.
Η οικονομική διαχείριση των εισφορών για την ανέγερση του ναού από τον Σύλλογο του Ν. Βότση γινόταν μέχρι τις 13/4/1960, οπότε ανέλαβε την ευθύνη το προσωρινό εκκλησιαστικό συμβούλιο (Χ. Ευσταθιάδης, Ε. Παπαδέλης, Γ. Μωραϊτης, Ι. Χολιασμένος, όλοι μέλη του Δ.Σ. του Ναυάρχου Βότση) που διορίστηκε από τη Μητρόπολη. Όλα τα υπόλοιπα ή αχρησιμοποίητα διπλότυπα μπλοκ εισπράξεων του συλλόγου, που είχαν διατεθεί στην επιτροπή ανέγερσης, ακυρώθηκαν.

Δραστηριότητες Ενορίας Αγίου Παντελεήμονα
Η Χριστιανική Στέγη του ναού (ισόγεια αίθουσα διώροφου κτιρίου στην Ελ. Βενιζέλου) λειτούργησε ως πνευματικό κέντρο, αίθουσα εκδηλώσεων και δανειστική βιβλιοθήκη από το 1965 έως το 1992. Από τότε και μέχρι το 2005 χρησιμοποιήθηκε ως ιατρικό κέντρο του ΙΚΑ.
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα του 1967 οι κυρίες της φιλοπτώχου της εκκλησίας μοίρασαν δέματα τροφίμων σε 44 άπορες οικογένειες και δεξιώθηκαν 50 φτωχούς υπερήλικες στην αίθουσα του ναού.
Τους προσφώνησε ο π. Παντελεήμων, ενώ μίλησε σχετικά ο θεολόγος καθηγητής Αναστάσιος Παπαδάκης. Στους πολύ φτωχούς προσφέρθηκε και από ένα χρηματικό ποσό. Επιπλέον, το φιλόπτωχο ταμείο της ενορίας διέθεσε για τα Χριστούγεννα του 1967 σε 40 άπορες οικογένειες 8.000 δρχ. σε
χρήματα και τρόφιμα. Στο πρόγραμμα φιλανθρωπίας της εκκλησίας σημαντική ήταν και η συμπαράσταση του Δήμου.
Το Νοέμβριο του 1967 ο π. Παντελεήμων γιόρτασε την πρώτη δεκαετία της ιεροσύνης του. Εκτός της έκδοσης του ενοριακού περιοδικού «ΝΕΑΝΙΚΟΙ ΠΑΛΜΟΙ», ο ίδιος εφημέριος πρωτοστάτησε στη δημιουργία και του φιλανθρωπικού συλλόγου «ΕΛΕΗΜΟΝΕΣ» (αναγνωρίστηκε από το
Πρωτοδικείο το 1968) που παράλληλα με τις κυρίες της φιλοπτώχου βοήθησε πολλούς φτωχούς ενορίτες.
Τον Αύγουστο του 1968 στην αίθουσα εκδηλώσεων έγινε βράβευση 11 αριστούχων μαθητών των δύο Δημοτικών Σχολείων της περιοχής (7ο και 11ο). Τα Χριστούγεννα του 1968 το φιλόπτωχο ταμείο, σε συνεργασία με τον Δήμο Καλαμαριάς, τη Μητρόπολη Θεσ-νίκης και τον Στρατό, διέθεσε 86 δέματα τροφίμων σε άπορες οικογένειες. Επιπλέον, σε συνεργασία με την εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ» βοήθησε 34 άπορους μαθητές και μαθήτριες. Κατά τον έρανο αγάπης πριν από τα Χριστούγεννα του 1968 συγκεντρώθηκαν 4.343 δρχ., του 1969 4.766 δρχ., του 1970 4.770 δρχ. και του 1971 9.000 δρχ. από κυρίες και δεσποινίδες της ενορίας. Επίσης, το 1968 συγκεντρώθηκαν 124 κονσέρβες και 990 δρχ. για τους πληγέντες από φοβερό τυφώνα στο Πακιστάν. Τρόφιμα συγκέντρωσαν και οι μαθητές των δύο Δημ. Σχολείων, για τον ίδιο σκοπό. Το φιλόπτωχο ταμείο διέθεσε σε άπορες οικογένειες το ποσό των 32.600 δρχ. για φάρμακα, καύσιμα, τρόφιμα, ρουχισμό κ.λπ. κατά το 1969, 22.000 δρχ. κατά το 1970 και 14.250 δρχ. κατά το 1971. Τον Ιανουάριο του 1971 έγινε ευχέλαιο στην εκκλησία κατά το οποίο συγκεντρώθηκαν 2.000 δρχ. για την προίκα ενός άπορου κοριτσιού.
Ο σύλλογος «ΕΛΕΗΜΟΝΕΣ» διέθεσε σε άπορους ενορίτες και για βραβεύσεις αριστούχων μαθητών 7.000 δρχ. κατά το 1969, 6.500 δρχ. κατά το 1970 και 18.000 δρχ. κατά το 1971. Επίσης,
αποφυλακίστηκε ο Γ. Καϊτατζής από το Μυριόφυτο Κιλκίς με ενέργειες του συλλόγου.
Τις πρωτοχρονιές του 1970, 1971 και 1972 το φιλόπτωχο ταμείο δεξιώθηκε τους ηλικιωμένους συνοικιώτες στην αίθουσα του ναού. Κόπηκαν βασιλόπιτες και χορεύτηκαν ελληνικοί χοροί κάτω από
τους ήχους κλαρίνου, βιολιού και ουτίου. Επίσης, κατά τα ίδια έτη προσφέρθηκε πασχαλινό τραπέζι
στην αυλή της εκκλησίας, για τους υπερήλικες ενορίτες.
Το ενοριακό περιοδικό «ΝΕΑΝΙΚΟΙ ΠΑΛΜΟΙ» άρχισε να επανεκδίδεται από τον Ιανουάριο του
1968 σε μηνιαία βάση από ομάδα φοιτητών και μαθητών λυκείου και κάτω από την ευθύνη του εφημέριου του ναού π. Παντελεήμονα Σιάπκαρη. Η πρώτη σειρά έκδοσης διάρκειας ενός έτους είχε
σταματήσει τον Ιούνιο του 1966. Τα κείμενα ήταν γραμμένα σε γραφομηχανή και η εκτύπωση
γινόταν με μεμβράνες σε πολύγραφο της εκκλησίας. Κάθε έκδοση αποτελούνταν από 200 οκτασέλιδα τεύχη αρχικά (12σέλιδα από το 3ο και 16σέλιδα από το 13ο τεύχος) και μοιράζονταν δωρεάν την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα σε όλο το εκκλησίασμα.
Από τον Ιούνιο του 1969 άλλαξε ο λογότυπος και η εκτύπωση γινόταν στο τυπογραφείο ΓΚΡΕΚΟ (Μ. Γενναδίου 12) και από τον Οκτώβριο του 1969 στο τυπογραφείο Λασκαρίδη – Αλεξιάδη (Βαλαωρίτου 14) με αποτέλεσμα να υπάρξει περισσότερη ύλη και ευκρινέστερα γράμματα σε κάθε
8σέλιδο τεύχος. Από τον Σεπτέμβριο του 1969 τεύχη του περιοδικού στέλνονταν και στο εξωτερικό. Από το τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 1970 άλλαξε ο τίτλος του περιοδικού και έγινε «ΕΝΟΡΙΑΚΟΙ
ΠΑΛΜΟΙ» και ο αριθμός των τευχών του έφτασε τα 1.300 φύλλα σε κάθε έκδοση. Από το 1971 ο αριθμός των τευχών κατά μήνα έγινε 1.600. Τουλάχιστον 100 τεύχη αποστέλλονταν σε συνδρομητές
του εξωτερικού. Τον Δεκέμβριο του 1974 ο π. Νικόλαος ήταν υπεύθυνος έκδοσης του περιοδικού που από τότε εκδιδόταν με τέσσερις σελίδες. Εκατοντάδες συνοικιώτες και μη στήριξαν με τις συνδρομές
τους αυτό το ενημερωτικό και ωφέλιμο περιοδικό, για περίπου οκτώ χρόνια, μέχρι το Μάιο του 1975,
οπότε σταμάτησε οριστικά η έκδοση και κυκλοφορία του.
Την περίοδο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου του 1970 έγινε απογραφή των κατοίκων της ενορίας με την εποπτεία του π. Παντελεήμονα τόσο εκείνων που είχαν δικά τους σπίτια ή διαμερίσματα όσο και
εκείνων που διέμεναν με ενοίκιο. Η ενορία που περικλειόταν τότε μεταξύ του Στρατοπέδου Νταλίπη –
Νοσοκομείου Αγίου Παύλου – περιφερειακής τάφρου – εργοστασίου Αλατίνι και των οδών
Σωκράτους – Βλαχερνών – Π. Καρολίδου – Χαλδίας και Τσιγγιρίδη, αποτελούνταν από 1.058 μονοκατοικίες και διαμερίσματα με 1.293 οικογένειες και σύνολο κατοίκων 5.499. Με ενοίκιο διέμεναν 242 οικογένειες. Μεταξύ των οικογενειών υπήρχαν 15 οικογένειες Αρμενίων, 12
Παλαιοημερολογιτών, 10 Χιλιαστών, 4 Καθολικών, 3 Διαμαρτυρόμενων και 1 Αντβεντιστών. Τέλος, δηλώθηκαν 596 τηλέφωνα, δηλαδή σχεδόν οι μισές οικογένειες είχαν τη δική τους σύνδεση.
Τον Μάρτιο του 1972 ο Μητροπολίτης Θεσ-νίκης Λεωνίδας θεμελίωσε τον Ναό της Αναστάσεως στα νέα κοιμητήρια Θεσ-νίκης, στην Πυλαία, σε έκταση 402 στρεμμάτων. Άρχισαν να λειτουργούν
από τον Σεπτέμβριο του 1972 και εξυπηρετούν σήμερα οικογένειες και του συνοικισμού Βότση.
Ιδιαίτερο και συνεχές ενδιαφέρον υπήρξε για την κατήχηση κυρίως των μαθητών και μαθητριών δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων, αλλά και των φοιτητών της ενορίας. Σημαντικό θεωρείται το
πολυετές κατηχητικό έργο του αρχιμανδρίτη π. Χρυσοστόμου Νικήτα (1984-2005). Ξεχωριστά μαθήματα αγίας γραφής γίνονται για τους μεγάλους με καθορισμένο πρόγραμμα και ομιλητές πολλές
φορές προσκαλεσμένους θεολόγους ή άλλους ειδικούς επιστήμονες. Χριστουγεννιάτικες γιορτές, επισκέψεις σε φυλακές και γηροκομεία, προσκυνηματικές εκδρομές σε μοναστήρια όλης της χώρας,
αλλά και στα ελληνορθόδοξα πατριαρχεία του εξωτερικού, αποτελούν σημαντικό έργο των ιερέων του ναού μέχρι σήμερα.
Η νεανική χορωδία του ναού ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1991 από μαθητές και φοιτητές των
κατηχητικών σχολείων της ενορίας, με μουσικοδιδάσκαλο τον π. Θεόδωρο Τσαμπατζίδη, καθηγητή μουσικής με σπουδές στη Διεύθυνση Χορωδίας και εφημέριο του ναού. Η χορωδία έχει παρουσιάσει σειρά πρωτότυπων συναυλιών και ηχογραφήσεων με εκπαιδευτικό υλικό, οι οποίες έχουν εκδοθεί σε ψηφιακή μορφή και κυκλοφορούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει συνεργαστεί και συμπράξει με τον Χορό Ψαλτών Ιερής Λατρευτικής μουσικής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, καθώς και με το Μουσικό Σχολείο Θεσ-νίκης σε εκδήλωση στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου του 2008. Ιδιαίτερη τιμή για τη χορωδία είναι η στενή συνεργασία με γνωστούς βραβευμένους συγγραφείς της Θεσ-νίκης όπως ο Θεόδωρος Σαντάς, η Μυρσίνη Βιγγοπούλου κ.ά., έργα των οποίων παρουσιάζει δισκογραφικά σε πρώτη εκτέλεση. Επίσης, σημαντική θεωρείται η συμμετοχή της χορωδίας σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, συναυλίες αγάπης και επισκέψεις σε νοσοκομεία και ιδρύματα. Τέλος, η χορωδία διαθέτει ψηφιακό αρχείο ευρωπαϊκής και παραδοσιακής μουσικής σε μορφή ηλεκτρονικού κειμένου
«Μπράϊγ» για μαθητές με προβλήματα όρασης.

