Τουριστικός Οδηγός Καλαμαριάς

Ιστορία

Η περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Καλαμαριά έχει αρχαία ιστορία. Στο ακρωτήριό της Μικρό Έμβολο (Καραμπουρνάκι), οι αρχαιολογικές έρευνες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη ενός προϊστορικού οικισμού, ο οποίος  ταυτίζεται με την Αλία Θέρμη, δηλαδή το εμπορικό λιμάνι της αρχαίας Θέρμης.

Το τοπωνύμιο Καλαμαριά πρωτοεμφανίζεται το 1083 σε έγγραφο της Μονής Ξενοφώντος του Αγίου Όρους και αναφέρεται στη νότια πλευρά της Θεσσαλονίκης. Αυτή η ονομασία πιθανόν να προήλθε από παράφραση του όρου «Καλή μεριά», εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης, των εύφορων αγρών, των πολλών καρποφόρων δέντρων, των αμπελώνων και των λουλουδιών που είχε τότε.

Η Καλαμαριά είναι κτισμένη στην ανατολική ακτή του Θερμαϊκού Κόλπου και η παραλία της έχει μήκος 4,5 χλμ. Στη μεγαλύτερη έκτασή της οι σύμμαχοί μας αγγλογάλλοι δημιούργησαν διάφορες εγκαταστάσεις, για τις ανάγκες του Μακεδονικού Μετώπου κατά των Κεντρικών Δυνάμεων, στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1915-1918). Αεροδρόμια, στρατόπεδα, αποθήκες ανεφοδιασμού, νοσοκομεία, απολυμαντήριο, ακόμη και κοιμητήριο.

Η περιοχή της Καλαμαριάς άρχισε να κατοικείται από το 1919 από έλληνες πρόσφυγες προερχόμενους από τον Καύκασο και τη νοτιοδυτική Ρωσία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, ακολούθησαν οι πρόσφυγες από άλλες περιοχές της Ανατολής, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε όλα τα τμήματα των σημερινών διοικητικών ορίων της, σε διαμερίσματα οικισμών της Πρόνοιας, αλλά και σε απλές και κατά κανόνα εκτός ρυμοτομικού σχεδίου κατοικίες, τις οποίες έκτισαν οι ίδιοι. Όλοι οι οικισμοί τότε ανήκαν διοικητικά στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Το 1934 ιδρύθηκε η κοινότητα Ρυσίου που περιλάμβανε τους οικισμούς Αρετσούς, Κουρί, Δέρκων, Κατιρλί και Νέας Κρήνης. Από τη συνένωση της κοινότητας Ρυσίου και των υπόλοιπων προσφυγικών οικισμών της Καλαμαριάς δημιουργήθηκε ο νέος δήμος, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιανουαρίου 1943 με πληθυσμό περίπου 15.000 κατοίκους.

Το Δημαρχείο λειτούργησε σε μισθωμένα οικήματα στην οδό Ξενοφώντος μέχρι το 1967 και στην οδό Πασαλίδη μέχρι τον Μάιο του 1985. Την περίοδο 1985-1997 λειτούργησε σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Μεταμορφώσεως. Στην πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου έγινε η ονοματοθεσία του Α΄ Γυμνασίου της σε «Φροντιστήριο Τραπεζούντας». Εξαιτίας της αύξησης των δραστηριοτήτων του Δήμου, αναπαλαιώθηκε το πρώτο Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς, δίπλα από τη Μητρόπολη, το οποίο λειτουργεί από το 1997 ως δεύτερο Δημαρχείο περιλαμβάνοντας το γραφείο του Δημάρχου, καθώς και διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες. Στο τρίτο δημοτικό κτίριο της Πλατείας Σκρα, γίνονται από το 1996 οι συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου και άλλες εκδηλώσεις.

Το 1974 ιδρύθηκε η Ιερά Μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς με Μητροπολιτικό Ναό τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Στα όρια του Δήμου υπάρχουν 10 ναοί και 9 παρεκκλήσια.

Δημοτικές και Κρατικές υπηρεσίες

Στην Καλαμαριά λειτουργούν 10 βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, 24 νηπιαγωγεία, 17 δημοτικά σχολεία, 9 γυμνάσια και 9 λύκεια, με σύνολο νηπίων και μαθητών 9.920. Τα σχολικά κτίρια είναι συνολικά 46, από τα οποία 18 είναι νηπιαγωγεία. Επίσης, λειτουργούν έξι βιβλιοθήκες, δύο φοιτητικές εστίες στη Νέα Κρήνη, μέρος του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ στον Φοίνικα και δύο μετεωρολογικοί σταθμοί σε συνεργασία με το ΑΠΘ. Tο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και η θερινή δημιουργική απασχόληση θεωρούνται από τις σημαντικότερες προσφορές του Δήμου προς τους πολίτες. Επίσης, λειτουργούν το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, το Μουσείο Φωτογραφίας «Καλεμκερής», ο Σύνδεσμος Προστασίας και Περιβάλλοντος Αδέσποτων Ζώων Ανατολικής Θεσσαλονίκης και δύο Σχολικές Επιτροπές. Ακόμη, δύο Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, η Δημοτική Εμπορική Τουριστική Επιχείρηση Καλαμαριάς ΑΕ και ηΚοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Καλαμαριάς. Η Αντιδημαρχία Κοινωνικής Πολιτικής και Αλληλεγγύης λειτουργεί εκτεταμένο πρόγραμμα παροχών σε ηλικιωμένους και ανήμπορους συνδημότες, όπως κέντρο σίτισης απόρων, γραφεία κοινωνικής φροντίδας, βοήθειας στο σπίτι και εξυπηρέτησης ΑμΕΑ, τράπεζα αίματος, συμβουλευτικό σταθμό άνοιας, κοινωνικό φαρμακείο και παντοπωλείο. Εποπτεύει τη λειτουργία έξι Κέντρων Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων, τεσσάρων πολιτιστικών κέντρων, μίας φιλαρμονικής και δύο χορωδιών. Ακόμη, στα όρια του Δήμου λειτουργούν το νοσοκομείο Άγιος Παύλος με 210 ανεπτυγμένες κλίνες, ένα υποκατάστημα του ΕΟΠΥΥ, 3 ιατρεία ΠΕΔΥ, ένα Δημοτικό Ιατρείο, ένα Κέντρο Ειδικής Αγωγής και ένα Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών. Επίσης, έξι κλειστά γυμναστήρια, επτά γήπεδα ποδοσφαίρου, δώδεκα μπάσκετ-βόλεϊ, πέντε τένις, δύο γκολφ, ένα ιππικών αγώνων, τρεις ναυταθλητικές εγκαταστάσεις, ένα κολυμβητήριο και μία μαρίνα. Τέλος, 75 αθλητικά και πολιτιστικά σωματεία δραστηριοποιούνται στην Καλαμαριά.

Δύο αστυνομικά τμήματα, το ΙΑ΄ και το Α΄ (μερικώς), ένα λιμενικό φυλάκιο, μία δημόσια οικονομική υπηρεσία, ένα υποθηκοφυλακείο, ένα υποκατάστημα του ΟΤΕ, ένα υποκατάστημα της ΔΕΗ, ένα συνεργείο της ΕΥΑΘ, τρία υποκαταστήματα των ΕΛΤΑ και είκοσι υποκαταστήματα τραπεζών, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους κατοίκους της πόλης. Οι κάτοικοι της Καλαμαριάς εξυπηρετούνται από εννέα διαδρομές λεωφορείων του ΟΑΣΘ, από τις οποίες οι 4 τερματίζουν εντός των ορίων του Δήμου. Ακόμη, στην Καλαμαριά υπάρχουν δύο ξενοδοχεία, το κυβερνείο (παλατάκι), το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου, η Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών, καθώς και η Φιλοζωική Εταιρία στον Φοίνικα. Επίσης, ο Δήμος Καλαμαριάς με τους δήμους Θέρμης και Θερμαϊκού από το 2005 λειτουργεί στα Βασιλικά χώρο περίθαλψης αδέσποτων ζώων.

Η περισσότερη βιομηχανική και βιοτεχνική δραστηριότητα είναι συγκεντρωμένη στις λεωφόρους Εθνικής Αντιστάσεως και Αδριανουπόλεως – Ελευθερίου Βενιζέλου. Επίσης, παρατηρείται υψηλή αλιευτική δραστηριότητα στη Νέα Κρήνη. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη συγκέντρωση καταστημάτων διασκέδασης, κυρίως στην παραλιακή λεωφόρο Πλαστήρα, τα οποία έχουν καθιερώσει την Καλαμαριά ως σημαντικό τόπο αναψυχής των κατοίκων όλου του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Τέλος, λειτουργούν επτά λαϊκές αγορές, οι δύο με βιολογικά προϊόντα, καθώς και μία ιχθυόσκαλα.

Το οδικό δίκτυο, συνολικού μήκους περίπου 130 χλμ., είναι σχεδόν όλο ασφαλτοστρωμένο. Το δίκτυο συλλογής βρόχινων νερών, που είναι υπευθυνότητα της ΕΥΑΘ, είναι υποτυπώδες. Η Καλαμαριά παρουσιάζει ικανοποιητική έκταση πρασίνου (7,2 τ.μ. ανά κάτοικο). Διαθέτει 65 πάρκα, σε πολλά  των οποίων υπάρχουν καθιστικά και παιδικές χαρές και πραγματοποιεί κάθε χρόνο στην πλαζ Αρετσούς ανθοκομική έκθεση.

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Καλαμαριάς, καθώς και οι χιλιομετρικές αποστάσεις της από άλλες πόλεις, παρουσιάζονται παρακάτω:

Πληθυσμός Καλαμαριάς και χιλιομετρικές αποστάσεις από αυτήν
Απογραφή	Πληθυσμός	Πόλη/Θέση	Απόσταση
1940	15.000*	Θεσσαλονίκη	8
1951	20.260	Θέρμη	9
1961	25.160	Αεροδρόμιο	10
1971	36.980	Σπήλαιο Πετραλώνων	44
1981	51.680	Μουδανιά	56
1991	80.990	Κασσάνδρα	82
2001	90.100	Ουρανούπολη (Άγιο Όρος)	131
2011	91.520	Βεργίνα	85
2021	92.240	Εύζωνοι	84
*Κοινότητα Ρυσίου συν λοιποί προσφυγικοί συνοικισμοί της περιοχής Καλαμαριάς

*ΠΗΓΗ:

Ιωαννίδου Ε., Καζαντζίδου Μ., Μαυρουδής Γ., Τσιραμπίδης Α., Η Καλαμαριά από την Αρχαιότητα μέχρι Σήμερα, Εκδόσεις Κυριακίδη, 2022.

Tourist Guide of Kalamaria

History

The area that today we call Kalamaria has an ancient history. At its cape Mikro Emvolo (Karabournaki), archaeological researches confirmed the existence of a prehistoric settlement, which is identified with Alia Thermi, that is, the commercial port of ancient Thermi.

The toponym Kalamaria first appears in 1083 in a document of the Xenophon Monastery of Mount Athos and refers to the southeast side of Thessaloniki. This name probably came from a paraphrase of the term “Kali meria” (Good place), because of the rich vegetation, fertile fields, many fruit trees, vineyards and flowers that it had then.