Μορφωτικός Σύλλογος Νεολαίας Συνοικισμού Στυλιανού Γονατά
Στον προσφυγικό συνοικισμό Κάμπελ λειτουργούσε πριν το 1933 σύλλογος διαχείρισης των
προβλημάτων των προσφύγων. Ταυτόχρονα, λειτουργούσε και ο Μορφωτικός Αθλητικός Σύλλογος
Νεολαίας Συνοικισμού Στυλιανού Γονατά, για να τιμήσουν οι πρόσφυγες τον τότε Γενικό Διοικητή Μακεδονίας. Η δημιουργία του συλλόγου ξεκίνησε στις 12/10/1933 με γενική συνέλευση των μελών του. Στο τέλος εκλέχθηκε τριμελής επιτροπή για τη σύνταξη του σχεδίου του καταστατικού το οποίο εγκρίθηκε από νέα συνέλευση στις 29/10/1933. Στο 29ο άρθρο αναφέρει ότι πρόκειται για τροποποίηση παλαιότερου καταστατικού και ότι το νέο θα αρχίσει να ισχύει από την ημέρα της επικύρωσής του από το Πρωτοδικείο Θεσ-νίκης. Στο 2ο άρθρο αναφέρει ότι σκοπός του συλλόγου είναι η πνευματική και σωματική ανάπτυξη των μελών του και στο 25ο ότι τα χρώματα του συλλόγου είναι το πράσινο και το λευκό. Αυτό το καταστατικό υποβλήθηκε στις 12/3/1934 για έγκριση στο Πρωτοδικείο Θεσ-νίκης, χωρίς όμως αυτό να συμβεί.

Αθλητικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ναυάρχου Βότση
Το πρώτο καταστατικό του υποβλήθηκε στις 11 Οκτωβρίου και εγκρίθηκε στις 28 Νοεμβρίου του
1933 από το Πρωτοδικείο Θεσ-νίκης. Στην πορεία πολλά από τα μέλη του προηγούμενου Μορφωτικού Αθλητικού Συλλόγου εντάχθηκαν στον σύλλογο του Ναυάρχου Βότση. Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του συλλόγου έλλειπε κάθε οργανωμένη αθλητική δραστηριότητα, αφού δεν προβλεπόταν στους σκοπούς ίδρυσής του, γιατί ήταν εξωραϊστικός. Με την πρώτη τροποποίηση του καταστατικού (1947), ιδρύθηκαν επιπλέον αθλητικός όμιλος και μουσικοθεατρικό τμήμα. Ακολούθησαν άλλες πέντε τροποποιήσεις του καταστατικού, για τη δημιουργία και άλλων αθλητικών τμημάτων ή την προσαρμογή στην ισχύουσα αθλητική νομοθεσία.
Ο σύλλογος ανέστειλε τη δράση του την περίοδο του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου (1941-44), αφού στο εντευκτήριό του μεταφέρθηκε όλος ο εξοπλισμός και η λειτουργία του 19ου Δημοτικού Σχολείου Θεσ-νίκης από το 16ο Δ.Σ. (δίπλα από Άγιο Ελευθέριο) με το οποίο συστεγαζόταν.
Όπως διαπιστώνεται από το αρχείο του, ο σύλλογος δραστηριοποιήθηκε έντονα μετά το 1946, όταν ανέλαβε πρόεδρος ο Χρήστος Ευσταθιάδης. Όλα τα Διοικητικά Συμβούλια ενδιαφέρονταν με
πάθος για τις σημαντικές ελλείψεις έργων υποδομής στον συνοικισμό. Επιπλέον, έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στο ήθος των αθλητών του συλλόγου, γι’ αυτό συχνά τους απονέμονταν τα αντίστοιχα κύπελλα από τις προϊστάμενες αθλητικές αρχές.
Ένα θέμα που απασχολούσε το Δ.Σ. τις δεκαετίες του ’50 και ’60 ήταν η οριστική απόκτηση του τίτλου κυριότητας του οικοπέδου με το τότε εντευκτήριο από την ανταλλάξιμη περιουσία του
Ελληνικού Δημοσίου. Η πολυπόθητη απόφαση του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών έφτασε στον σύλλογο τον Ιούνιο του 1969. Έτσι, έγινε τελικά κύριος αυτού του κτιρίου με το αντίστοιχο οικόπεδο των 1025 m2. Το ίδιο Υπουργείο με δεύτερη απόφασή του (Α4/3852/535/6-4-1974) παραχώρησε οριστικά την κυριότητα αυτού του οικοπέδου στον Σύλλογο του Ναυάρχου Βότση.
Μετά τη μεταπολίτευση τα Διοικητικά Συμβούλια με επικεφαλής αρχικά τον Χρήστο Ευσταθιάδη και μετά τον Θανάση Αλεξάκη, αγωνίστηκαν σθεναρά για να αποκτήσει ο συνοικισμός ένα σύγχρονο γυμναστήριο. Εκτός από την αποστολή σχετικών εγγράφων στον ημερήσιο τύπο έγιναν πολλές επισκέψεις σε τοπικούς εκπροσώπους των αρχών και μεταβάσεις στην Αθήνα στη ΓΓΑ για αξιοποίηση του παλιού εντευκτηρίου. Ήταν όμως αδύνατο ο σύλλογος με τα πενιχρά οικονομικά μέσα που διέθετε να οικοδομήσει το νέο γυμναστήριο. Γι’ αυτό και πρότεινε την παραχώρηση του οικοπέδου του στη ΓΓΑ για την ανέγερση κλειστού γυμναστηρίου, με την προϋπόθεση ότι πρώτα ο σύλλογος του Ναυάρχου Βότση θα κάλυπτε όλες τις αθλητικές του δραστηριότητες. Στην πρόταση αυτή συναίνεσε και η Νομαρχία Θεσ-νίκης.
Ως έδρα του συλλόγου χρησιμοποιήθηκε, από το 1933 έως το 1978, η παλιά Εβραϊκή Συναγωγή
(Χάβρα) που υπήρχε στη σημερινή οδό Αριστείδου. Έπαθε σοβαρές ζημιές από τον σεισμό του
Ιουνίου του 1978 και δύο χρόνια μετά κατεδαφίστηκε. Από τότε και μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1991 ο σύλλογος λειτούργησε σε ενοικιαζόμενο ημιυπόγειο στην Ταταούλων 21. Από τότε τα γραφεία του συλλόγου έχουν μεταφερθεί στο υπόγειο του κλειστού γυμναστηρίου που η ΓΓΑ ανέγειρε και έθεσε σε λειτουργία το 1987 στην Αριστείδου.
Σήμερα, ο ΑΠΣ «Ναύαρχος Βότσης» θεωρείται ο δεύτερος μετά τον ΜΓΣ «Απόλλων» στην
Καλαμαριά σε μακροβιότητα, αριθμό αθλητών και τμημάτων αλλά και επιτυχίες, τοπικές και πανελλήνιες.

Αξιοσημείωτες δραστηριότητες
Από την αναδίφηση στα πρακτικά του συλλόγου της περιόδου 1950-80 (παλαιότερα δεν υπάρχουν
στο αρχείο του), διαπιστώνεται αρχικά η καταχώρηση στην καθαρεύουσα και χωρίς ορθογραφικά
λάθη, ακόμη και πολλών λεπτομερειών, ασήμαντων για τη σημερινή πραγματικότητα. Γραμματείς μορφωμένοι (όπως οι Ι. Δρατσίδης, Π. Κακούλης, Κ. Σαλονικίδης), αλλά και μέλη στο Δ.Σ. πολύ υπεύθυνα, δραστήρια, αλλά και έντιμα, κατάφερναν με συχνές παρεμβάσεις τους να δίνουν λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας των φτωχών βιοπαλαιστών του συνοικισμού. Θα μπορούσε η λειτουργία του συλλόγου να χαρακτηριστεί ως λειτουργία ενός Δήμου, αφού το 90% των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης των συνεδριάσεων αυτής της περιόδου αφορούσαν την κατασκευή κοινωφελών έργων που απουσίαζαν από τον συνοικισμό, αλλά και από την ευρύτερη περιοχή του.
Ο Χρήστος Ευσταθιάδης διετέλεσε Πρόεδρος του συλλόγου για 32 χρόνια (1946-1978), εκτός από μια εξάμηνη αναπλήρωσή του από τον προηγούμενο πρόεδρο Κωνσταντίνο Λαζάρογλου. Επίσης, υπήρξε και δημοτικός σύμβουλος Καλαμαριάς για 20 χρόνια (1951-54, 1959-67 και 1975-82).
Επειδή ο σύλλογος μέχρι το 1985 ήταν και εξωραϊστικός όλα τα Διοικητικά Συμβούλια ενδιαφέρονταν για πολλά θέματα που σταδιακά περιήλθαν στη δικαιοδοσία του Δήμου Καλαμαριάς.
Η στέγαση προσφύγων, η ανεύρεση εργασίας, η βοήθεια απόρων, η κατασκευή εκκλησίας, βρεφονηπιακών σταθμών, νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίου, η αστική συγκοινωνία, η
ύδρευση, ο ηλεκτροφωτισμός δρόμων και πλατειών, η απομάκρυνση του σκουπιδότοπου, η καθαριότητα δρόμων και ακάλυπτων χώρων, η διάνοιξη και ασφαλτόστρωση δρόμων, η τοποθέτηση
σηματοδοτών, η δεντροφύτευση πεζοδρομίων, η κατασκευή αποχετευτικών αγωγών, ο καθαρισμός
και ψεκασμός της περιφερειακής τάφρου, η ένταξη στο σχέδιο πόλης και η απαλλαγή των κατοίκων από το τέλος επέκτασης σχεδίου, η κατασκευή του ιατρείου ΙΚΑ και του κλειστού γυμναστηρίου από τη ΓΓΑ, ήταν τα σημαντικότερα θέματα στην επίλυση των οποίων συνέβαλε ουσιαστικά ο Σύλλογος Ναυάρχου Βότση.
Κατά την εκλογοαπολογιστική συνέλευση των μελών του συλλόγου της 11/6/1950 ομόφωνα αποφασίστηκε να σταλεί συγχαρητήριο τηλεγράφημα στην Κυπριακή Πρεσβεία στην Αθήνα για τον
αγώνα που έκαναν οι Κύπριοι εναντίον των Άγγλων και για την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Η μεταφορά του τέρματος των αστικών λεωφορείων από το Ντεπό μπροστά στο Στρατόπεδο Νταλίπη και με φθηνό εισιτήριο, ήταν συνεχές αίτημα του Δ.Σ. προς τους λεωφορειούχους της Θεσ- νίκης. Ο ΟΑΣΘ δημιουργήθηκε το 1957. Η μεταφορά πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο του 1958. Το Δ.Σ. με συχνά υπομνήματα προς τον Νομάρχη και τον Υπουργό Β. Ελλάδος ζητούσε περισσότερα λεωφορεία και επέκταση του ωραρίου λειτουργίας αυτών, για καλύτερη εξυπηρέτηση των συνοικιωτών.
Κάθε απόδειξη δαπάνης, όση μικρή αξία κι αν είχε, εγκρινόταν από το Δ.Σ. και κοβόταν ένταλμα πληρωμής. Σχεδόν σε κάθε Δ.Σ. γινόταν καταχώρηση εσόδων από τα ποδοσφαιράκια, το μπιλιάρδο
και το πινγκ-πονγκ που λειτουργούσαν στο εντευκτήριο με ποσοστό επί των κερδών, για τη διασκέδαση των μελών και φίλων, αλλά και την οικονομική στήριξη του συλλόγου. Οι ετήσιοι
προϋπολογισμοί του τέλους της δεκαετίας του 1950 δεν ξεπερνούσαν τις 25.000 δραχμές.
Κάθε μήνα η αξία του καταναλωθέντος ρεύματος καταβαλλόταν στην Εταιρεία Ηλεκτροφωτισμού
Περιχώρων Θεσ-νίκης. Κατά τους χειμερινούς μήνες καυσόξυλα για τη θέρμανση του εντευκτηρίου, αλλά και του νερού για το λούσιμο των αθλητών του ο σύλλογος προμηθευόταν από την αποθήκη του Ευστάθιου Ποζουκίδη που είχε το κατάστημά του στη σημερινή συμβολή Καζάζη και Καλαντίδου ή του Σταύρου Λουλούδη από την Κηφισιά. Επιπλέον, προμηθευόταν και μπριγκέτες κάρβουνου.
To Δ.Σ. αποφάσισε την επιδιόρθωση της τουαλέτας και την προσθήκη μικρής κουζίνας στο εντευκτήριο. Το έργο ανατέθηκε στον τεχνίτη Ερμογένη Χαραλαμπίδη, που ήταν και μέλος του
συλλόγου, με ημερήσια αποζημίωση 80 δρχ. και άλλες 40 δρχ. για τον βοηθό του (12/26-1-58).
Εξαμελής επιτροπή του συλλόγου με επικεφαλής τον πρόεδρο Χ. Ευσταθιάδη παρουσιάστηκε σε συνεδρίαση του Δημοτ. Συμβουλίου Καλαμαριάς και διαμαρτυρήθηκε για τη χάραξη των νέων οδών
του συνοικισμού, ζητώντας στο εξής κάθε νέα να γίνεται με υπόδειξη του συλλόγου (13/30-1-58). Ο
Δήμος συναίνεσε και υποσχέθηκε μόνο την κρασπέδωση αυτών των οδών, χωρίς ασφαλτόστρωση.
Εγκρίθηκε το ένταλμα πληρωμής αριθ. 450 στο όνομα του Θ. Οδοντίδη δρχ. 4, για τηλεφωνήματα του συλλόγου (14/18-2-58). Επίσης, το ένταλμα πληρωμής αριθ. 480, για την αγορά μιας λαγήνας
(στάμνας) αξίας 7 δρχ., για τις ανάγκες του εντευκτηρίου (21/26-6-58). Εγκρίθηκε η αγορά των τυχερών παιχνιδιών που λειτουργούσαν μέσα στο εντευκτήριο: τρία ποδοσφαιράκια και ένα
μπιλιάρδο από τον Δημήτρη Μαρανή έναντι συνολικού ποσού 6.000 δρχ. Η αξία τους αποπληρώθηκε περίπου σε ένα χρόνο και αυτά έγιναν περιουσιακά υλικά του συλλόγου από τον Μάιο του 1959.
Ο πρόεδρος Χ. Ευσταθιάδης με τον Δήμαρχο Καλαμαριάς Σ. Καρατζά τον Αύγουστο του 1958
επισκέφθηκαν τον Γ. Γραμματέα του Υπουργείου Β. Ελλάδος και διαμαρτυρήθηκαν για την πολύ
περιορισμένη παροχή ύδατος προς τον συνοικισμό, μόλις 2-3 ώρες το διήμερο. Παράλληλα, με επιστολές στον ημερήσιο τύπο της Θεσ-νίκης ο σύλλογος κατάγγειλε τον ΟΥΘ. Το ενδιαφέρον του
για κοινωφελή έργα (π.χ. συγκοινωνίας, ύδρευσης, φωτισμού, οδοποιίας κ.ά.) στην ευρύτερη περιοχή επιβεβαιώνεται και από την κοινή συνεδρίαση του Δ.Σ. με εκείνα των γειτονικών Συλλόγων Βυζαντίου-Τροχιοδρομικών και Κηφισιάς (24/4-9-58).
Το Δ.Σ. ζήτησε με έγγραφό του προς τον Υπουργό Β. Ελλάδος Αυγ. Θεολογίτη τη διαπλάτυνση της Βασ. Όλγας από το ύψος της Αιγαίου μέχρι το στρατόπεδο Νταλίπη, καθώς και τη μεταφορά του
τέρματος των λεωφορείων μπροστά σ’ αυτό από το Ντεπό. Με το ίδιο έγγραφο ζήτησε και τη γρήγορη κατεδάφιση των παραπηγμάτων του συνοικισμού και την άμεση στέγαση εκείνων που
διέμεναν σε αυτά (24/4-9-58).
Αποφασίστηκε η καταβολή 200 δρχ. στον έρανο που διενεργούσε η εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»
για τη σωτηρία του μικρού ασθενούς Φώτη Μπούζα από το Βυζάντιο (36/5-2-59). Το εντευκτήριο του συλλόγου παραχωρήθηκε στην Εταιρεία «Σίγγερ» για το χρονικό διάστημα 29/7 έως 22/8/59 έναντι
500 δρχ., για την παροχή μαθημάτων κεντήματος ραπτομηχανής στις ενδιαφερόμενες γυναίκες του
συνοικισμού (45/16-6-59).
Το 7ο Δημ. Σχολείο (συμβολή Αν. Θράκης και Λασάνη) πρωτολειτούργησε μετά το Πάσχα του
1959 (45/16-6-59). Διαμορφώθηκε και περιφράχθηκε η μεγάλη αυλή του. Αμέσως ο διευθυντής και η
Σχολική Επιτροπή απαγόρευσαν στους ποδοσφαιριστές του Ν. Βότση την προπόνηση σε αυτήν. Ακολούθησαν συναντήσεις με τη σχολική εφορεία (Χ. Κολοβός, Γ. Νικολαϊδης, Διευθυντής Δ. Παπαναούμ), χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Αποφασίστηκε η αποστολή εγγράφου προς τον Δήμαρχο Καλαμαριάς για την απομάκρυνση του χώρου απορριμμάτων, γιατί βρισκόταν πολύ κοντά στις κατοικίες του συνοικισμού (66/24-11-59). Το
Δ.Σ. διαμαρτυρήθηκε εγγράφως προς τον Δήμο, επισυνάπτοντας και κατάσταση με 300 υπογραφές κατοίκων, για την πρόθεσή του να απαλλοτριώσει τμήμα των εγκαταλειμμένων ορυχείων του
κεραμοποιείου Αλατίνι που βρίσκονταν στις παρυφές του συνοικισμού, για την απόθεση των απορριμμάτων του Δήμου (211/7-6-1967).
Εγκρίθηκε η δαπάνη αγοράς 500 κιλών καυσόξυλων για τις ανάγκες του Αστυνομικού Σταθμού
Ασυρμάτου Βότση (80/26-1-60). Επίσης, η καταβολή 20 δρχ. στον Γεώργιο Βασιλειάδη, ως φιλοδώρημα οδοκαθαριστή για το Νέο Έτος (75/22-12-59).
Τον Ιανουάριο 1959 ο τότε πρόεδρος Χρ. Ευσταθιάδης επισκέφθηκε στην Αθήνα την οικογένεια του Ναυάρχου Βότση και ζήτησε τη διάθεση μεγάλης φωτογραφίας, για να αναρτηθεί στα γραφεία του ομώνυμου συλλόγου. Η κόρη του απέστειλε τον επόμενο μήνα μεγάλο κάδρο του με την επίσημη
στολή και τα μετάλλια ανδρείας του Ναυάρχου που μέχρι σήμερα κοσμεί τα γραφεία του συλλόγου.
Χαρακτηριστικό θεωρείται το έγγραφο του συλλόγου της 1/11/1959 προς το Υπουργείο
Κοινωνικής Πρόνοιας για την κατεδάφιση των ξύλινων θαλάμων επί της Βασ. Όλγας, γιατί από τουριστικής πλευράς προκαλούσαν πολύ άσχημη εντύπωση στους εισερχόμενους με διάφορα οχήματα στην πόλη της Θεσ-νίκης.
Στη συνεδρίαση της 10/5/1960 αποφασίστηκε η παραχώρηση του γραφείου του συλλόγου από 23
Μαΐου 1960, τρεις μέρες την εβδομάδα (Δευτέρα – Τετάρτη – Παρασκευή) και ώρα 11.00-12.30 μμ στον γιατρό Γιώργο Μιχαηλίδη για την εξέταση των συνοικιωτών με τους παρακάτω όρους αμοιβής:
Για τους άπορους συνδημότες 10 δρχ. η εξέταση και δωρεάν η διάθεση φαρμάκων.
Για τους υπόλοιπους συνδημότες 10 δρχ. η εξέταση χωρίς δωρεάν διάθεση φαρμάκων.
Για επίσκεψη κατ’ οίκον σε άπορους 20 δρχ. και σε μη άπορους κατά την κρίση του.
Για απλή εξέταση πίεσης 5 δρχ.
Προσέφερε μέσω του συλλόγου τις υπηρεσίες του στους φτωχούς συνοικιώτες περίπου για δύο χρόνια. Κατά τη συνεδρίαση του Δημοτ. Συμβουλίου Καλαμαριάς της 17/6/69, εξαιτίας κατάργησης της θέσης, παύτηκε ως δημοτικός γιατρός (θητεία στον Δήμο από 27/2/1960 έως 30/5/1969).
Το Δ.Σ. Καλαμαριάς τον Αύγουστο του 1967 ενέκρινε την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, η οποία προέβλεπε διαπλάτυνση της Βασ. Όλγας, που ήταν διπλής κυκλοφορίας μεταξύ των οδών
Αιγαίου και Ερ. Σταυρού. Παράλληλα, αποφάσισε τη μετονομασία της σε Λεωφόρο Γράμμου-Βίτσι.
Υποβλήθηκαν 28 ενστάσεις κατά της διαπλάτυνσης οι περισσότερες των οποίων έγιναν αποδεκτές σε επόμενη συνεδρίαση του Δ.Σ. Τον Οκτώβριο του 1968 αποφασίστηκε η τοποθέτηση σηματοδοτών στις διασταυρώσεις της με Αιγαίου και Μ. Αλεξάνδρου.
Το Δ.Σ. Καλαμαριάς τον Ιούνιο του 1968 αποφάσισε την ανταλλαγή της ονομασίας των οδών Αλέξανδρου Παπάγου (στρατάρχης) και Ιάσονος Ζηργάνου (λοχαγός, κολυμβητής) από τον Βότση και τον συνοικισμό των αξιωματικών στο Καραμπουρνάκι, αντίστοιχα.
Τον Φεβρουάριο του 1972 έγινε δεντροφύτευση και των δύο πεζοδρομίων της Γράμμου – Βίτσι με πρωτοβουλία του εξωραϊστικού συλλόγου Ναυάρχου Βότση και τη συμπαράσταση του Δήμου.
Εξόρμηση για καθαριότητα στον συνοικισμό πραγματοποιούνταν από μέλη του συλλόγου κάθε χρόνο την περίοδο 1974-1976.
Τον Ιούλιο του 1973 ο Πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Θεσ-νίκης Χαράλαμπος Κιαγχίδης έδωσε διάλεξη στο εντευκτήριο του συλλόγου ενημερώνοντας τους συνοικιώτες για θέματα της
επικαιρότητας.
Μετά τη μεταπολίτευση ο σύλλογος συνέχισε να ενδιαφέρεται για σοβαρά θέματα του συνοικισμού, κυρίως μέριμνας του Δήμου, προσκαλώντας τους κατοίκους σε ενημερωτικές
συγκεντρώσεις ή αρθρογραφώντας στον ημερήσιο τύπο. Έτσι, τον Μάιο του 1980 πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση κατοίκων στο εντευκτήριο του συλλόγου (μισθωμένο ημιυπόγειο στην Ταταούλων 19),
όπου παρουσιάστηκαν αυτά τα προβλήματα μπροστά στον Δήμαρχο Μένιο Αλεξιάδη. Το σοβαρότερο όλων ήταν η επέκταση του Σχεδίου Πόλης μέχρι την Κηφισιάς και την περιφερειακή τάφρο. Σε άλλη
συγκέντρωση κατοίκων του συνοικισμού τον Απρίλιο του 1981 υπήρξε έντονη διαμαρτυρία προς το
ΙΚΑ για την πρόθεσή του να δημιουργήσει πνευμονολογικό κέντρο στον συνοικισμό και όχι πολυδύναμο ιατρείο όπως είχε υποσχεθεί. Εστία μόλυνσης και ατυχημάτων των μικρών παιδιών αποτελούσε η περιφερειακή τάφρος, γι’ αυτό ήταν πολύ τακτικά σχετικά δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο, μετά την αποστολή επιστολών διαμαρτυρίας του συλλόγου. Τέλος, ενδιαφερόταν επίμονα για την κατασκευή νέων δημοτικών σχολείων και νηπιαγωγείων, αφού ο πληθυσμός αυξανόταν ραγδαία.
Τον Σεπτέμβριο του 1993 σε επίσημη τελετή στο παλιό Δημαρχείο (Μεταμορφώσεως 7) ο σύλλογος γιόρτασε τα 60 χρόνια ιστορίας του. Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, αθλητικοί παράγοντες, παλιοί πρόεδροι και μέλη του συλλόγου τιμήθηκαν για την προσφορά τους προς τον Ναύαρχο Βότση με αναμνηστικές πλακέτες.
Η ομώνυμη 4σέλιδη διμηνιαία εφημερίδα του συλλόγου «ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΒΟΤΣΗΣ» άρχισε να κυκλοφορεί τον Ιανουάριο του 1984 με 500 φύλλα αρχικά και ολοκλήρωσε την κυκλοφορία της τον
Αύγουστο του 1986 με 1.500 φύλλα. Την επιμέλεια είχε ο Γραμματέας αρχικά και Πρόεδρος μετά,
Καθηγητής του ΑΠΘ, Ανανίας Τσιραμπίδης. Την περίοδο 1999-2002 ο σύλλογος εξέδιδε 4σέλιδο διμηνιαίο ενημερωτικό δελτίο, όπου παρουσίαζε όλες τις δραστηριότητες των τμημάτων του. Την επιμέλεια αυτού είχε ο Γραμματέας αρχικά και Πρόεδρος μετά, Διευθυντής Ταχυδρ. Ταμιευτηρίου, Θανάσης Κώστας. Τέλος, τις περιόδους 1993-96 και 2000-02 εξέδιδε 12φυλλο ετήσιο ημερολόγιο τοίχου με την παρουσίαση όλων των τμημάτων του.
Κάθε χρόνο την περίοδο 1980-85 στα πλαίσια της πανήγυρης της ενορίας Αγίου Παντελεήμονα ο σύλλογος πραγματοποιούσε με μεγάλη επιτυχία ποικίλες εκδηλώσεις στην αυλή του ΕΦΚΑ/ΙΚΑ (Μ. Αλεξάνδρου-Καλαντίδου), με τεχνική υποστήριξη από τον Δήμο Καλαμαριάς. Η Νίτσα Τσίτρα και ο Κώστας Κουφογιάνγκος με το συγκρότημά τους συνήθως πλαισίωναν αυτές τις εκδηλώσεις.