Kalamaria is built on the eastern coast of Thermaikos Gulf and its beach is 4.5 km long. In the larger area of the current city, our Anglo-French allies created various facilities, for the needs of the Macedonian Front against the Central Powers, during the First World War (1915-1918). Airfields, camps, supply depots, hospitals, disinfection station, even a cemetery.

The area of Kalamaria began to be inhabited from 1919 by Greek refugees coming from the Caucasus and southwestern Russia. After the Asia Minor Catastrophe of 1922, refugees from other regions of the East followed, who settled in all parts of its current administrative boundaries, in apartments of Welfare settlements, but also in simple and, as a rule, out of zoning plan houses, which they built by themselves. All settlements then belonged administratively to the Municipality of Thessaloniki. In 1934 the community of Rysio was founded which included the settlements of Aretsou, Kouri, Derkon, Katirli and Nea Krini. From the merger of the community of Rysio and the rest of the refugee settlements of Kalamaria, the new municipality was created, which began to function on January 1, 1943 with a population of approximately 15,000 inhabitants.

The City Hall operated in rented buildings on Xenophontos Street until 1967 and on Pasalidi Street until May 1985. In the period 1985-1997 it operated in a privately owned building in Metamorfoseos Street. At the first meeting of the Municipal Council, the naming of its 1st High School as “Trabzon Tutoring” was held. Due to the increase in the activities of the Municipality, the first Primary School of Kalamaria was restored next to the Metropolis, which has been operating since 1997 as a second Town Hall including the Mayor’s office, as well as administrative and financial services. In the third municipal building on Skra Square, since 1996, the meetings of the Municipal Council and other events are held.

In 1974 the Holy Metropolis of Nea Krini and Kalamaria was founded with Metropolitan Church the Transfiguration of the Savior. Within the boundaries of the Municipality there are 10 churches and 9 chapels.

Municipal and State services

In Kalamaria there are 10 nurseries, 24 kindergartens, 17 primary schools, 9 high schools and 9 lyceums with a total of 9,920 children and students. There are a total of 46 school buildings, of which 18 are kindergartens. There are also six libraries, two student residences in Nea Krini, part of the Forestry and Natural Environment School of the AUTh in Finikas and two weather stations in collaboration with the AUTh. The Open University and summer creative employment are considered among the most important offers of the Municipality to citizens. There is also the Historical Archive of Refugee Hellenism, the “Kalemkeris” Photography Museum, the Association for the Protection and Environment of Stray Animals of Eastern Thessaloniki and two School Committees. Also, two Citizen Service Centers, the Municipal Commercial Tourist Enterprise of Kalamaria SA and the Public Benefit Enterprise of the Municipality of Kalamaria. The Deputy Mayor of Social Policy and Solidarity operates an extensive program of benefits for elderly and disabled fellow citizens, such as a feeding center for the needy, home help and service for the disabled, blood bank, dementia counseling center, social pharmacy and grocery store. It supervises the operation of the nurseries and kindergartens, six Centers for Open Protection of the Elderly, four cultural centers, a philharmonic and two choirs. Furthermore, at the Municipality operate the Agios Pavlos hospital with 210 developed beds, a branch of the EOPYY in Votsis, three PEDY clinics, a Municipal Clinic, a Center for Special Education and a Center for the Prevention of Addictive Substances. Also, six indoor gymnasiums, seven soccer fields, twelve basketball-volleyball courts, five tennis courts, two golf courses, one horse racing course, three nautical sports facilities, one swimming pool and one marina. Finally, 75 sports and cultural associations are active in Kalamaria.

Two police stations, the 10th and 1st (partially), a port guard, a public financial service, a mortgage office, a branch of the Hellenic Telecommunications Organization, one of Public Power Corporation, a workshop of the Sewerage Water Supply Company of Thessaloniki, three branches of the Hellenic Post and twenty bank branches, offer their services to the citizens. The residents of Kalamaria are served by nine public routes, of which four terminate within the boundaries of the Municipality. Also, in Kalamaria there are two hotels, the government building (palataki) with a helipad, the Greek Language Center, the Center for International and European Economic Law, the National School of Judicial Officers, as well as the Animal Welfare Society in Finikas. Also, since 2005, the Municipality of Kalamaria with the municipalities of Thermi and Thermaikos has been operating a stray animal care center in Vasilika.

Most industrial and craft activity is concentrated on Ethnikis Antistaseos and Adrianoupoleos – Eleftheriou Venizelou Avenues. Also, high fishing activity is observed in Nea Krini. Characteristic is the large concentration of entertainment shops, mainly on the coastal avenue Plastira, which have established Kalamaria as an important place of recreation for the residents of the entire urban complex of Thessaloniki. Finally, there are seven public markets, two with organic products, as well as a fish pier.

The road network, with a total length of approximately 130 km, is almost entirely paved. The rainwater collection network, which is the responsibility of the Water and Sewerage Company of Thessaloniki, is rudimentary. Kalamaria presents a satisfactory area of greenery (7.2 sq.m. per inhabitant). It has 65 parks, many of which have benches and playgrounds, and it holds a flower exhibition every year on Aretsou beach.

The evolution of the population of Kalamaria and the kilometer distances from other cities, are presented below:

Population of Kalamaria and distances (km) from it
Census	Population	City/Site	Distance
1940	15,000*	Thessaloniki	8
1951	20,260	Thermi	9
1961	25,160	Airport	10
1971	36,980	Petralona Cave	44
1981	51,680	Moudania	56
1991	80,990	Cassandra	82
2001	90,100	Ouranoupoli (Holy Mountain)	131
2011	91,520	Vergina	85
2021	92,240	Evzonoi	84
* Rysio community plus other refugee settlements in the Kalamaria area.

*SOURCE:

Ioannidou E., Kazantzidou M., Mavroudis G., Tsirambides A., Kalamaria from Antiquity until Today, Kyriakidis Editions, 2022.

Αξιοθέατα – Τοπόσημα – Μνημεία

Sights – Landmarks – Monuments

1. Κελλάριος Όρμος

Βρίσκεται ανατολικά του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Αρχίζει από το τέλος της επιχωματωμένης ακτής και φτάνει έως τον Ναυτικό Όμιλο Θεσσαλονίκης (ΝΟΘ) στο Μικρό Έμβολο. Είναι μια φυσική παραλία με αμμουδιά, η ιστορική πλαζ της δεκαετίας του 1960 με τον θερινό κινηματογράφο «Ντοβίλ» και με τα περίφημα κέντρα διασκέδασης. Όλος ο όρμος ταυτίζεται με τον βυζαντινό λιμένα «Κελλάριον», ο οποίος οριζόταν από την παραλία και ένα τεχνητό υποθαλάσσιο φράγμα, που σώζεται ακέραιο μέχρι σήμερα, μήκους περίπου 2 χλμ., για την προστασία των ελλιμενισμένων σκαφών της εποχής. Για την προστασία του ο όρμος κηρύχτηκε ενάλιος αρχαιολογικός χώρος το 1989.

Ο όρμος συνδέεται με δραματικά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη βυζαντινή περίοδο. Το 904 εδώ αποβιβάστηκαν Σαρακηνοί πειρατές με 54 μεγάλα πλοία γεμάτα με άγριους πειρατές, Άραβες, Σύριους, Αιγύπτιους, Αιθίοπες κ.ά., που έφθαναν τον αριθμό των 10.000. Μετά από τρεις μέρες πολιορκίας οι Σαρακηνοί μπήκαν στην πόλη και άρχισαν μία βάρβαρη σφαγή χωρίς διάκριση. Τα θύματα ήταν πολλά. Χιλιάδες πιάσθηκαν αιχμάλωτοι, που τους επιβίβασαν στα πλοία στοιβάζοντάς τους στα αμπάρια ως ζώα. Οι Σαρακηνοί έμειναν στην πόλη δέκα ημέρες λεηλατώντας και ψάχνοντας για κρυμμένους θησαυρούς. Τη δεκάτη ημέρα άπλωσαν τα πανιά τους και ξεκίνησαν. Το ταξίδι ήταν ατελείωτο, γιατί ο φόβος του βυζαντινού ναυτικού έκανε τους πειρατές να περιπλανώνται και να κρύβονται ανάμεσα στα αμέτρητα ξερονήσια του Αιγαίου. Έπειτα από 16 ημέρες ταξιδιού, έφθασαν στην Κρήτη. Οι τραγικές συνθήκες του ταξιδιού είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών από τους 22.000 αιχμάλωτους. Αρκετοί πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Κρήτης, ενώ οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν στην πατρίδα του Λέοντα, την Τρίπολη της Συρίας, απ’ όπου σκορπίσθηκαν στον μουσουλμανικό κόσμο».

Η ακτή του Κελλάριου Όρμου έπαιξε σημαντικό ρόλο και στα νεότερα χρόνια, αποτελώντας τόπο εγκατάστασης συμμαχικών δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατασκευής αεροδιαδρόμου περίπου παράλληλα με τη σημερινή οδό Θεμιστοκλή Σοφούλη.

1. Kellarios Bay

It is located east of the Thessaloniki Concert Hall. It starts from the end of the backfilled shore and reaches the Nautical Club of Thessaloniki in Mikro Emvolo. It is a natural sandy beach, the historic beach of the 1960s with the summer cinema “Deauville” and the famous entertainment centers. The whole bay is identified with the Byzantine port “Kellarion”, which was defined by the beach and an artificial submarine dam, which survives intact to this day, about 2 km long, for the protection of moored vessels of the time. For its protection, the bay was declared an underwater archeological site in 1989.

The bay is associated with dramatic events that occurred during the Byzantine period. In 904 Saracen pirates landed here with 54 large ships full of savage pirates, Arabs, Syrians, Egyptians, Ethiopians, etc., numbering 10,000. After three days of siege, the Saracens entered the city and began a barbaric slaughter without discrimination. The victims were many. Thousands were taken prisoners, who were boarded on the ships, stacking them in the holds as animals. The Saracens stayed in the city for ten days, looting and searching for hidden treasures. On the tenth day they spread their sails and set off. The voyage was endless, because the fear of the Byzantine navy made the pirates wander and hide among the countless islands of the Aegean. After 16 days of travel, they arrived in Crete. The tragic conditions of the voyage resulted in the death of many of the 22,000 prisoners. Many were sold in the slave markets of Crete, while most were transferred to Leon’s hometown, Tripoli, Syria, from where they were scattered in the Muslim world.”

The coast of Kellarios Bay played an important role in recent years, being a place of installation of allied forces in World War I and construction of a runway approximately parallel to the current Themistokli Sofouli Street.