Τμήμα μουσικο θεατρικό
Αξιοσημείωτη θεωρείται η πολιτιστική δραστηριότητα του συλλόγου από τη γερμανική κατοχή
μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Οι μουσικοθεατρικές παραστάσεις, οι χοροεσπερίδες και οι χριστουγεννιάτικες γιορτές με διανομή δώρων στα παιδιά του Δημοτικού, ήταν πολύ συχνές. Συνηθισμένη ήταν τότε και η συνεργασία με διάφορες στρατιωτικές μονάδες. Ο σύλλογος έστειλε ευχαριστήριες επιστολές στις στρατιωτικές μονάδες Μ.Π.Π. 118, Λ.Μ.Π.Π. 157 και Ν.Ε.Λ.Η. 173 για την παράθεση χριστουγεννιάτικου γεύματος, προσφορά δώρων και ψυχαγωγία των φτωχών παιδιών του συνοικισμού κατά τα Χριστούγεννα του 1957.
Η παρουσία του ερασιτεχνικού θεατρικού τμήματος του συλλόγου ξεκίνησε την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Αποτέλεσε όαση αναψυχής των φτωχών προσφύγων για εκείνα τα δύσκολα
χρόνια, στη συνέχεια κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, αλλά και μετά από αυτόν. Μέλη του συλλόγου φρόντισαν να κατασκευάσουν τη θεατρική σκηνή μέσα στο εντευκτήριο από ξυλεία των
συμμαχικών θαλάμων που άδειαζαν με τη σταδιακή αποκατάσταση των προσφύγων σε νεόδμητες μονοκατοικίες που κατασκεύαζαν με δάνεια της Πρόνοιας. Χαρακτηριστικά έργα που παρουσιάστηκαν ήταν τα: «Νύφη θανάτου», «Γκόλφω», «Βλάχα βλαχοπούλα», «Αγάπη και θέατρο»
του Νίκου Αργυρόπουλου το 1948, «Οι Γερμανοί ξανάρχονται» το 1949 και «Οι Φοιτηταί» του
Γρηγόρη Ξενόπουλου το 1949.
Όλοι οι ερασιτέχνες ηθοποιοί προέρχονταν από τις προσφυγικές οικογένειες. Την καλλιτεχνική διεύθυνση είχε συνήθως ο Κώστας Παγκόπουλος που διετέλεσε και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου εκείνη την εποχή. Επιπλέον, υπήρχαν και υποβολείς για διευκόλυνση των διαλόγων των ηθοποιών όπως ήταν ο Π. Κακουλίδης, ο Δ. Πετρίλης και ο Κ. Δημητρακόπουλος. Μερικοί από αυτούς τους ερασιτέχνες ηθοποιούς συνεργάστηκαν αργότερα και με τον Άλκη Στέα παίζοντας ακόμη και στο Βασιλικό Θέατρο, όπως ήταν ο Γιώργος Παπαδόπουλος, γιος του καφετζή Παναγιώτη. Καθηγητής θεάτρου υπήρξε ο Γιάννης Κοπανάς.
Τον Νοέμβριο του 1950 ο σύλλογος έστειλε επιστολή προς την «τραγουδίστρια της νίκης» Σοφία Βέμπω, παρακαλώντας την να επισκεφθεί και ψυχαγωγήσει στο εντευκτήριο του συλλόγου τους φτωχούς βιοπαλαιστές του συνοικισμού, αλλά και να εμψυχώσει τους ερασιτέχνες ηθοποιούς του θεατρικού τμήματος του Ναυάρχου Βότση. Δεν υπήρξε όμως ανταπόκριση.
Τον Σεπτέμβριο του 1957 η νεολαία του συλλόγου πραγματοποίησε με επιτυχία χοροεσπερίδα
(ψυχαγωγική συγκέντρωση) στο εντευκτήριο αφήνοντας στο ταμείο του συλλόγου το ποσό των 450 δρχ. Αλλά και το Διοικητικό Συμβούλιο πραγματοποιούσε τακτικές χοροεσπερίδες στο εντευκτήριό του, ιδιαίτερα την περίοδο της Αποκριάς. Τον Φεβρουάριο του 1958 και 1959, με υπεύθυνους τους Σπύρο Βάσου και Γιώργο Κρητικό (Κρικέλα), όπως και το 1967, πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία τέτοιοι αποκριάτικοι χοροί για τους φτωχούς βιοπαλαιστές του συνοικισμού, ενισχύοντας έτσι οικονομικά τον σύλλογο.
Το εντευκτήριο του συλλόγου διαθέτονταν σε όλους τους γειτονικούς συλλόγους δωρεάν για την πραγματοποίηση των συνελεύσεών τους. Επιπλέον, ενοικιαζόταν σε τρίτους για την πραγματοποίηση
χοροεσπερίδων ή θεατρικών παραστάσεων (π.χ. όμιλος Δελαβίνια, κουκλοθέατρο Δασκαλοπούλου κ.ά.), αφού διέθετε και μεγάλη σκηνή. Ο θίασος του Γιώργου Γακίδη στις 22/12/1957 παρουσίασε την
κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά «Μικροί Φαρισαίοι» και επιπλέον μουσικό πρόγραμμα και τραγούδι από το παιδί θαύμα Χριστίνα Δελαβίνια, με εισιτήριο 5 δρχ. Επίσης, παραχωρήθηκε στον γειτονικό εξωραϊστικό Σύλλογο «Η ΠΡΟΟΔΟΣ», ο οποίος έδωσε παράσταση με το ποντιακό έργο «το κρίμαν»
τον Μάρτιο του 1958. Ακόμη, στον εξωραϊστικό Σύλλογο Κωνσταντίνου Καραμανλή (Αγίου
Παντελεήμονα μετά το 1974) για τη διοργάνωση χοροεσπερίδας στις 20/2/1960. Τέλος, η
Αναγέννηση Φοίνικα νοίκιασε έναντι 1200 δρχ. το εντευκτήριο για την πραγματοποίηση του ετήσιου χορού της τον Μάρτιο του 1967.