2. Στρατόπεδο Μακεδονομάχου Κόδρα (Θ. Σοφούλη 127)

Ο χώρος του πρώην στρατοπέδου Κόδρα, στην άκρη του Μικρού Εμβόλου, απλώνεται σε μία έκταση 350 στρεμμάτων. Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δημιουργήθηκε στρατώνας, από τους μεγαλύτερους της Βαλκανικής Χερσονήσου, καθώς και οχυρό τείχος. Την περίοδο 1916-1918, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, στο προϋπάρχον στρατόπεδο εγκαταστάθηκαν συμμαχικά στρατεύματα της Entente, για την ενίσχυση του Μακεδονικού Μετώπου. Δημιουργήθηκαν καινούριες στρατιωτικές εγκαταστάσεις: κτίσματα στάβλων, χώροι περίθαλψης και αντιαεροπορική πυροβολαρχία. Κατασκευάστηκαν δρόμοι, κήποι, αγωγοί και κανάλια. Με τις εργασίες αυτές αποκαλύφθηκε η πρώτη ομάδα τάφων του αρχαίου οικισμού της Αλίας Θέρμης. Αρκετά από τα ευρήματα των πρώτων ανασκαφών βρίσκονται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Μετά τη λήξη του πολέμου, στο στρατόπεδο εγκαταστάθηκε το 1919 ο ελληνικός στρατός που έδωσε στον χώρο το όνομα του Μακεδονομάχου Μιχάλη Μωραΐτη (καπετάν Κόδρα, 1856-1905). Από το 1924 άρχισαν οι ιδιοκτήτες τμημάτων του στρατοπέδου να προβάλουν δικαιώματα κυριότητας σε αυτά. Το γεγονός αυτό οδήγησε τη στρατιωτική υπηρεσία να προβεί σε διαδοχικές απαλλοτριώσεις, οι οποίες όμως δεν ολοκληρώθηκαν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μέχρι και σήμερα διεκδικήσεις από τους νόμιμους ιδιοκτήτες.

Από την περίοδο 1950-1960 έγιναν σημαντικές παρεμβάσεις που αλλοίωσαν περιμετρικά την περιοχή. Μέρος του βόρειου τμήματος του στρατοπέδου μεταβιβάστηκε στον Αυτόνομο Οικοδομικό Οργανισμό Αξιωματικών, για την κατασκευή του οικισμού τους. Στο νότιο τμήμα του ανεγέρθηκε μία ογκώδης πολυκατοικία. Το 1954 η διάνοιξη της παραλιακής οδού διέσπασε την ενότητα του στρατοπέδου με τη θάλασσα. Το 1955 στο ακρωτήριο κτίστηκε το Παλατάκι.

Παρεμβάσεις στην έκταση του στρατοπέδου πραγματοποίησε και ο Δήμος Καλαμαριάς. Έτσι, ένα τμήμα παραχωρήθηκε στον Απόλλωνα Καλαμαριάς για την ανέγερση γηπέδου. Αργότερα ανεγέρθηκαν σχολικά συγκροτήματα, όπως το 2ο Γυμνάσιο και Λύκειο, δίπλα στον αιγιαλό και δύο δημοτικά σχολεία, πίσω από το γήπεδο του Απόλλωνα. Επίσης, το Δημοτικό Κολυμβητήριο στο πλαίσιο των ολυμπιακών έργων για το 2004. Τέλος, ο Δήμος Καλαμαριάς δημιούργησε το άλσος των 1619 αγνοούμενων Κυπρίων, έναν χώρο μνήμης αφιερωμένο στους αγνοούμενους της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974.

Το 1994 σταμάτησε οριστικά η λειτουργία του στρατοπέδου. Μέχρι σήμερα ενεργό είναι ένα μικρό τμήμα στα βορειοανατολικά, προς την οδό Θ. Σοφούλη, για τις ανάγκες του κλιμακίου του ΝΑΤΟ. Εντός του στρατοπέδου βρίσκονται 20 ιδιοκτησίες με συνολική έκταση 110 στρέμματα, από τα οποία διεκδικούνται τα 50. Το στρατόπεδο παραμένει αναξιοποίητο και εγκαταλειμμένο, επειδή δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός μεταξύ αρμόδιων φορέων, ιδιωτών και συλλόγων της Καλαμαριάς.

Από τη δεκαετία του 1980 το πρώην στρατόπεδο Κόδρα χαρακτηρίστηκε ως χώρος πρασίνου και πολιτισμού. Το 1995 ένα μεγάλο τμήμα της έκτασης κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος. Το 2005 το στρατόπεδο Κόδρα χαρακτηρίστηκε ως «ιστορικός τόπος». Περιλαμβάνει 43 μεγάλα και μικρά κτίρια και κατασκευές. Τα περισσότερα στρατιωτικά κτίρια που έχουν απομείνει αποτελούν αξιόλογα δείγματα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής. Δέκα έξι από αυτά κηρύχθηκαν διατηρητέα το 2007 και έπειτα από επιδιορθώσεις θα μπορούσαν να στεγάσουν πολιτιστικές δραστηριότητες.

Από τις αρχές της δεκαετίας 2000 ο χώρος αξιοποιείται από τον Δήμο Καλαμαριάς για τη διοργάνωση σημαντικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως το Παρά θιν’ αλός, η Παραθινούπολη και το Φεστιβάλ Εικαστικών Τεχνών Πεδίο Δράσης Κόδρα. Το 2018 ψηφίστηκε στη Βουλή η παραχώρηση στον Δήμο Καλαμαριάς της χρήσης 203 στρεμμάτων του στρατοπέδου για 99 χρόνια. Η γεωγραφική θέση του αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για τη μετεξέλιξή του σε κύριο τοπόσημο ιστορίας, τόσο της Καλαμαριάς, όσο και όλης της Θεσσαλονίκης.

2. Camp of Macedonian Fighter Kodra (127 Th. Sofouli)

The site of former Kodra camp, at the edge of Mikro Emvolo, spreads over an area of 350 acres. During the Ottoman rule, a barrack was created, one of the largest in the Balkan Peninsula, as well as a fortified wall. In the period 1916-1918, during the World War I, allied troops of the Entente were stationed in the pre-existing camp, to strengthen the Macedonian Front. New military installations were created: stable buildings, treatment facilities and anti-aircraft artillery. Roads, gardens, pipelines and canals were built. With these works, the first group of tombs of the ancient settlement of Alia Thermi was revealed. Several of the findings of these excavations are now in the Louvre Museum of Paris and in the Archaeological Museum of Thessaloniki.

After the end of the war, the Greek army settled in the camp in 1919, naming the area after the Macedonian fighter Michalis Moraitis (Captain Kodras, 1856-1905). From 1924, the owners of parts of the camp began to claim ownership rights in them. This fact led the military service to carry out successive expropriations, which, however, were not completed, with the result that there are still claims from the rightful owners.

Since the period 1950-1960, significant interventions were made that altered the perimeter of the area. Part of the northern area of the camp was transferred to the Autonomous Building Organization of Officers, for the construction of their settlement. In its southern area a massive apartment building was erected. In 1954 the opening of the coastal road broke the union of the camp with the sea. In 1955 the Governorate was built on the cape.

The Municipality of Kalamaria also made interventions in the area of the camp. Thus, a section was granted to Apollo Kalamaria for the construction of a stadium. Later, school complexes were erected, such as the 2nd High school and Lyceum, next to the seashore and two primary schools, behind the Apollo stadium. Also, the Municipal Swimming Pool in the context of the Olympic projects for 2004. Finally, the Municipality of Kalamaria created the grove of 1619 missing Cypriots, a memorial space dedicated to the missing of the Turkish invasion of Cyprus in 1974.

In 1994 the operation of the camp stopped permanently. To date, a small section is active in northeast, towards Th. Sofouli Street, for the needs of the NATO (North Atlantic Treaty Organization). Within the camp there are 20 properties with a total area of 110 acres, of which 50 are claimed. The camp remains unused and abandoned, because there can be no compromise between competent bodies, individuals and associations of Kalamaria.

Since the 1980s, the former Kodra camp has been characterized as a green and cultural space. In 1995 a large part of the area was declared an archaeological site. In 2005 the Kodra camp was designated as a “historic site”. It includes 43 large and small buildings and constructions. Most of the military buildings that remain are remarkable examples of military architecture. Sixteen of them were declared protected in 2007 and after repairs could house cultural activities.

Since the beginning of the 2000s, the area is used by the Municipality of Kalamaria for the organization of important cultural events, such as “Para thin’ alos”, Parathinoupolis and the Festival of Fine Arts “Field of Action Kodra”. At 2018, the Parliament voted to grant to the Municipality of Kalamaria the use of 203 acres of the camp for 99 years. Its geographical location is an important advantage for its evolution into a main landmark of history, both of Kalamaria and of the whole Thessaloniki.

3. Αλία Θέρμη (Στρατόπεδο Κόδρα)

Ο αρχαίος οικισμός στο Μικρό Έμβολο, που βρίσκεται στο στρατόπεδο Κόδρα, έχει ερευνηθεί συστηματικά από το ΑΠΘ. Διασώζονται λίθινες υποθεμελιώσεις τοίχων των μέσων του 6ου αιώνα π.Χ. και η νεότερη των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ. Έχουν αποκαλυφθεί ορθογώνια δωμάτια μέσα στα οποία βρέθηκαν υφαντικά βάρη, μυλόπετρες, οστά ζώων και πουλιών, ορισμένα χάλκινα μικροαντικείμενα και πήλινα ειδώλια, καθώς και μεγάλες ποσότητες κεραμικών σκευών, εγχώριων και εισαγόμενων.

Τα παλιότερα αγγεία των ανασκαφικών ερευνών είναι γεωμετρικά και προέρχονται κυρίως από την Εύβοια και την Αττική. Ενδιαφέρουσες είναι και οι κατηγορίες της εγχώριας κεραμικής από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν κυρίως φιάλες και οινοχόες, συχνά με χαρακτή ή γραπτή γεωμετρική διακόσμηση. Επίσης, ανακαλύφθηκε μεγάλος αριθμός εμπορικών οξυπύθμενων αμφορέων διάφορων εργαστηρίων του αρχαίου ελληνικού κόσμου, με τους οποίους γινόταν η μεταφορά προϊόντων, κυρίως υγρών, αλλά και στερεών. Στο λιμάνι του αρχαίου οικισμού έφταναν μεγάλες ποσότητες κρασιού, κυρίως από τη Μένδη, τη Λέσβο, τη Χίο, από πόλεις της Μικράς Ασίας και αλλού. Σ’ αυτές τις ανασκαφές, εκτός από σπόρους σιταριού, κριθαριού, λαθουριού, φακής, ρόβης, ήταν μεγάλος και ο αριθμός των σπόρων σταφυλιού που βρέθηκαν.

Η Αλία Θέρμη ήταν ένα κοσμοπολίτικο κέντρο, ένας σημαντικός σταθμός συγκέντρωσης προϊόντων από πολλές περιοχές του αρχαίου κόσμου και προώθησής τους προς την ενδοχώρα και αντίστροφα. Ο οικισμός αυτός φαίνεται να ήταν το σημαντικότερο οικονομικό κέντρο στον μυχό του Θερμαϊκού Κόλπου εκείνους τους χρόνους.

3. Alia Thermi (Kodra camp)

The ancient settlement at Mikro Emvolo (Karabournaki), located in a part of the Kodra camp, has been systematically researched by the AUTh. Mainly stone wall foundations are preserved that belong to the middle of the 6th century BC and the newest of the beginning of the 5th century BC. Rectangular rooms have been uncovered in which textile weights, millstones, bones of animals and birds, some small bronze objects and clay figurines, as well as large quantities of ceramic utensils, domestic and imported, were found.

The oldest vessels of the excavations are geometric and come mainly from Evia and Attica. Interesting are the categories of domestic ceramics that date from the Late Bronze Age to Roman times. Among them, bottles and wine glasses stand out, often with engraved or written geometric decoration. In addition, a large number of commercial amphorae with pointed bottoms of various laboratories of the ancient Greek world, with which the transport of products, mainly liquids, but also solids, brought to light. Large quantities of wine arrived at the port of the ancient settlement, mainly from Mendi, Lesvos, Chios, from cities in Asia Minor and elsewhere. In these excavations, in addition to seeds of wheat, barley, rye, lentils, peas, the number of grape seeds found was also great.

Alia Thermi was a cosmopolitan center, an important gathering place for products from many parts of the ancient world and promoting them inland and vice versa. This settlement seems to have been the most important financial center in the Thermaikos Gulf at that time.

4. Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος (ΝΔΒΕ) (Θ. Σοφούλη 120)

Είναι περιφερειακή διοίκηση του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ). Στην δικαιοδοσία της περιλαμβάνονται τα νερά του Βορείου Αιγαίου από τα ελληνοτουρκικά σύνορα των εκβολών του Έβρου, μέχρι το Πήλιο. Η πρώτη παρουσία του ΠΝ στη Θεσσαλονίκη, χρονολογείται από το 1926, οπότε και επανδρώνεται ο παράκτιος σταθμός επικοινωνιών, στην περιοχή Ντεπό, η παλαιά Ναυτική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου (ΝΔΒΑ), με σκοπό την εξυπηρέτηση των ανταποκρίσεων των εμπορικών πλοίων. Το 1934 η δραστηριότητα αυτή περιήλθε στο Υπουργείο Μεταφορών και ο σταθμός εξακολούθησε να λειτουργεί καλύπτοντας πλέον τις ανάγκες επικοινωνίας αποκλειστικά του ΠΝ. Το 1945 η ΝΔΒΑ εγκαταστάθηκε στο επιταγμένο ξενοδοχείο «Ματζέστικ» στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Στα έργα της περιλαμβάνονται η εκκαθάριση λιμένων, ναρκοπεδίων, φραγμάτων, ναυαγίων κ.λπ., η καταγραφή, κατασκευή και οργάνωση των υποδομών ναυτικής άμυνας, καθώς και η επιτήρηση και ο έλεγχος της πειρατείας, της ναυσιπλοΐας, του λαθρεμπορίου και της παράνομης αλιείας στην περιοχή δικαιοδοσίας της. Το 1951 η ΝΔΒΑ εγκαταστάθηκε στη λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας 38, μέχρι το 1960, οπότε μεταφέρθηκε στις αναβαθμισμένες εγκαταστάσεις της στο Ντεπό.

Το 1976 η Ναυτική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου (ΝΔΒΑ) μετονομάστηκε σε Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος (ΝΔΒΕ), με αντίστοιχη επέκταση της περιοχής ευθύνης της. Οι σημερινές εγκαταστάσεις της NΔBE στο Μικρό Έμβολο Καλαμαριάς άρχισαν να λειτουργούν το 1980. Από τότε οι εγκαταστάσεις του Ντεπό χρησιμοποιούνται για αποθηκευτικούς και υποστηρικτικούς σκοπούς. Στον επιχειρησιακό έλεγχο της ΝΔΒΕ περιλαμβάνονται τα λιμεναρχεία Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης, Ιερισσού, τα υπολιμεναρχεία Πόρτο Λάγους, Νέων Μουδανιών, Σκάλας Κατερίνης, καθώς και οι λιμενικοί σταθμοί αυτών. Επιπλέον, έχει τον επιχειρησιακό έλεγχο και την υποστήριξη σε διοικητική μέριμνα των μονάδων του ΠΝ (πλοία, ελικόπτερα κ.λπ.) που επιχειρούν εντός των ορίων ευθύνης της ή που καταπλέουν στη Θεσσαλονίκη. Συνήθεις επιχειρήσεις αποτελούν οι επιτηρήσεις θαλάσσιας και παράκτιας περιοχής, οι εξουδετερώσεις ναρκών και βομβών, η συντήρηση του δικτύου φάρων, οι ασκήσεις στις οποίες εμπλέκεται το ΠΝ, η πραγματοποίηση πυρών αεράμυνας και φορητού οπλισμού κ.ά.

Η ΝΔΒΕ λειτουργεί το σύστημα πολεμικής κινητοποίησης του ΠΝ για την περιοχή ευθύνης της. Φροντίζει για την οργάνωση των επιτάξεων και επιστρατεύσεων, καθώς και την προετοιμασία των υποδομών ενεργητικής και παθητικής άμυνας των ακτών και των λιμένων. Επίσης, μεριμνά για την παροχή λιμενικών ευκολιών στα πολεμικά πλοία συμμαχικών κρατών που καταπλέουν στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο διάφορων αποστολών.

Η ΝΔΒΕ εκπροσωπεί το ΠΝ σε εκδηλώσεις με αντιπροσωπείες αξιωματικών ή /και με αγήματα ναυτών από τη δύναμή της. Επίσης, παρέχει υποστήριξη στα τμήματα παρελάσεως και αποδόσεως τιμών του ΠΝ, όταν βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη. Τέλος, συνεργάζεται με τους τοπικούς πολιτειακούς και πολιτιστικούς φορείς και διατηρεί άριστες σχέσεις με την κοινωνία της Θεσσαλονίκης.

4. Naval Administration of Northern Greece (NANG) (120 Th. Sofouli)

It is a regional command of the Navy. Its jurisdiction includes the waters of North Aegean from the Greek-Turkish border of the estuary of Evros, to Pelion. The first presence of the Navy in Thessaloniki dates back to 1926, when the coastal communications station in the Depot area, the old North Aegean Naval Administration (NANA), was manned by the Hellenic Navy, in order to serve the merchant ships’ responses. In 1934 this activity came to the Ministry of Transport and the station continued to operate now covering the communication needs exclusively of the Navy. In 1945 the NANA was installed in the ordered hotel “Majestic” on the beach of Thessaloniki. Its works include the clearance of ports, minefields, dams, wrecks, etc., the recording, construction and organization of naval defense infrastructure, as well as the surveillance and control of piracy, navigation, smuggling and illegal fishing in its area of jurisdiction. In 1951, NANA settled at 38 V. Olgas Avenue, until 1960, when it was relocated to its upgraded facilities at Depot.

In 1976 NANA was renamed as Naval Administration of Northern Greece (NANG), with parallel expansion of its area of responsibility. NANG’s current facilities in Mikro Emvolo of Kalamaria began operating in 1980. Since then the Depot facilities are used for storage and support purposes. NANG’s operational control includes the port authorities of Thessaloniki, Kavala, Alexandroupolis, Ierissos, the sub-authorities of Porto Lagos, Nea Moudania, Skala Katerinis, as well as their port stations. In addition, it has the operational control and the administrative support of the units of the Navy (ships, helicopters, etc.) that operate within the limits of its responsibility or that arrive in Thessaloniki. Common operations are the surveillance of the sea and coastal area, the neutralization of mines and bombs, the maintenance of the lighthouse network, the exercises in which the Navy is involved, the realization of air defense fires and portable weapons, etc.

NANG operates the military mobilization system of the Navy for its area of responsibility. Ιt takes care of the organization of the orders and mobilizations, as well as the preparation of the infrastructure of active and passive defense of the coasts and the ports. It also takes care of the provision of port facilities to the warships of allied states that arrive in Thessaloniki, in the context of various missions.

NANG represents the Navy in events with delegations of officers and / or with sailors’ marches by its force. It also provides support to the divisions of parade and rendering of Navy prices, when they are in Thessaloniki. Finally, it cooperates with local state and cultural foundations and maintains excellent relations with the society of Thessaloniki.

5. Παλατάκι (Θ. Σοφούλη 130)

Είναι κτισμένο στην κορυφή του ακρωτηρίου του Μικρού Εμβόλου. Το εμβαδόν του είναι 1.604 τ.μ. σε δύο επίπεδα, συν ένα υπόγειο εμβαδού 1.330 τ.μ., όπου υπήρχαν μαγειρεία, πλυσταριό και αποθήκες. Διαθέτει εξώστες συνολικής επιφάνειας 1.105 τ.μ. Στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχει ένα εκκλησάκι και ένα ελικοδρόμιο.

Εγκαινιάστηκε το 1961 ως κατοικία του Υπουργού Βορείου Ελλάδος. Ωστόσο, το 1962 παραχωρήθηκε στη βασιλική οικογένεια για να αποτελέσει τη θερινή κατοικία της. Αυτό βέβαια δεν συνέβη ποτέ, εκτός μιας διανυκτέρευσης, γιατί οι βασιλείς προτιμούσαν να διαμένουν σε ξενοδοχείο κατά την παραμονή τους στη Θεσσαλονίκη. Φιλοξένησε επί σειρά ετών την επίσημη δεξίωση για τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το 1997 φιλοξένησε τη μεγάλη έκθεση έργων του Καραβάτζιο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Θεσσαλονίκης, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Από τότε αυτό το κτίριο έχει περάσει σε παρατεταμένη αχρηστία. Χρησιμοποιείται περιστασιακά μόνο ο προαύλιος χώρος για διεξαγωγή εκδηλώσεων. Η ελλιπής συντήρησή του επιβάλλει την άμεση αποκατάστασή του για να γίνει ασφαλής η λειτουργία του στο μέλλον.

5. Palataki (Governorate) (130 Th. Sofouli)

It is built on the top of the cape of Mikro Emvolo. Its area is 1,604 sq.m. on two levels, plus a basement of 1,330 sq.m., where there was a kitchen, laundry and storage. It also has balconies with a total area of ​​1,105 sq.m. In the surrounding area there is a small church and a helipad.

It was inaugurated in 1961 to be the residence of the Minister of Northern Greece. However, in 1962 it was granted to the royal family to be its summer residence. However, this never happened, except for one night, because the kings preferred to stay at the Mediterranean Hotel, during their stay in Thessaloniki. For a number of years, it hosted the official reception for the opening of the Thessaloniki International Fair. In 1997 it hosted the large exhibition of Caravaggio’s works, in the context of the events in Thessaloniki, European Capital of Culture. Since then, this emblematic building has been in prolonged disuse. Only the courtyard space is occasionally used for events. Inadequate maintenance, due to natural damage, requires immediate restoration to ensure safe operation in the future.

6. Απολυμαντήριο (Πλαζ Αρετσούς)

Μεταξύ των εγκαταστάσεων των στρατευμάτων της Αντάντ στην Καλαμαριά κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε κατασκευαστεί το Απολυμαντήριο για ανθρώπους και αντικείμενα, που στεγάστηκε σε δύο κτίσματα, στο σημείο που βρίσκεται η πλαζ της Αρετσούς. Σήμερα αποτελεί έναν μνημονικό τόπο μεγάλης ιστορικής και εκπαιδευτικής σημασίας, αλλά και υψηλού συμβολισμού για την Καλαμαριά και όλο τον προσφυγικό ελληνισμό.