Τμήμα ποδοσφαίρου
Ο συνοικισμός διέθετε ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα πολύ πριν από την ίδρυση του Συλλόγου
Ναυάρχου Βότση (1933). Αυτοί οι ποδοσφαιριστές εντάχθηκαν ανεπίσημα στον σύλλογο με την ίδρυσή του και επίσημα μετά την πρώτη τροποποίηση του καταστατικού το 1947, αποτελώντας το πρώτο αθλητικό τμήμα του. Κατά τη διάρκεια της κατοχής και του εμφύλιου η δραστηριότητα αυτού του τμήματος περιορίστηκε σημαντικά, όπως και οι άλλες δράσεις του συλλόγου.
Το ενδιαφέρον των μελών του Δ.Σ. γι’ αυτό το τμήμα αλλά και για το τμήμα καλαθόσφαιρας ήταν πολύ περιορισμένο όπως διαπιστώνεται από τα πρακτικά της δεκαετίας του ΄50. Αν οι ίδιοι οι αθλητές
δεν αγαπούσαν το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ θα ήταν αδύνατη η συγκροτημένη εμφάνισή τους σε
επίσημους αγώνες.
Στο τμήμα ποδοσφαίρου έφορος για πολλά χρόνια υπήρξε ο Γιώργος Χατζηφραντζής και χρηματοδότης ο «εργολάβος των προσφύγων του συνοικισμού» Αλέξης Ανδρεάδης, από τους
πρώτους ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα Καλαμαριάς πριν το 1930. Τα χρώματα της επίσημης φανέλας ήταν αρχικά πράσινο και λευκό σε κάθετες παχιές ρίγες, αργότερα κυανό και λευκό σε
κάθετες ρίγες. Για προπονήσεις χρησιμοποιούσαν και βυσσινί φανέλες.
Η προμήθεια των ποδοσφαιρικών υποδημάτων γινόταν συνήθως από το κατάστημα του Βαχάν
Αμπραχαμιάν (π.χ. 623 δρχ. για 4 ζεύγη τον Ιανουάριο του 1958). Σε αρκετά Δ.Σ. εγκρινόταν δαπάνες για επιδιόρθωση αυτών των υποδημάτων (π.χ. τσαγκάρηδες Σ. Τσεβελεκίδης και Η. Δοάνης), καθώς
και για το πλύσιμο του ιματισμού των ποδοσφαιριστών (π.χ. Φανή Κατσαρού). Μερικές φορές
εγκρίνονταν ποσά για την αγορά κορδονιών ποδοσφαιριστών (π.χ. 105 δρχ. για μια γρόσα κορδονιών από την εταιρία Καζάση υιοί & Σία). Εξαιτίας οικονομικής στενότητας οι μπάλες ποδοσφαίρου επιδιορθώνονταν (π.χ. 90 δρχ. για επιδιόρθωση 3 μπαλών από Στέφανο Μαχαιρίδη).
Για τους επίσημους αγώνες καταβάλλονταν ξεχωριστά έξοδα μετακίνησης της ομάδας στον προπονητή Αντώνη Τρικούπη που προσλήφθηκε τον Ιούλιο του 1957 με μηνιαία αποζημίωση 300 δρχ. Σε κάθε ποδοσφαιρικό αγώνα αυτής της περιόδου ο σύλλογος κατέβαλλε 50 δρχ. για τα έξοδα του πρωταθλήματος.
Εκτός του ποδοσφαιρικού υλικού που το υπουργείο παιδείας παραχωρούσε κατά καιρούς στον σύλλογο, μερικές φορές έστελνε και εξοπλισμό στίβου. Έτσι, ο Ναύαρχος Βότσης παρέλαβε τον
Αύγουστο του 1957 και ένα ακόντιο, επειδή ήταν μέλος του ΣΕΓΑΣ την περίοδο αυτή και πλήρωνε
ετήσια συνδρομή 300 δρχ. Τον Σεπτέμβριο του 1957 ο σύλλογος παρέλασε κατά τους αγώνες στίβου στο γήπεδο της ΧΑΝΘ που διοργάνωσε ο Δήμος. Βέβαια, δεν δημιούργησε ποτέ τμήμα στίβου.
Αποφασίστηκε η διενέργεια λαχειοφόρου αγοράς, για την εξοικονόμηση πόρων, για την αγορά ιματισμού των αθλητών του ποδοσφαιρικού τμήματος. Λαχνοί 150, τιμή λαχνού 5 δρχ., δώρο ένα επιτραπέζιο ρολόι (25/11-9-58). Το Δ.Σ. διαπίστωσε ότι τέτοια λαχειοφόρος απαγορευόταν από το
Νόμο, γι’ αυτό σε επόμενη συνεδρίασή του την ακύρωσε.
Παραχωρήθηκε το εντευκτήριο του συλλόγου για πραγματοποίηση πάρτι στους ποδοσφαιριστές του την Κυριακή 30-11-58. Ταυτόχρονα ζητήθηκε άδεια από τον Αστυνομικό Σταθμάρχη να επιτραπεί η διασκέδαση των νέων και μετά τη 12η νυκτερινή.
Εγκρίθηκε η δαπάνη αγοράς ποδοσφαιρικών ειδών του διαλυθέντος Ποδοσφαιρικού Ομίλου
Κηφισιάς έναντι 1200 δρχ. (οι 550 δρχ. ήταν προσφορά των ίδιων των ποδοσφαιριστών) (71/11-12-
59). Καταχωρήθηκε ως έσοδο του συλλόγου το ποσό των 1265 δρχ. ως έκτακτη εισφορά των φιλάθλων του ποδοσφαιρικού τμήματος του συλλόγου (32/18-12-58).
Αποφασίστηκε ομόφωνα ποινή εξάμηνου αποκλεισμού του αθλητή του τμήματος ποδοσφαίρου
Δημήτρη Τικταπανίδη, γιατί έβρισε «δια χυδαίων ακατονομάστων φράσεων» κατά τη διάρκεια αγώνα στο γήπεδο του Απόλλωνα Καλαμαριάς τον έφορο Κυριάκο Πανίδη (183/14-1-1966). Όμως το νέο
Διοικητικό Συμβούλιο που εκλέχτηκε μετά από ένα μήνα ανακάλεσε αυτή την ποινή.
Αποφασίστηκε η πρόσληψη νέου προπονητή με μηνιαία αποζημίωση 1000 δρχ. τις οποίες όμως θα συγκέντρωναν με μπλοκ του συλλόγου από προαιρετικές εισφορές οι υπεύθυνοι έφοροι Γ. Χατζηφραντζής και Γ. Ταυρόπουλος (197/21-9-1966). Μετά από δύο μήνες καταχωρήθηκε στο ταμείο του συλλόγου ποσό 2.625 δρχ. προερχόμενο από τέτοιες προαιρετικές προσφορές.
Σε φιλικό τουρνουά μεταξύ των ομάδων Αναγέννησης Φοίνικα, Ομόνοιας Αγίου Ιωάννη,
Τιτανικού και Ναυάρχου Βότση που έγινε τέλη Σεπτεμβρίου 1966, ο Βότσης ήρθε πρώτος κερδίζοντας το κύπελλο.
Τις περιόδους 1967-68 και 1968-69 ο Ναύαρχος Βότσης αγωνιζόταν στο πρωτάθλημα της Γ΄
Κατηγορίας, χωρίς να διαθέτει δικό του γήπεδο για προπονήσεις. Μία από τις χειρότερες ποδοσφαιρικές περιόδους του συλλόγου ήταν το 1968/69 στο πρωτάθλημα της Γ΄ Κατηγορίας. Με 20 ήττες και μόνο 2 νίκες τερμάτισε τελευταίος και υποβιβάστηκε στη Δ΄ Κατηγορία. Ο σύλλογος πέρασε μια πολλή άσχημη οικονομική κατάσταση αυτή την περίοδο. Αναφέρεται όμως η οικονομική ενίσχυσή του με το ποσό των 25.000 δρχ. από τον σύλλογο του ΠΑΟΚ (227/25-10-1969).
Κατά τον αθλητικογράφο Κώστα Βουλώνη που υπήρξε και ποδοσφαιριστής του συλλόγου, οι επίσημες συμμετοχές του Ναυάρχου Βότση άρχισαν το 1956 στη δόκιμη Γ΄ κατηγορία. Αργότερα
βέβαια, η ομάδα έπαιξε και στις ανώτερες τοπικές κατηγορίες (Α΄ και Β΄). Οι αξιολογότεροι ποδοσφαιριστές ήταν οι: Β. Σουρμενίδης, Ι. Τσαβδαρίδης, Κ. Κουρμπέτης, Α. Παγκόπουλος, Γ.
Σαρβανίδης και Π. Ευσταθιάδης (τερματοφύλακας). Πήραν μεταγραφή και έπαιξαν στον Απόλλωνα ο
Δ. Θαλασσινός και ο Γ. Ραμπότας. Τον τερματοφύλακα όμως Π. Ευσταθιάδη δεν παραχώρησε σ’
αυτή την ομάδα, αν και τον ζητούσε επίμονα, ο πατέρας του Χρήστος που τότε ήταν και πρόεδρος στον σύλλογο του Ναυάρχου Βότση.
Το τμήμα ποδοσφαίρου έπαψε τη λειτουργία του το 1981. Επαναδραστηριοποιήθηκε για δύο
χρόνια (1991-93) με παιδική και εφηβική ομάδα, αλλά πάλι διέκοψε τη λειτουργία του, κυρίως εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων.