Όλες οι εγκαταστάσεις εγκαταλείφθηκαν μετά την αποχώρηση των στρατευμάτων, το φθινόπωρο του 1918, και αξιοποιήθηκαν ξανά μόλις ένα χρόνο αργότερα. Από τα τέλη του 1919 μέχρι και το 1921 δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες ελληνικής καταγωγής από τον Καύκασο και τη νοτιοδυτική Ρωσία έφτασαν ακτοπλοϊκώς σε άθλια κατάσταση στη Θεσσαλονίκη. Πολλές χιλιάδες αποβιβάστηκαν στην παραλία της Καλαμαριάς. Με την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, τη Μικρασιατική Καταστροφή και στη συνέχεια την Ανταλλαγή Πληθυσμών, από τον Σεπτέμβριο του 1922 μέχρι και τα τέλη του 1924, η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε και πάλι τον αρχικό προορισμό υποδοχής για δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Μεταξύ αυτών ήταν και αρκετές χιλιάδες Αρμενίων. Επειδή στο λιμάνι και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης επικρατούσε το αδιαχώρητο, οι αρχές αναγκάστηκαν να επιλέξουν ως τόπο αποβίβασης και προσωρινής εγκατάστασης πάλι την Καλαμαριά, όπου υπήρχαν οι στοιχειώδεις στεγαστικές υποδομές των ξύλινων στρατιωτικών παραπηγμάτων και η βασική υποδομή για την απολύμανση των προσφύγων, ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση ασθενειών και ο κίνδυνος επιδημιών στη Θεσσαλονίκη.

Το Δημόσιο Λοιμοκαθαρτήριο ή Απολυμαντήριο ήταν ο πρώτος χώρος υποδοχής μόλις κατέβαιναν οι πρόσφυγες από το πλοίο και έφταναν στην ακτή με μαούνες ή βάρκες. Σύμφωνα με τις αναμνήσεις των ίδιων των προσφύγων, ήταν δύο μεγάλα ξύλινα παραπήγματα. Στο ένα απολυμαίνονταν σε κλίβανο τα ρούχα, τα σκεύη, τα κλινοσκεπάσματα και τα υπόλοιπα υπάρχοντα. Στο άλλο οι πρόσφυγες ήταν υποχρεωμένοι να περάσουν οι ίδιοι μια διαδικασία απολύμανσης και αποφθειρίασης, να κουρευτούν και να κάνουν λουτρό με ισχυρά καθαριστικά και παγωμένο, συνήθως, νερό.

Λίγα χρόνια αργότερα, το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας έκτισε ένα μεγάλο  οίκημα περίπου 200 τ.μ. στη θέση των δύο ξύλινων παραπηγμάτων, για να αποθηκεύσουν τον εξοπλισμό και τα υλικά.

Στο πλαίσιο της δημιουργίας λαϊκής πλαζ στην παραλία της Αρετσούς και μετά από πιέσεις του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) που θα αναλάμβανε την κατασκευή του έργου, το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας μετέφερε το 1967 τα υλικά και τα μηχανήματα του Απολυμαντηρίου σε άλλη αποθήκη. Τελικά, ο ΕΟΤ το 1968 το κατεδάφισε.

6. Disinfection Station (Aretsou beach)

Between the facilities of the Entente troops in Kalamaria during the World War I, the Disinfection Station for people and objects was built, which was housed in two buildings, at the point where the Aretsou beach is located. Today it is a memorial place of great historical and educational importance and high symbolism for Kalamaria and the entire refugee Hellenism.

All facilities were abandoned after the withdrawal of troops, in the autumn of 1918, and were used again just a year later. From the end of 1919 until 1921, tens of thousands of refugees of Greek origin from Caucasus and southwestern Russia arrived by ship in a miserable situation in Thessaloniki. Many thousands landed on the beach of Kalamaria. With the defeat of the Greek army in Asia Minor, the Asia Minor Catastrophe and then the Exchange of Populations, from September 1922 until the end of 1924, Thessaloniki was again the original reception destination for tens of thousands of refugees from Asia Minor, Pontus and Eastern Thrace. Among them were several thousand Armenians. Due to the inseparable situation in the port and in the center of Thessaloniki, the authorities were forced to choose again Kalamaria as a place of disembarkation and temporary settlement, where there was the basic housing infrastructure of the wooden military shacks and the basic infrastructure for the disinfection and isolation of refugees, in order to avoid the transmission of diseases and the risk of epidemics in Thessaloniki.

The Public Plague Cleanser or Disinfection Station was the first reception area as soon as the refugees got off the ship and reached the shore in barges or boats. According to the memories of the refugees themselves, they were two large wooden shacks. In one, clothes, utensils, bedding and other belongings were disinfected in a kiln. In the other, the refugees had to go through a process of disinfection and lice removal, to get a haircut and take a bath with strong cleaners and usually cold water.

A few years later, the Ministry of Social Welfare, built a large concrete house of about 200 sq.m. in the place of the two wooden shacks, to store the equipment and materials.

In the context of the creation of a popular beach in Aretsou and after pressure from the Hellenic Tourism Organization (HTO) that would undertake the construction of the project, the Ministry of Social Welfare transferred in 1967 the materials and equipment of the Disinfection Station to another warehouse. Finally, HTO in 1968 demolished it.

7. Γήπεδο Απόλλωνα (Α. Παπάγου – Σουρμένων)

Ο Μορφωτικός Γυμναστικός Σύλλογος «Απόλλων» ιδρύθηκε το 1926 και είναι ο μακροβιότερους αθλητικός σύλλογος της Καλαμαριάς. Τα χρώματα του συλλόγου είναι το κόκκινο και το μαύρο. Το κόκκινο συμβολίζει το αίμα των χιλιάδων Ελλήνων που έχασαν τη ζωή τους στον Πόντο και το μαύρο το αιώνιο πένθος για τον ξεριζωμό από τις αλησμόνητες πατρίδες. Ο Απόλλωνας υπήρξε ο μόνος αθλητικός σύλλογος που κατάφερε να ξεπεράσει τα όρια της Καλαμαριάς και να αποτελέσει σύμβολο όλων των Ποντίων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σήμερα λειτουργεί τα τμήματα: ποδοσφαίρου, στίβου, καλαθοσφαίρισης, πετοσφαίρισης, πυγμαχίας, κολύμβησης, χειροσφαίρισης, πινγκ-πονγκ και αντισφαίρισης.

Το 1958 το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας παραχώρησε έκταση 36 στρεμμάτων από το στρατόπεδο Κόδρα για κατασκευή γηπέδου, το οποίο άρχισε να κατασκευάζεται το 1962. Έως τότε ο Απόλλωνας αγωνιζόταν κυρίως στο γήπεδο του ΠΑΟΚ στο Σιντριβάνι και έκανε προπονήσεις στο γήπεδο του ιδρύματος «Ο Αριστοτέλης».

Το στάδιο ολοκληρώθηκε το 1973 και υπήρξε ένα από τα προπονητικά κέντρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι 10.000 θεατές. Αποτελείται από μία κεντρική κερκίδα, κάτω από την κερκίδα υπάρχουν μικρά γήπεδα για την προπόνηση των αθλητών των τμημάτων μπάσκετ, βόλεϊ, πυγμαχίας, αλλά και κατάλληλα διαμορφωμένο γυμναστήριο. Τέλος, στο στάδιο του Απόλλωνα φιλοξενείται και το τμήμα στίβου της ομάδας. Δεξιά και αριστερά του κεντρικού σταδίου υπάρχουν δύο βοηθητικά γήπεδα με χόρτο, καθώς και πέντε γήπεδα τένις.

7. Apollo Stadium (A. Papagou – Sourmenon)

The Educational Gymnastics Club of “Apollo” was founded in 1926 and is the longest-lived sports club in Kalamaria. The colors of the club are the red and black. The red symbolizes the blood of the thousands of Greeks who lost their lives in Pontus and the black the eternal mourning for the uprooting from the unforgettable homelands. Apollo was the only sports club that managed to cross the borders of Kalamaria and be a symbol of all the Pontians in Greece and abroad. Today it operates the following departments: football, athletics, basketball, volleyball, boxing, swimming, handball, table tennis and tennis.

In 1958 the Ministry of National Defense granted an area of 36 acres from the Kodra camp for the construction of a stadium, which began to be built in 1962. Until then, Apollo played mainly at the PAOK stadium in Sintrivani and trained at the stadium of the “Aristotle” foundation.

The Stadium was completed in 1973 and was one of the training centers of the 2004 Olympic Games. It can accommodate about 10,000 spectators. It consists of a central stand, under which there are small courts for the training of athletes of the basketball, volleyball, boxing departments, as well as a properly designed gym. Finally, the track and field section of the team is hosted at the Apollo stadium. To the right and left of the main stadium there are two auxiliary courts with grass, as well as five tennis courts for the needs of the department.

8. Μνημείο μπλόκου 13^ης Αυγούστου 1944 (Κερασούντος 32)

Το γεγονός που κατεξοχήν συνδέεται με τη μνήμη της γερμανικής ναζιστικής κατοχής και της αντίστασης στην Καλαμαριά, είναι το μπλόκο της 13ης Αυγούστου 1944. Γερμανικά στρατεύματα περικύκλωσαν σχεδόν ολόκληρη την πόλη, ενώ άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας έκαναν εφόδους σε σπίτια, όπου συνέλαβαν και εκτέλεσαν 11 πολίτες. Οι περισσότεροι συνδέονταν με το εαμικό αντιστασιακό κίνημα. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν το 1983. Στην πρόσοψή του είναι τοποθετημένη μαρμάρινη πλάκα, όπου αναγράφονται τα ονόματα των εκτελεσθέντων.

8. Monument of the blockade of August 13, 1944 (32 Kerasountos)

The event, which is primarily associated with the memory of the German Nazi occupation and the resistance in Kalamaria, is the blockade of August 13, 1944. German troops surrounded almost the entire city, while men from the Security Battalions raided homes, arresting and executing 11 civilians. Most were associated with the Eamic resistance movement. The unveiling of the monument took place in 1983. On its front a marble plaque is placed, where the names of the executed are written.

9. Λαογραφικό Μουσείο Αδελφότητας Κρωμναίων (Πουλαντζάκη 40)

Η Αδελφότητα επανιδρύθηκε το 1964 ως συνέχεια της αντίστοιχης που είχε ιδρυθεί στον Πόντο το 1869. Είχε ως κύριους σκοπούς τη συγκέντρωση και διατήρηση του λαογραφικού και γλωσσολογικού υλικού, των ηθών, εθίμων και παραδόσεων του ποντιακού πολιτισμού και τη βοήθεια των άπορων παιδιών των Κρωμναίων. Γενικά, η αδελφότητα εστιάζει το ενδιαφέρον της στην εκπαίδευση και ανάπτυξη της ιστορικής μνήμης της νέας γενιάς των Ποντίων.