Τμήμα καλαθόσφαιρας
Ιδρύθηκε το 1950 από τους Ονίκ Τσαμασιάν (ψυχή της ομάδας για είκοσι χρόνια), Παναγιώτη
Μαυρίδη και Γιώργο Κολοβό, άρχισε όμως να συμμετέχει στα επίσημα πρωταθλήματα της ΕΚΑΣΘ
το 1953.
Κατά τη συνεδρίαση του Δ.Σ. της 2/1/1958 αποφασίστηκε ομόφωνα να αγοραστούν «δέκα ζεύγη λαστιχένια υποδήματα (ελαττωματικά) για τους καλαθοσφαιριστές». Έτσι ακριβώς είναι
καταχωρημένη η απόφαση. Αγοράστηκαν δύο ξύλινοι στύλοι, παραγγέλθηκαν δύο μεταλλικές στεφάνες και τα αντίστοιχα διχτάκια και δόθηκε η εντολή τοποθέτησής τους στην πίσω αυλή του εντευκτηρίου για τη δημιουργία ανοικτού γηπέδου καλαθόσφαιρας για τις προπονήσεις της ομάδας (36/5-2-59).
Επιτροπή καλαθοσφαιριστών με επικεφαλής τους Δ. Συμβουλίδη και Κ. Στρατηγόπουλο παρουσιάστηκε στη συνεδρίαση του Δ.Σ. της 1/9/59 και εξέθεσε τα παρακάτω αιτήματα πριν την
έναρξη του πρωταθλήματος Β΄ Κατηγορίας της ΕΚΑΣΘ: αγορά 12 πλήρων στολών καλαθοσφαιριστή
(φανέλες, σωβρακάκια, υποδήματα), ορισμός εφόρου, πρόσληψη προπονητή. Στην επόμενη συνεδρίαση του Δ.Σ. (8/9/59) εγκρίθηκε η προμήθεια των 12 πλήρων στολών, που αγοράστηκαν και μοιράστηκαν στο τέλος του μήνα. Πάντως, όπως διαπιστώνεται από το αρχείο του συλλόγου, οι αθλητές του τμήματος απέκτησαν πλήρεις και ομοιογενείς στολές μετά το 1980.
Αυτό το τμήμα διοργάνωσε χορευτικές βραδιές για ψυχαγωγία των μελών του συλλόγου στο εντευκτήριο στις 11 Οκτωβρίου και 22 Νοεμβρίου του 1959, αφού εξασφάλισε την άδεια από το
Σταθμό Ασυρμάτου της Αστυνομίας. Βέβαια, πάντα κάποιο ποσό, έστω και μικρό, περίσσευε για το
ταμείο του συλλόγου. Το ίδιο έτος καταχωρήθηκαν στο ταμείο του συλλόγου 700 δρχ. προερχόμενες από έκτακτες εισφορές των αθλητών καλαθόσφαιρας και των φιλάθλων αυτής.
Δημιουργήθηκε θέμα ανάρμοστης συμπεριφοράς των αθλητών της καλαθόσφαιρας με τον έφορο
Θόδωρο Οδοντίδη. Οι αθλητές ζήτησαν συγγνώμη και επανήλθε η ηρεμία στο τμήμα. Αποφασίστηκε η προπόνηση της ομάδος να γίνεται στο γήπεδο της ΧΑΝΘ με πρόσληψη προπονητή, τα έξοδα του οποίου ανέλαβαν οι ίδιοι αθλητές με εξορμήσεις και δικές τους ενέργειες. Αποφασίστηκε η ελεύθερη μεταγραφή του αθλητή του τμήματος καλαθόσφαιρας Σιών Μισέλ στον Ηρακλή (181/14-10-1965).
Σους αγώνες των Δ΄ Φιλίππειων του 1966 ο Βότσης ήρθε πρώτος και του απονεμήθηκε κύπελλο.
Το 1968 ο «ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΒΟΤΣΗΣ» κατέκτησε το πρωτάθλημα καλαθόσφαιρας ανδρών Β΄ Κατηγορίας. Σχεδόν όλοι οι παίκτες του ήταν έφηβοι. Χρησιμοποιήθηκαν οι: Ν. Ταξίδης, Α. Τσαξαρλής, Δ. Μαυρόβας, Σ. Αθανασίου, Φ. Φιλαργυρόπουλος, Κ. Πισανίδης, Γ. Θεμελής, Π. Θεοδωρίδης. Προπονητής: Π. Αλεξανδρίδης.
Το 1980 ήταν γραμμένοι περίπου 100 αθλητές στα τρία τμήματα του συλλόγου (ανδρών, εφήβων, παίδων). Εκείνη τη χρονιά δόθηκε με ελεύθερη μεταγραφή στην ομάδα του ΠΑΟΚ ο πολύ καλός
αθλητής του τμήματος Γιώργος Μιχόπουλος. Το 1981 η ΕΚΑΣΘ απένειμε το κύπελλο ήθους στην
ανδρική ομάδα καλαθόσφαιρας του συλλόγου.
Μετά το 1985 η καλαθόσφαιρα στον σύλλογο είναι η πληρέστερη σε τμήματα και σε αριθμό αθλητών και αθλητριών. Υπάρχουν τμήματα ανδρών, εφήβων, παίδων, γυναικών, νεανίδων,
κορασίδων, καθώς και ακαδημίες αγοριών και κοριτσιών.
Την περίοδο 1993-94 το τμήμα καλαθόσφαιρας ανδρών αγωνίστηκε στο πρωτάθλημα της Γ΄ Εθνικής, μετά από λαμπρή πορεία την προηγούμενη αγωνιστική περίοδο στο Πρωτάθλημα Α΄
Κατηγορίας ΕΚΑΣΘ. Στο νέο πρωτάθλημα ο Ναύαρχος Βότσης δεν τα πήγε καλά, αφού οι ομάδες
διέθεταν καλύτερους αθλητές. Το αποτέλεσμα ήταν ο υποβιβασμός της. Η ομάδα ανδρών επέστρεψε πάλι στη Γ΄ Εθνική μετά από 27 χρόνια και τη νέα περίοδο 2020-21 θα αγωνίζεται στον 5ο όμιλο. Υπεύθυνος της ομάδας θα είναι ο Τ. Μανωλόπουλος και προπονητής ο Γ. Μυστιλιάδης.
Το 2001 η ομάδα μπάσκετ γυναικών κατέκτησε το πρωτάθλημα της Β΄ Κατηγορίας με προπονήτρια τη Μ. Βαχαροπούλου και έφορο το Μ. Μπανταλάκη. Πρώτη σκόρερ η Τερεζή Κατερίνα
με 247 πόντους. Το 2001 υπήρξε και η καλύτερη χρονιά για το τμήμα κορασίδων, αφού κατάφεραν να τερματίσουν στην 3η θέση πίσω από τον Ηρακλή και τον Απόλλωνα Καλαμαριάς.
Την αγωνιστική περίοδο 2012-13 η ομάδα μπάσκετ γυναικών πήρε δύο τρόπαια, για πρώτη φορά
στην ιστορία του Ν. Βότση. Του κυπέλλου γυναικών Θεσ-νίκης και της ανόδου στην Α2 Εθνική κατηγορία. Τις αγωνιστικές περιόδους 2016-17 και 2018-19 πάλι η ομάδα γυναικών κατέκτησε το τοπικό πρωτάθλημα και κέρδισε την άνοδό της στην Α2 Εθνική.
Ο Σάββας Καμπερίδης γεννήθηκε το 1978. Έχει ύψος μόλις 1,87 cm και υπήρξε ο καλύτερος αθλητής μπάσκετ που ανέδειξε σε όλη την ιστορία του ο Ναύαρχος Βότσης. Ξεκίνησε από το φυτώριο
και διακρίθηκε σε όλα τα τμήματα που συμμετείχε. Το 1999 αγωνίστηκε στον Αίαντα Ευόσμου στο πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής αφήνοντας άριστες εντυπώσεις. Σε ηλικία 22 ετών μεταγράφηκε στη ΜΕΝΤ
όπου αγωνίστηκε για πέντε χρόνια (2000-05) στο πρωτάθλημα της Α2. Σύμφωνα με τον τότε προπονητή του Π. Μουρατίδη «παίζει καταπληκτική άμυνα, είναι πολύ αποτελεσματικός στο ένας εναντίον ενός, έχει μεγάλο άλμα και διαθέτει ψυχικά αποθέματα». Στη συνέχεια αγωνίστηκε σε άλλες
ομάδες Εθνικών κατηγοριών όπως στον Άρη, Ηρακλή, Ιωνικό Λαμίας και Ίκαρους Σερρών. Σήμερα είναι προπονητής της πρώτης ομάδας του Άρη.