Το Λαογραφικό Μουσείο, με εκατοντάδες εκθέματα, μπορούν να επισκέπτονται μαθητές, ερευνητές και άλλοι ενδιαφερόμενοι.

9. Folklore Museum of the Brotherhood of Kromneon (40 Poulantzaki)

The Brotherhood was re-established in 1964 as a continuation of the corresponding one that had been founded in Pontus in 1869. Its main purposes were the collection and preservation of the folklore and linguistic material, the manners, customs and traditions of the pontian culture and the help of the needy children of Kromneoi. In general, the fraternity focuses its interest on the education and development of the historical memory of the new generation of Pontians.

The Folklore Museum, with hundreds of exhibits, can be visited by students, researchers and other interested.

10. Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Μητροπολίτου Χρυσάνθου 1)

Οι πρόσφυγες, οι οποίοι αρχικά στεγάστηκαν σε συμμαχικά παραπήγματα στο κέντρο της Καλαμαριάς, ήταν στην πλειοψηφία τους Πόντιοι. Για τις θρησκευτικές ανάγκες τους μετέτρεψαν μία παράγκα, στη συμβολή των σημερινών οδών Τραπεζούντας και Βαζελώνος, σε ναό αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Οι Παπαγιώργης, Παπανικόλας και Παπακωνσταντίνος, σεβάσμιοι ιερείς με προσφυγική καταγωγή, συνεργάστηκαν στο πνευματικό έργο τους, εξυπηρετώντας με αυτοθυσία τους ενδεείς πρόσφυγες στην εκκλησία-παράγκα. Όμως, πυρκαγιά που προκλήθηκε από μαγκάλι, έκαψε τα σπίτια-παράγκες μαζί και την εκκλησία. Έτσι, η προσφυγομάνα Καλαμαριά έμεινε για λίγα χρόνια χωρίς τη Μεταμόρφωσή της.

Η θεμελίωση του νέου επιβλητικού ναού έγινε το 1929 και η ολοκλήρωσή του το 1932, ύστερα από δωρεά των αδερφών Χρήστου, Κωστή και Ελένης Σταματοπούλου. Ο κεντρικός πολυέλαιος του Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος του Καρς μεταφέρθηκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, όπου και παρέμεινε για αρκετά χρόνια. Αυτός ο πολυέλαιος κοσμεί από το 1932 τον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό της Καλαμαριάς.

Μαρμάρινη πλάκα με τον μονοκέφαλο αετό, το έμβλημα των Κομνηνών που βρισκόταν στα τείχη της Τραπεζούντας, κοσμεί την πρόσοψη του ναού. Κάθε χρόνο, τις παραμονές της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου) διοργανώνεται από τον Δήμο διήμερο πανηγύρι.

10. Holy Temple of the Transfiguration of the Savior (1 Metropolitan Chrysanthou)

The refugees, who were initially housed in allied barracks in the center of Kalamaria, were mostly Pontians. For their religious needs, they turned a shack, at the junction of today’s Trapezountos and Vazelonos Streets, into a Temple dedicated to the Transfiguration of the Savior. Papagiorgis, Papanikolas and Papakonstantinos, respected priests of refugee origin, collaborated in their spiritual work, selflessly serving the needy refugees in the church-shack. However, a fire caused by a brazier burned the house-shacks together with the church. Thus, the refugee Kalamaria was left for a few years without its Transfiguration.

The foundation of the new imposing church was made in 1929 and its completion in 1932, after the donation of the brothers Christos, Kostis and Helen Stamatopoulos. The central chandelier of the Temple of the Transfiguration of the Savior of Kars was transported to the port of Thessaloniki, where it remained for several years. This chandelier adorns since 1932 the homonymous metropolitan temple of Kalamaria.

A marble plaque with the single-headed eagle, the emblem of the Komninon Empire that was located on the walls of Trabzon, adorns the facade of the temple. Every year, on the eve of the feast of the Transfiguration of the Savior (August 6), a two-day festival is organized by the Municipality.

α. Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος (1881-1949)

Ανήκει στις σημαντικότερες προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας του Πόντου. Γεννήθηκε το 1881 στη Γρατινή Ροδόπης της Θράκης και αποφοίτησε το 1903 από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Το ίδιο έτος χειροτονήθηκε διάκονος και τέθηκε στην υπηρεσία του Μητροπολίτη της Τραπεζούντας. Το 1913 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Τραπεζούντας. Όταν το 1916 πλησίαζε η κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους, ο τούρκος βαλής Τζεμάλ Αζμή του παρέδωσε τη διοίκηση της πόλης λέγοντας την ιστορική φράση: «Από σας την πήραμε αυτή την πόλη σ’ εσάς την παραδίνουμε». Η σχεδόν δίχρονη διοίκησή του υπήρξε ένα αληθινό διάλειμμα δημοκρατίας και αρμονικής συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων. Μετά το άδοξο τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας το 1922 κατέφυγε οριστικά στην Αθήνα.

Το 1938 εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Έχασε όμως τον αρχιεπισκοπικό του θρόνο τον Ιούνιο του 1941, γιατί αρνήθηκε να χοροστατήσει σε λειτουργία στη Μητρόπολη, παρουσία των γερμανικών αρχών Κατοχής και γιατί αρνήθηκε να ορκίσει τη διορισμένη κυβέρνηση Τσολάκογλου. Τις ενέργειες αυτές συνόδευαν τα ιστορικά εκείνα λόγια: «Ο αρχηγός της εκκλησίας δεν παραδίνει την πρωτεύουσα της πατρίδος του σε κανένα ξένο. Ο αρχηγός της εκκλησίας ένα καθήκον έχει: Να φροντίσει για την απελευθέρωσή της». Με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε το 1927 η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, η οποία έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στη συγγραφή και διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του ποντιακού ελληνισμού. Υπήρξε πρώτος πρόεδρος της Επιτροπής μέχρι το τέλος του βίου του (1949).

Πέθανε πάμπτωχος στις 28 Σεπτεμβρίου 1949 και η κηδεία του έγινε με δημόσια δαπάνη και τιμές πρωθυπουργού. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, πίσω από το Ιερό του Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, έγιναν το 1968 από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο Α΄. Τον Μάρτιο του 2023 η προτομή μεταφέρθηκε, σε περίοπτη θέση, στο προαύλιο του Ναού.

a. Metropolitan of Trabzon Chrysanthos (1881-1949)

He is one of the most important personalities in the recent history of Pontus. He was born in 1881 in Gratini Rhodope, Thrace and graduated in 1903 from the Theological School of Chalki. In the same year he was ordained a deacon and was placed in the service of Metropolitan of Trabzon. In 1913 he was elected Metropolitan of Trabzon. When in 1916 the Russian occupation of Trabzon was approaching, the Turkish governor Cemal Azmi handed over the administration of the city to him, saying the historical phrase: “We took this city from you, we hand it over to you.” His almost two-year rule was a real break of democracy and harmonious coexistence of Christians and Muslims. After the ignominious end of the Asia Minor campaign in 1922, he took refuge permanently in Athens.

In 1938 he was elected Archbishop of Athens and all of Greece. However, he lost his archbishopic throne in June 1941, because he refused to officiate at a service in the Diocese, in the presence of the German occupation authorities and because he refused to swear in the appointed government of Tsolakoglou. These actions were accompanied by those historical words: “The leader of the church does not hand over the capital of his homeland to any foreigner. The leader of the church has one duty: To take care of her release“. With his initiative the Pontian Studies Committee was founded in 1927, which played an important role in the writing and preservation of the cultural heritage of the Pontian Hellenism. He was the first chairman of the Committee until the end of his life (1949).

He died penniless on September 28, 1949 and his funeral was held at public expense and with the honors of a prime minister. The unveiling of his bust behind the Sanctuary of the Temple of the Transfiguration of the Savior took place in 1968 by the Archbishop of Athens Hieronymus A΄. In March 2023 the bust was moved, in a prominent position, to the forecourt of the Temple.

β. Μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός Καραβαγγέλης (1866-1935)

Γεννήθηκε στη Στύψη της Λέσβου και μεγάλωσε στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας. Σπούδασε για τρία χρόνια φιλοσοφία στα πανεπιστήμια της Λειψίας και της Βόνης. Το 1896 χειροτονήθηκε επίσκοπος Πέραν.

Το 1900 τοποθετήθηκε Μητροπολίτης Καστοριάς και άρχισε με τους λόγους του να αναπτερώνει το ηθικό των Ελλήνων της περιοχής και να οργανώνει ανταρτικά σώματα κατά των ένοπλων βούλγαρων Εξαρχικών που προσπαθούσαν να προσηλυτίσουν τους Έλληνες χριστιανούς. Το 1908 η οθωμανική κυβέρνηση απαίτησε από το Πατριαρχείο τη μετάθεσή του, οπότε ανέλαβε Μητροπολίτης Αμάσειας του Πόντου με έδρα τη Σαμσούντα. Συνέχισε κι εκεί την έντονη δράση δημιουργώντας σχολεία, αλλά και ένοπλες ομάδες κατά των τούρκων ατάκτων. Αντιστάθηκε σθεναρά στις διώξεις των Νεοτούρκων αφιερώνοντας τις δυνάμεις του στην υπεράσπιση των Ελλήνων και Αρμενίων. Για τις ενέργειές του αυτές συνελήφθη και φυλακίστηκε το 1917, για μικρό χρονικό διάστημα. Το 1924 τοποθετήθηκε έξαρχος του Πατριαρχείου στη Βιένη, όπου και πέθανε πάμφτωχος το 1935.

Τα απομνημονεύματα που έγραψε, ειδικά για τον Μακεδονικό Αγώνα, εκδόθηκαν από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών το 1959. Το 1988 η εκκλησιαστική επιτροπή του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, τοποθέτησε στην αυλή του ναού τον μπρούτζινο ανδριάντα του, τιμώντας με αυτό τον τρόπο το εξαιρετικό εθνικοθρησκευτικό έργο του.

b. Metropolitan of Amasya Germanos Karavangelis (1866-1935)

He was born in Stypsi, Lesvos and grew up in Adramyttio of Asia Minor. He studied philosophy for three years at the Universities of Leipzig and Bonn. In 1896 he was ordained bishop of Peran.

In 1900 he was appointed Metropolitan of Kastoria and began with his speeches to revive the morale of the Greeks in the area and to organize guerrilla corps against the armed Bulgarian Exarchates who tried to convert the Greek Christians. In 1908 the Ottoman government demanded from the Patriarchate the transfer of Karavangelis, when he took over the Metropolis of Amasya of Pontus, based in Samsun. He continued the intense action there as well, creating schools, but also armed groups against the disordered Turks. He strongly resisted the persecution of the Neo-Turks, devoting his forces to defending the Greeks and Armenians. For these actions he was arrested and was imprisoned in 1917, for a short time. In 1924 he was appointed exarch of the Patriarchate in Vienna, where he died in poverty in 1935.

The memoirs he wrote, especially about the Macedonian Struggle, were published by the Society for Macedonian Studies in 1959. In 1988 the ecclesiastical committee of the Holy Temple of the Transfiguration of the Savior, placed in the courtyard of the temple its bronze statue, thus honoring his exceptional national-religious work.

γ. Μνημείο «Εθνομαρτύρων του Πόντου»

Αποτελεί γλυπτική σύνθεση μαρμάρου και χαλκού με αναπαράσταση των δραματικών γεγονότων της γενοκτονίας, από τον ξεριζωμό μέχρι την εγκατάσταση των ποντίων προσφύγων στη Ελλάδα. Επίσης, παρουσιάζει την Αγία Σοφία της Πόλης και την Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά. Τέλος, σε ξεχωριστή σύνθεση παρουσιάζεται ο Σαμαρείτης ιερέας του Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ο αείμνηστος παπά-Νικόλας. Το έργο έχει διαστάσεις 3,5Χ2,5 μέτρα και έχει τοποθετηθεί στον προαύλιο χώρο του Μητροπολιτικού Ναού. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 14 Μαΐου 2022.

c. Monument of the “National Martyrs of Pontus”

It is a sculptural composition of marble and copper with a representation of the dramatic events of the genocide, from the uprooting to the settlement of the pontian refugees in Greece. It also presents the Saint Sophia of the Constantinople and the Holy Monastery of Panagia Soumela. Finally, in a separate composition is presented the Samaritan priest of the Temple of the Transfiguration of the Savior, the late Fr. Nicholas. The work has dimensions of 3.5X2.5 meters and has been placed in the courtyard of the Metropolitan Temple. The unveiling took place on May 14, 2022.

δ. Παπά – Νικόλας (1884-1959)

Γεννημένος στην Κρώμνη του Πόντου, ταύτισε τη ζωή του με τις κακουχίες των περισσότερων προσφύγων της Καλαμαριάς. Έχασε την οικογένειά του κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, από επιδημία στην καραντίνα του Σελιμιέ της Πόλης. Από τον ερχομό του στην Καλαμαριά αφιέρωσε τη ζωή του στις ελεημοσύνες, αποτελώντας την προσωποποίηση της προσφοράς. Η καλοσύνη και ο λιτός τρόπος ζωής του, τον έκαναν ιδιαίτερα προσφιλή στους πρόσφυγες. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, που τοποθετήθηκε στην αυλή του Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, έγιναν το 1988.

d. Father – Nicholas (1884-1959)

Born in Kromni of Pontus, he identified his life with the hardships of most refugees of Kalamaria. He lost his family during the Asia Minor Catastrophe, due to an epidemic in the quarantine of Selimie in Constantinople. Since his arrival in Kalamaria, he dedicated his life to almsgiving, thus being the personification of the offer. His kindness and simple way of life made him especially popular with refugees. The unveiling of his bust, which was placed in the courtyard of the Church of the Transfiguration of the Savior, took place in 1988.

ε. Παπά – Γιώργης (1885-1974)

Γεννήθηκε στο Μαντζικέρτ του Καυκάσου και αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή της Τιφλίδας, όπου υπήρξε συμμαθητής του Ιωσήφ Στάλιν. Διετέλεσε ιερατικός προϊστάμενος στον ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος την περίοδο 1922-1965. Κάτω από το ράσο του είχε πάντα ένα σημειωματάριο πολλών σελίδων με πληροφορίες για όλους τους ενορίτες του. Η προτομή του βρίσκεται στην αυλή του Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

e. Father – George (1885-1974)

He was born in Manjikert, Caucasus and graduated from the Theological School in Tbilisi, where he was a classmate of Joseph Stalin. He was hierarchical head of the Holy Temple of the Transfiguration of the Savior of Kalamaria in the period 1922-1965. Under his robe he always had a multi-page notebook with information about all his parishioners. His bust is located in the courtyard of the Temple of the Transfiguration of the Savior.

ζ. Χρήστος Σταματόπουλος (1882-1965)

Ήταν αδελφός του ποιητή Κωστή Σταματόπουλου, που ενέπνευσε τις ελληνικές ψυχές με τον θούριο: «Δεν θα την πάρουνε ποτέ τη γη των Μακεδόνων», καθώς και της Ελένης Σταματοπούλου – Κομητοπούλου, πρωτοπόρου ζωγράφου της Θεσσαλονίκης, με πλούσια επίσης εθνική και τοπική δράση. Ο Χρήστος, μετά από τις σπουδές του στη Θεσσαλονίκη και το εξωτερικό, εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο ναυτιλιακών ειδών. Μετά την καταστροφή της εκκλησίας-παράγκας από πυρκαγιά μια νέα θα ήταν μεγάλο δώρο για τους πρόσφυγες της Καλαμαριάς. Τότε ήρθε ο βαθιά θρησκευόμενος Χρήστος Σταματόπουλος με τα αδέρφια του, να τους την προσφέρει. Έτσι, θεμελιώθηκε το 1929 και ολοκληρώθηκε το 1932 ο Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης ο Δήμος Καλαμαριάς τοποθέτησε την προτομή του δωρητή στην αυλή του Ναού το 1998.

f. Christos Stamatopoulos (1882-1965)

He was the brother of the poet Kostis Stamatopoulos, who inspired the Greek souls with the thorium: “They will never take the land of the Macedonians“, as well as Eleni Stamatopoulou-Komitopoulou, a pioneer painter of Thessaloniki, also with rich national and local action. After his studies in Thessaloniki and abroad, Christos settled permanently in Alexandria, Egypt, where he engaged in the trade of shipping items. After the destruction of the church-shack by fire, a new one would be a great gift for the refugees of Kalamaria. Then the deeply religious Christos Stamatopoulos came with his brothers to offer it to them. Thus, the Temple of the Transfiguration of the Savior was founded in 1929 and completed in 1932. As a sign of honor and gratitude, the Municipality of Kalamaria placed the bust of the donor in the courtyard of the Temple in 1998.

11. Πρώτο Δημοτικό Σχολείο (Κομνηνών 58)

Ξεκίνησε να λειτουργεί το σχολικό έτος 1921-22 με πρόσφυγες μαθητές κυρίως από τον Πόντο (68%), Μικρά Ασία, Καππαδοκία, Ανατολική Θράκη και νοτιοδυτική Ρωσία. Στεγάστηκε στην αρχή σε παράγκα και το 1925 μεταφέρθηκε σε ξύλινο προσφυγικό θάλαμο, το ονομαζόμενο «κόκκινο σχολείο». Από το 1930 και μετά λειτουργούσε στο διώροφο κτίριο, όπου σήμερα στεγάζεται το Δημαρχείο Καλαμαριάς. Το 1995 μεταφέρθηκε στο σύγχρονο κτίριο στην οδό Παπάγου, πίσω από το γήπεδο του Απόλλωνα.

11. First Primary School (58 Komninon)

It started operating in the school year 1921-22 with refugee students mainly from Pontus (68%), Asia Minor, Cappadocia, Eastern Thrace and southwestern Russia. It was initially housed in a shack and in 1925 was transferred to a wooden refugee ward, the so-called “red school”. From 1930 onwards it operated in the two-storey building, where today is housed the City Hall of Kalamaria. In 1995 it was moved to the modern building on Papagou Street, behind the Apollo stadium.

12. Λυράρης Γιώργος (Γώγος) Πετρίδης (Μεταμορφώσεως 10)

Γεννήθηκε στο Φαντάκ Τραπεζούντας και ήταν γιος του γνωστού δεξιοτέχνη της λύρας Σταύρου Πετρίδη. Ο “πατριάρχης της λύρας” συνέδεσε την καλλιτεχνική δεξιότητα με την καθημερινότητα των Ποντίων της Καλαμαριάς, τα γλέντια, τους γάμους και τα μοιρολόγια τους. Η δεξιοτεχνία του στη μουσική συνέβαλε στη διατήρηση της ταυτότητάς τους στη νέα προσφυγική πατρίδα. Η Ένωση Ποντίων Ματσούκας, αναλαμβάνοντας πλήρως τα έξοδα της προτομής, ζήτησε από τον Δήμο Καλαμαριάς την παραχώρηση χώρου για την τοποθέτησή της. Τελικά, ο ανδριάντας και όχι η προτομή, τοποθετήθηκε το 1986 στη νησίδα της οδού Μεταμορφώσεως.

12. Lyre player George (Gogos) Petridis (10 Metamorfoseos)

Ηe was born in Fadak Trabzon and was the son of the well-known lyre master Stavros Petridis. The “patriarch of the lyre” connected the artistic skill with the daily life of the Pontians of Kalamaria, their feasts, weddings and obituaries. His mastery in music helped preserve their identity in their new refugee homeland. The Union of Pontians of Matsouka, fully assuming the costs of construction and installation of the bust, asked the Municipality of Kalamaria to provide space for its placement. Finally, the statue and not the bust, was placed in 1986 on the islet of Metamorfoseos Street.

13. Ίδρυμα «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» (Κολοτούρου 14)

Ιδρύθηκε το 1926 με σκοπό την περίθαλψη εγκαταλειμμένων αγοριών. Το 1937 το άσυλο μετονομάστηκε σε «Αναμορφωτικό Ίδρυμα Μακεδονίας» και ξεκίνησε να λειτουργεί ως Οργανισμός του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Θεμελιώθηκε το 1937 και οι τρόφιμοι εγκαταστάθηκαν το 1939. Το 1946 το ίδρυμα απέκτησε την πρόσθετη ονομασία «Αριστοτέλης», με την οποία έγινε πλέον ευρύτερα γνωστό. Από το 1950 λειτούργησε ως «Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων», προσφέροντας στέγη, σίτιση, μόρφωση και επαγγελματική κατάρτιση σε ορφανά ή άπορα αγόρια. Το 1949 άρχισε η λειτουργία πλήρως εξοπλισμένων με μηχανήματα συνεργείων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ορφανά που εκπαιδεύονταν από το 1956 έως το 1960, έφτιαξαν, μαζί με τα παιδιά του «Παπάφειου», τα έδρανα της Βουλής των Ελλήνων.

Το 1983 σταμάτησε η λειτουργία του «Αριστοτέλη» και αποφασίστηκε η συγχώνευσή του στο Παπάφειο Κέντρο Παιδικής Μερίμνης Αρρένων Θεσσαλονίκης «Μελιτεύς». Έτσι, έπαψε τη λειτουργία του, ύστερα από πενήντα επτά χρόνια συνεχούς παρουσίας. Από το 1983 στο κτίριο του «Αριστοτέλη» στεγάζονται δομές του Δήμου. Στο ισόγειο του κεντρικού κτιρίου στεγάζονται ένας παιδικός σταθμός και ένα νηπιαγωγείο, ενώ στον πρώτο όροφο τα γραφεία του Συλλόγου Αποφοίτων του «Αριστοτέλη», η Φιλαρμονική Ορχήστρα και το κεντρικό ΚΑΠΗ του Δήμου.