Τμήμα πετόσφαιρας
Ιδρύθηκε το 1953. Ανεπίσημα λειτουργούσε από το 1950.
Ο Ναύαρχος Βότσης έπαιρνε περιοδικά μέρος στα τοπικά πρωταθλήματα, χωρίς κάποια ιδιαίτερη διάκριση. Όμως μετά το 1980 η δραστηριότητά του αυξήθηκε ουσιαστικά. Σ’ αυτό συνέβαλλε και η πρόσληψη ως προπονητή του Γρηγόρη Ζωλασταθιάδη, παλιού αθλητή του ΠΑΟΚ.
Το 1995 η ομάδα πέτυχε επάξια την άvoδό της στηv Α’ κατηγορία όπου και πρωταγωvίστησε για τέσσερα χρόνια. Τηv oμάδα τoυ Ν. Βότση απoτέλεσαv oι: I. Ουρκέρoγλoυ (αρχηγός), Δ. Κoλέτσκας, Χ.
Μάρκoυ, Κ. Καραδήμας, Δ. Μπάμπας, Σ. Κoύρας, Ν. Παvτελιός, Χ. Βλάχoς, Χ. Ντoυλoύλης, Λ.
Γάλλoς, Ζ. Μπαπκαρίδης και Ε. Μπαvταλάκης. Πρoπovητής, αλλά και παίκτης της oμάδας την περίοδο
1993-96, ήταν o παλιός παίκτης τoυ ΠΑΟΚ και τoυ ΑΠΟΛΛΩΝΑ Εφραίμ Εφραιμίδης.
Την περίοδο 2000-01 και οι δύο ομάδες βόλεϊ (ανδρών-γυναικών) αγωνίστηκαν στα πρωταθλήματα της Β΄ Κατηγορίας της ΕΠΕΣΘ, ενώ την επόμενη πενταετία και οι δύο ομάδες του συλλόγου
αγωνίστηκαν στην Α΄ Κατηγορία.
Το 2014 η ομάδα βόλεϊ του συνοικισμού «Εαρινός» που ιδρύθηκε το 1994 και είχε πολλές τοπικές και πανελλήνιες διακρίσεις, συγχωνεύτηκε με την αντίστοιχη του Ν. Βότση.
Το 2017 η ομάδα βόλεϊ γυναικών κατέκτησε το πρωτάθλημα της Β2 Εθνικής κερδίζοντας την
άνοδό της στην Α2, ενώ το 2019 κατέκτησε το πρωτάθλημα της Α2 Εθνικής πετυχαίνοντας την άνοδό της στην Pre league. Με την καθοδήγηση της Μαρίας Δεληγιάννη, πραγματοποίησε εξαιρετικές εμφανίσεις και αναδείχθηκε πανάξια πρωταθλήτρια στο πιο δύσκολο πρωτάθλημα των τελευταίων ετών. Τη χρυσή ομάδα αποτέλεσαν οι: Ε. Φραγκουλίδου, Μ. Μυρίδου, Γ. Παπαδοπούλου, Σ. Αντύπα, Ε. Σφυρίου, Ε. Μπάγγου, Α. Θεοτή, Β. Λυκούδη, Μ. Σαλαγκούδη, Γ. Τσιούκαρη, Φ. Γαϊτανίδου, Ι. Σακαράκη, Π. Κυριακίδου, Κ. Μπαλογιάννη, Μ. Πετροπούλου.
Το 2019 η ομάδα νεανίδων του Ν. Βότση, στην 1η φάση του πρωταθλήματος της ΕΠΕΣΘ, κατέλαβε την 1η θέση του Β΄ ομίλου συγκεντρώνοντας 28 βαθμούς. Στη 2η φάση και σε νοκ-άουτ
αγώνα νίκησε δύο φορές τον Πήγασο Πολίχνης και προκρίθηκε στην επόμενη φάση στο F4. Στον ημιτελικό του Final four της ΕΠΕΣΘ έχασε 1-3 από την Ελπίδα. Στον μικρό τελικό κέρδισε τον
πρωταθλητή Άρη και πήρε το εισιτήριο για την προημιτελική φάση του Πανελλήνιου πρωταθλήματος της ΕΟΠΕ καταλαμβάνοντας την 3η θέση.
Τα τελευταία χρόνια λειτουργούν στον σύλλογο τμήματα ανδρών, γυναικών, νεανίδων, κορασίδων,
παγκορασίδων και ακαδημιών κοριτσιών.

Τμήμα πάλης
Ιδρύθηκε το 1962. Είχε τις περισσότερες επιτυχίες σε Πανελλήνιο επίπεδο από όλα τα τμήματα του
συλλόγου. Είχε τμήματα ανδρών, εφήβων και παίδων και στα δύο στυλ, Ελευθέρας και Ελληνορωμαϊκής. Πρώτος προπονητής ήταν ο Βαλιάνος και πρώτος έφορος Δημήτρης Κηπουρός. Στη συνέχεια άλλοι προπονητές αυτού του τμήματος υπήρξαν ο Οδυσσέας Παυλίδης, ο Αλέκος Πατμανίδης και ο Τριαντάφυλλος Γιαγιάς.
Ο Ναύαρχος Βότσης συνήθως αγωνιζόταν στα πρωταθλήματα Β΄ Εθνικής Κατηγορίας. Όμως στην κατηγορία της Ελευθέρας αγωνίστηκε και στην Α΄ Εθνική την περίοδο 1984-87.
Το 1980 ο σύλλογος διέθετε 110 αθλητές ηλικίας 12-19 ετών και στα δύο στυλ. Εκείνη τη χρονιά πήρε μέρος σε όλους τους τοπικούς, αλλά και στους Πανελλήνιους αγώνες που έγιναν στην Αθήνα, όπου πήρε τη 13η θέση μεταξύ 20 ομάδων.
Ο Ναύαρχος Βότσης πήρε και στα δύο στυλ την πρώτη θέση στη Β. Ελλάδα σε αγώνες που έγιναν στη Θεσσαλονίκη τον Ιανουάριο 1984 και την τρίτη θέση στους Πανελλήνιους που έγιναν στην Αθήνα το Φεβρουάριο 1984. Στους αγώνες αυτούς διακρίθηκαν ιδιαίτερα οι αθλητές Δ. Μακαρονάς, Μ. Καλαϊτζής, Μ. Μοσχοβίτης, Γ. Μιμιλίδης, Ν. Μητρόπουλος, Ε. Φαμηλωνίδης και Ν. Καλαϊδόπουλος. Μεταξύ των αθλητών του συλλόγου εκείνοι με τις περισσότερες διακρίσεις ήταν οι αδελφοί Φαμηλωνίδη, οι αδελφοί Καλαϊδόπουλοι, ο Γ. Μπαρουτές και ο Ν. Νταλάρας. Αυτοί υπήρξαν κατά περιόδους και βασικά στελέχη της προεθνικής ομάδας Ελευθέρας Πάλης στη Βόρειο Ελλάδα. Άλλοι αθλητές με λιγότερες διακρίσεις ήταν οι Α. Μαντζάς, Δ. Λαζαρίδης, Φ. Κρυσταλλάκος, Μαυρίδης, Αφοί Τζίκα, Βαλασάκης, Τραγιάννης, Θεοφίλου κ.ά. Για πολλά χρόνια
υπήρξε προπονητής ο Τρ. Γιαγιάς (1975-1998) και έφοροι ο Χαράλαμπος Μιχαηλίδης (1980-1988)
και ο Βλάσης Μπαρής (1988-98).
Το τμήμα ανέστειλε τη λειτουργία του το 1998, εξαιτίας κυρίως απουσίας κατάλληλου χώρου προπόνησης.
Την περίοδο 1962-65 στον σύλλογο λειτούργησε τμήμα άρσης βαρών, όμως χωρίς ιδιαίτερες
διακρίσεις. Ασχολήθηκαν με αυτό το άθλημα κυρίως οι αθλητές του τμήματος πάλης του συλλόγου.
Από το 2015 λειτουργεί τμήμα suibucan, όπου οι αθλητές ασκούνται στην πειθαρχία, αυτοάμυνα, αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα.

Τμήμα ενόργανης γυμναστικής
Ιδρύθηκε το 1982 και αρχικά λειτούργησε κάτω από τις οδηγίες του καθηγητή Σωματικής Αγωγής
του ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ Βασίλη Καϊμακάμη. Το δυναμικό του ήταν 170 κορίτσια ηλικίας 6-16 ετών. Αναγνωρίστηκε από τον ΣΕΓΑΣ το 1986. Εξαιτίας της μεγάλης καθυστέρησης στην αναγνώριση του
τμήματος από αδράνεια και έλλειψη ενδιαφέροντος του τότε Διοικητικού Συμβουλίου, ο Καϊμακάμης
αποχώρησε και δημιούργησε το 1985 τον σύλλογο του Ορφέα που για μία 20ετία πρωταγωνιστούσε στη Γυμναστική σε όλη την Ελλάδα.
Πρώτη ανεπίσημη συμμετοχή του μας τμήματος ήταν σε διασυλλογικούς αγώνες στη
Θεσσαλονίκη το Φεβρουάριο του 1984 με τις αθλήτριες Σεβδαλάκη και Καρατζόγλου στην κατηγορία Παγκορασίδων. Τρία τμήματα κορασίδων και ένα παίδων αποτελούσαν το έμψυχο υλικό του συλλόγου στην Ενόργανη και Ρυθμική Γυμναστική την περίοδο 1985-86.
Την περίοδο 2000-03 προπονητές των αγωνιστικών τμημάτων ήταν η Κ. Δημητριάδου, πρώην πρωταθλήτρια γυμναστικής της Ρουμανίας και ο Β. Γκριγκορτσούκ, πρώην πρωταθλητής
γυμναστικής της Ρωσίας. Την περίοδο αυτή τα παιδιά των ακαδημιών γύμναζε η γυμνάστρια Ι. Φραντζεσκάκη.
Για πολλά χρόνια (1995-2005) έφορος των τμημάτων Γυμναστικής υπήρξε ο Αλέκος Σκόδρας που επίσης διετέλεσε και Πρόεδρος του συλλόγου (2002-2010).
Εκτός των παγκορασίδων υπήρχαν τμήματα κορασίδων, παμπαίδων και ακαδημιών.
Τον Μάρτιο του 2001, στο Νέο Ηράκλειο Αττικής, πραγματοποιήθηκε το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ενόργανης Αγωνιστικής Γυμναστικής Δ΄ Κατηγορίας (Παγκορασίδων). Τα κορίτσια του Ναυάρχου ξεπέρασαν τον εαυτό τους, πραγματοποίησαν εξαιρετική εμφάνιση και κατέλαβαν την
4η θέση στο σύνθετο ομαδικό με 142,100 βαθμούς και την 9η στο σύνολο, δεύτερες στη Βόρεια
Ελλάδα μετά τον Διαγόρα. Ήταν η υψηλότερη βαθμολογία στην οποία έφτασε ποτέ ομάδα γυμναστικής του συλλόγου. Στους ίδιους αγώνες η Π. Παντελίδου με 31,150 βαθμούς (20η) και η Χ.
Τσομπανίδου με 30,550 (23η) προκρίθηκαν στους τελικούς.
Σήμερα στον σύλλογο λειτουργούν μόνο μαζικά τμήματα ενόργανης γυμναστικής.
Τμήμα αερόμπικ γυναικών στον σύλλογο λειτούργησε από το 1985 έως το 1996 στην αίθουσα γυμναστικής του 11ου και 20ου Δημ. Σχολείου, με πρώτη γυμνάστρια τη Μαρία Παραστατίδου.

Τμήμα επιτραπέζιας αντισφαίρισης
Ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 1984 με προπονητή την πρώτη πενταετία τον Βασίλη Κεχαγιά και σύνολο αθλούμενων αγοριών και κοριτσιών 30. Τουλάχιστον για 10 χρόνια διέθετε ομάδες ανδρών,
εφήβων και παίδων, καθώς και γυναικών, νεανίδων και κορασίδων. Μεταξύ των αθλητών και αθλητριών διακρίθηκαν τότε στα επίσημα πρωταθλήματα οι Ερμείδης, Εξαμηλιώτης, Στεφανίδης,
Χαλυβόπουλος, Τσιραμπίδης, Αργυριάδης, Μοσχόπουλος, Κουτσός, Ξυδάς, Υφαντή, Καζάκα,
Μπούμπαρη κ.ά.
Στους Πανελλήνιους αγώνες νεανίδων για τις καλύτερες 8 αθλήτριες που έγιναν στον Πειραιά τον
Ιούνιο του 1986, η Υφαντή ήρθε 5η.
Το μεγαλύτερο επίτευγμα του συλλόγου υπήρξε η συμμετοχή της γυναικείας ομάδας στο πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής την περίοδο 1989-90.
Το τμήμα ανέστειλε λειτουργία του το 1996, εξαιτίας έλλειψης κατάλληλου χώρου προπονήσεων και οικονομικών προβλημάτων. Όμως από τον Ιανουάριο του 2010 το τμήμα επαναλειτουργεί στην
υπόγεια αίθουσα του κλειστού γυμναστηρίου Βότση, με προπονητή τον Αντώνη Δημητρίου.
Τμήματα παραδοσιακών χορών
Το 1980 δημιουργήθηκαν δύο τμήματα: Δημοτικών και Ποντιακών χορών. Πρώτη χοροδασκάλα
των Δημοτικών χορών ήταν η Λίλη Δεσύλα από το Λύκειο Ελληνίδων. Εξαιτίας όμως σοβαρού προβλήματος υγείας το έργο της συνέχισε από τον Απρίλιο του 1984 η Στέλλα Δούκα. Την περίοδο
1991 – 2000 χοροδασκάλα ήταν η Κατερίνα Καραθεοδώρου. Την περίοδο 2000-02 το τμήμα λειτούργησε στο αμφιθέατρο του 4ου & 5ου Γυμνασίου με τις οδηγίες του καθηγητή φυσικής αγωγής Δημήτρη Σιδηρόπουλου. Μετά διακόπηκε η λειτουργία του χορευτικού, γιατί το ανέλαβε το ΚΑΜΑ Καλαμαριάς. Από το 2008 ξανάρχισε η λειτουργία του στο αμφιθέατρο του 4ου & 5ου Γυμνασίου με χοροδασκάλα που παραχώρησε το ΚΑΜΑ Καλαμαριάς. Χρησιμοποιεί δύο σειρές παραδοσιακών στολών: Αλεξάνδρειας και Ανατολικής Ρωμυλίας.
Το τμήμα Δημοτικών χορών του Ν. Βότση έχει εμφανιστεί σε πολλές εκδηλώσεις τόσο του συλλόγου όσο και άλλων φορέων του Δήμου Καλαμαριάς. Σε εκδηλώσεις των «Φίλων του Μακεδονικού Αγώνα» που έγιναν στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο το 1982, εμφανίστηκε το παιδικό τμήμα με τη δασκάλα του Λίλη Δεσύλα, αφήνοντας άριστες εντυπώσεις. Επίσης, το τμήμα νεανίδων έχει πλαισιώσει μερικές φορές το συγκρότημα Δημοτικού τραγουδιού της Νίτσας Τσίτρα σε τηλεοπτικές εκπομπές και σε λαϊκές εκδηλώσεις.
Τα τμήματα παραδοσιακών χορών έχουν ιματιοθήκη με 50 παραδοσιακές φορεσιές και πλαισιώνουν όλες τις εκδηλώσεις του συλλόγου όπως κοπή πίτας, χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις,
αποκριάτικο χορό, γιορτή τσικνοπέμπτης και «Βοτσιώτικα». Επίσης, συμμετέχουν σε φεστιβάλ για
φιλανθρωπικούς σκοπούς. Την περίοδο 2010-2018 λειτούργησαν και τμήματα μοντέρνων χορών όπως Zumba και Pilates. Σήμερα στα τμήματα παραδοσιακών χορών συμμετέχουν περίπου 150 παιδιά και ενήλικες.

Τράπεζα αίματος
Τις περιόδους 1978-88 και 2000-2005 ο Ν. Βότσης είχε σε λειτουργία Τράπεζα Αίματος στο Νοσοκομείο Άγιος Παύλος για τις ανάγκες των αθλητών και μελών του συλλόγου, καθώς και των κατοίκων του συνοικισμού. Με ανοικτές επιστολές καλούσε τους κατοίκους του συνοικισμού που
μπορούσαν να δώσουν αίμα να ανταποκριθούν θετικά. Τα τελευταία χρόνια συνδιοργανώνει με τον σύλλογο της Κηφισιάς ημέρα εθελοντικής αιμοδοσίας, διατηρώντας Τράπεζα αίματος στο
Ιπποκράτειο Νοσοκομείο.

Άλλοι σύλλογοι της περιοχής
Υπήρξαν και υπάρχουν και άλλοι αθλητικοί ή πολιτιστικοί ή εξωραϊστικοί σύλλογοι με έδρα τον
Βότση ή τις γειτονικές συνοικίες. Στα μέλη ή το αθλητικό δυναμικό τους συμπεριλαμβάνονται νέοι και νέες του συνοικισμού. Αυτοί είναι:
Εξωραϊστικός Σύλλογος Εργατικών Κατοικιών Βότση «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» με έτος ίδρυσης το 1960.
Σήμερα είναι αδρανοποιημένος. Κύριο μέλημα του συλλόγου ήταν η καθαριότητα και ο εξωραϊσμός των κοινόχρηστων χώρων.
Αθλητικός Σύλλογος «ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ» (1960-2002). Με έδρα τον συνοικισμό Λιμενεργατών
(σήμερα Αγίου Παντελεήμονα), λειτούργησε μόνο με ποδοσφαιρικά τμήματα. Συμμετείχε κυρίως σε τοπικά πρωταθλήματα Α΄ και Β΄ Κατηγορίας.
Ένωση Προσφύγων Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (1966-1985). Πρόκειται για οικογένειες που είχαν στεγαστεί στις τρεις εργατικές κατοικίες του ΟΗΕ στη συμβολή Μ. Αλεξάνδρου – Ελ.
Βενιζέλου – Αγ. Παντελεήμονος. Δεν παρουσίασε αξιόλογο πολιτιστικό ή εξωραϊστικό έργο, γι’
αυτό αδρανοποιήθηκε. Πολλά από τα μέλη του ήταν Αρμένιοι.
Μορφωτικός και Αθλητικός Σύλλογος «ΟΡΦΕΑΣ» με έτος ίδρυσης το 1984 και έδρα τον συνοικισμό Βότση. Χρησιμοποιεί τις αθλητικές εγκαταστάσεις δύο Δημοτικών Σχολείων, καθώς
και το κλειστό γυμναστήριο της Μίκρας. Διαθέτει τμήματα ενόργανης και ακροβατικής
γυμναστικής, τραμπολίνο και μαζικού αθλητισμού. Έχει πολλές διακρίσεις σε τοπικούς και πανελλήνιους αγώνες.
Πολιτιστικός – Εξωραϊστικός Σύλλογος Αγίου Παντελεήμονα με έτος ίδρυσης το 1986 και έδρα τον Άγιο Παντελεήμονα. Σκοποί του είναι η καταγραφή, προώθηση, παρακολούθηση και επίλυση προβλημάτων του συνοικισμού. Επίσης, η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων για την ψυχαγωγία των κατοίκων.
Αθλητικός Σύλλογος «ΕΣΠΕΡΟΣ» με έτος ίδρυσης το 1986 και έδρα το Βυζάντιο. Διακρίθηκε κυρίως με το τμήμα του βόλεϊ ανδρών, αφού αγωνίστηκε ακόμη και στην Α΄ Εθνική. Διέθετε
επίσης και τμήματα καλαθόσφαιρας. Σήμερα στον σύλλογο λειτουργεί μόνο τμήμα χιονοδρομιών
με έμφαση το αλπικό σκι.
Αθλητικός Σύλλογος «ΕΑΡΙΝΟΣ» με έτος ίδρυσης το 1994 και έδρα τον Βότση. Διέθεται μόνο τμήμα βόλεϊ και παρουσίασε μεγάλες διακρίσεις με τα τμήματα νεανίδων και γυναικών ακόμη και σε Εθνικές κατηγορίες. Το 2014 συγχωνεύθηκε με τον Ν. Βότση.
Πολιτιστικός Ποντιακός Σύλλογος «Μίθριοι» με έτος ίδρυσης το 2006 και έδρα τον Βότση.
Διαθέτει τμήματα εκμάθησης παραδοσιακών χορών και διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις για την ψυχαγωγία των κατοίκων.
Εξωραϊστικός Σύλλογος Κηφισιάς – Βότση με έτος ίδρυσης το 2009 και έδρα την Κηφισιά. Κύριο μέλημα του συλλόγου είναι η καθαριότητα και ο εξωραϊσμός των κοινόχρηστων χώρων.

Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ)
Λειτουργεί από το 1994, ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου του Δήμου Καλαμαριάς.
Σκοπός του φορέα είναι η συμβολή στη διάσωση, διατήρηση και διάδοση της ιστορίας των προσφύγων και στην ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας του προσφυγικού ελληνισμού στο σύνολό
του. Το ΙΑΠΕ ενδιαφέρεται κυρίως για το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα της Μικρασιατικής
Καταστροφής (1922) και της Ανταλλαγής των Πληθυσμών (1923-24) από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Επίσης, οι ερευνητικές προσπάθειές του περιλαμβάνουν τον ελληνισμό της Ανατολικής Ρωμυλίας, καθώς και τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, Ίμβρου και Τενέδου που εξαιρέθηκαν με τη Συνθήκη Ανταλλαγής των Πληθυσμών.
Το ΙΑΠΕ απευθύνει ανοιχτή πρόσκληση σε κάθε μέλος αυτής της ομάδας για δανεισμό οικογενειακών στοιχείων (π.χ. εγγράφων, φωτογραφιών κ.ά., κατά προτίμηση πριν από το 1950) που θα ψηφιοποιηθούν, αποθηκευθούν και θα είναι στη διάθεση ερευνητών και μελετητών. Πληρ.: Ανδρέα Παπανδρέου 29Α, Τηλ.: 2310432091 και 2310434917
E-mail: iape1@otenet.gr, Website: iape.org.gr

*Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο μου «Ο Προσφυγικός Συνοικισμός Ναυάρχου Βότση» (2010). Στις 270 σελίδες του καταγράφονται 55 προφορικές μαρτυρίες και παρουσιάζονται σύντομα βιογραφικά 12 Βοτσιωτών με πολυετή προσφορά στην ανάπτυξη του Συνοικισμού. Επίσης, περιλαμβάνονται 278 φωτογραφίες, 53 έγγραφα/ σχεδιαγράμματα/χάρτες και 31 δημοσιεύματα εφημερίδων.