Στην αυλή του «Αριστοτέλη» υπάρχει ο μικρός Ναός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και ένα διώροφο κτίριο που μετά το 1983 μετατράπηκε σε ξενώνα του Δήμου. Σήμερα, χρησιμοποιείται ως βεστιάριο και έδρα του Χορευτικού Ομίλου Θεσσαλονίκης. Από το 1982 στο συγκρότημα του Αριστοτέλη εδρεύει και το Κέντρο Ειδικής Αγωγής. Επίσης, σε ξεχωριστά κτίρια του Αριστοτέλη στεγάζονται η Διεύθυνση Πρασίνου και το Γραφείο Προσωπικού του Δήμου. Τέλος, πολύ σημαντικό θεωρείται το ποδοσφαιρικό του γήπεδο που χρησιμοποιείται από αθλητές όλων των ηλικιών πολλών ερασιτεχνικών σωματείων του Δήμου.

13. “ARISTOTLE” Foundation (14 Kolotourou)

It was founded in 1926 with the aim of treating abandoned boys. In 1937 the asylum was renamed in “Rehabilitation Foundation of Macedonia” and began operating as an Organization of the Ministry of Justice. It was founded in 1937 and the inmates settled in 1939. In 1946 the foundation acquired the additional name “Aristotle”, by which it became widely known. From 1950 it operated as a “School of Arts and Professions”, offering housing, nutrition, education and vocational training to orphaned or needy boys. In 1949 the operation of fully equipped with workshop machines began. It is characteristic that the orphans who were trained from 1956 to 1960, made, together with the children of “Papafeio”, the seats of the Greek Parliament.

In 1983 the operation of “Aristotle” was stopped and the foundation was merged with the Papafeio Male Child Care Center of Thessaloniki “Meliteus”. Thus, “Aristotle” ceased to operate, after fifty-seven years of continuous presence. From 1983 structures of the Municipality are housed there. On the ground floor of the main building are housed a kindergarten, on the first floor the offices of the Alumni Association of “Aristotle”, the Philharmonic Orchestra and the central COPE of the Municipality.

In the courtyard of “Aristotle” there is the small church of the Exaltation of the Holy Cross and a two-storey building that after 1983 was converted into a guest house of the Municipality. Today, it is used as a cloakroom and headquarters of the Dance Club of Thessaloniki. Since 1982, in the Aristotle complex, the Special Education Center is located. Also, in separate buildings of Aristotle the Green Directorate and the Personnel Office of the Municipality are housed. Finally, very important is the soccer field used by athletes of all ages of many amateur clubs of the Municipality.

14. Γεωπόνος Ιωάννης Καραμάνος (1891-1966) (Ν. Πλαστήρα – Ι. Πασαλίδη)

Υπήρξε επιφανής γεωπόνος. Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1891. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ανέλαβε τη διεύθυνση της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Την περίοδο 1923-28 διετέλεσε Διευθυντής Εποικισμού Μακεδονίας-Θράκης της ΕΑΠ. Την περίοδο 1928-32 διετέλεσε Διευθυντής Γεωργίας και έθεσε τις βάσεις για τη γεωργική ανάπτυξη της Ελλάδας. Εκλέχτηκε βουλευτής Λέσβου το 1936. Άσκησε τα καθήκοντα του Υπουργού Γεωργίας και Επισιτισμού την περίοδο 1941-42.

Ο Δήμος Καλαμαριάς, επιβραβεύοντας το σημαντικό έργο του στη στεγαστική αποκατάσταση και των Κατιρλιωτών προσφύγων, διαμόρφωσε ιδιαίτερο πάρκο στο πρανές της οδού Ν. Πλαστήρα, στο ύψος της οδού Ι. Πασαλίδη, στο οποίο έδωσε το όνομά του και τοποθέτησε αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα. Τα αποκαλυπτήρια αυτής έγιναν το 2007.

14. Agronomist Ioannis Karamanos (1891-1966) (N. Plastira – I. Pasalidi)

He was a prominent agronomist. He was born in Mytilene in 1891. After the Asia Minor Catastrophe, he took over the management of the American Farm School of Thessaloniki. In the period 1923-28 he was Director of Settlement of Macedonia – Thrace of Refugee Rehabilitation Committee. In the period 1928-32 he was Director of Agriculture and laid the foundations for the agricultural development of Greece. He was elected member of the Greek parliament in Lesvos in 1936. He served as Minister of Agriculture and Food in the period 1941-42.

The Municipality of Kalamaria, rewarding his important work in the housing restoration of the Katirli refugees, formed a special park on the slope of N. Plastira Street, at the height of I. Pasalidi Street, to which it gave its name and placed a commemorative marble plaque. It was unveiled in 2007.

15. Ηρώο πεσόντων Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (Ν. Πλαστήρα 47)

Κατασκευάστηκε στην πλατεία Σκρα, στην οδό Ν. Πλαστήρα και τα αποκαλυπτήριά του έγιναν στις 28 Οκτωβρίου 1981. Το μπρούτζινο γλυπτό απεικονίζει πεσμένη ανθρώπινη μορφή, παραμορφωμένη από τον πόλεμο. Συμβολίζει τη δραματική κραυγή κατά του πολέμου. Στην πρόσοψή του είναι τοποθετημένες κάθετα τρεις μαρμάρινες πλάκες στις οποίες είναι χαραγμένα τα ονόματα 32 πεσόντων Καλαμαριωτών, του ελληνοϊταλικού και ελληνογερμανικού πολέμου του 1940-41. Ο πανηγυρικός της ημέρας και καταθέσεις στεφάνων στο ηρώο, γίνονται από τα σχολεία, συλλόγους και σωματεία της Καλαμαριάς, κατά τον εορτασμό των εθνικών επετείων της 25^ης Μαρτίου και 28^ης Οκτωβρίου. Ακολουθεί η καθιερωμένη παρέλαση, ενώ παιανίζει η Φιλαρμονική του Δήμου.

15. Monument of the fallen of World War II (47 N. Plastira)

It was built in Skra square, on N. Plastira Street and unveiled on October 28, 1981. The bronze sculpture depicts a fallen human figure, deformed by the war. It symbolizes the dramatic cry against war. On its facade three marble slabs are vertically placed on which the names of 32 fallen Kalamarians are engraved, of the Greek-Italian and Greek-German war of 1940-41. The solemn speech of the day and the laying of wreaths on the monument, are made by the schools, clubs and unions of Kalamaria, during the celebration of the national anniversaries of March 25th and October 28th. The traditional parade follows, while the Municipal Philharmonic plays.

16. Άγγλος Αξιωματικός Ντέιν (Ν. Πλαστήρα 8)

Η ιστορία του συνδέεται με την ιστορία της κωμόπολης Αρετσούς ή Ρυσίου της Προποντίδας. Ήταν κτισμένη παραλιακά στον Αστακηνό Κόλπο της Νικομήδειας, περίπου 40 χλμ. ανατολικά της Κωνσταντινούπολης. Τον Σεπτέμβριο του 1922 είχε 7.000 κατοίκους από τους οποίους μόνο 700 ήταν Τούρκοι.

Η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη το 1919, άλλαξε τα πράγματα. Ελληνικά πολεμικά σκάφη πηγαινοέρχονταν στην Προποντίδα και την Αρετσού και αποβίβαζαν ελληνικά στρατεύματα. Όσο διαρκούσαν οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού, τούρκοι αντάρτες (τσέτες) εξορμούσαν από την ενδοχώρα κατά των πλούσιων παράλιων ελληνικών πόλεων της περιοχής. Οι Άγγλοι, οι οποίοι είχαν μόνιμη ναυτική παρουσία στα στενά, προσπαθούσαν, μαζί με τους κατοίκους της περιοχής, να τους αποκρούσουν. Οι τσέτες γίνονταν ολοένα και πιο επικίνδυνοι, ζητώντας παράλογα ποσά για λύτρα, για να μην επιτεθούν κατά των Αρετσιανών. Το 1921 στο γειτονικό Παλαιόκαστρο εγκαταστάθηκε κλιμάκιο της αγγλικής μυστικής αστυνομίας με επικεφαλής τον αξιωματικό Πάτουρελ, ο οποίος είχε ως υπασπιστή και μεταφραστή τον αξιωματικό Ντέιν, Άγγλο από πατέρα και Κύπριο από μητέρα. Εξαιτίας της θέσης του, είχε συχνές επαφές με τις αρχές της Αρετσούς και τους κατοίκους της.

Το καλοκαίρι του 1922 ο ελληνικός στρατός άρχισε να υποχωρεί. Οι Τούρκοι προελαύνοντας κατέλαβαν τη Νικομήδεια και έφτασαν στα υψώματα έξω από το Ρύσιο. Οι Έλληνες κάτοικοι, τρομοκρατημένοι, άρχισαν να συζητούν τη φυγή. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1922 το κλιμάκιο της μυστικής αστυνομίας των Βρετανών είχε πληροφορίες ότι τσέτες συγκεντρώνονταν στα γύρω βουνά, για να πραγματοποιήσουν το βράδυ επίθεση και εκτελέσεις εναντίον των Αρετσιανών. Αυτοθυσία; Ηρωισμός; Έρωτας; Κανείς δεν γνωρίζει, τι ήταν αυτό που έσπρωξε τον Ντέιν, να τρέξει με το άλογό του και να ειδοποιήσει τους Αρετσιανούς για το κακό που τους περίμενε. Οι Αρετσιανοί σώθηκαν. Ο Ντέιν σκοτώθηκε σε ενέδρα των Τούρκων, επιστρέφοντας στη μονάδα του. Μεγάλος αριθμός προσφύγων κατέφυγε στην Καλαμαριά, όπου δημιούργησε τον παραλιακό συνοικισμό της Αρετσούς.

Ο Δήμος Καλαμαριάς, για να τιμήσει την πράξη του ηρωικού αξιωματικού, έδωσε το όνομά του στο πάρκο στη συμβολή των οδών Ν. Πλαστήρα και Δ. Ευελπίδου και τοποθέτησε αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα. Τα αποκαλυπτήρια αυτής έγιναν το 1998.

16. English Officer Dane (8 N. Plastira)

His history is connected with the history of the town of Aretsou or Rysio of Propontis. It was built on the coast in the Astakinos Gulf of Nicomedia, about 40 km east of Constantinople. In September 1922 it had 7,000 inhabitants of which only 700 were Turks.

The landing of the Greek army in Smyrna in 1919 changed things. Greek warships came and went in Propontis and Aretsou and landed Greek troops. During the operations of the Greek Army on the front of Asia Minor, Turkish guerrillas (tsetes) marched inland against the rich coastal Greek cities of the region. The British, who had a permanent naval presence in the straits, tried, together with the inhabitants of the area, to repel them. The tsetes became more and more dangerous, demanding unreasonable sums for ransom, so as not to attack the Aretsians. In 1921 a squad of the English secret police was stationed in the neighboring Paleokastro, headed by Officer Paturel, who had as a supporter and translator Officer Dane, an Englishman by father and a Cypriot by mother. Because of his position, he had frequent contacts with the authorities of Aretsou and its inhabitants.

In the summer of 1922 the Greek army began to retreat. The Turks advancing occupied Nicomedia and reached the hills outside Rysio. The Greek inhabitants, terrified, began to discuss the escape. On September 14, 1922 the British secret police squad had information that guerilla groups were gathering in the surrounding mountains, in order to carry out an attack and executions against the Aretsians at night. Self-sacrifice? Heroism? Love? No one knows what pushed Dane to run with his horse and warn the Aretsians of the evil that awaited them. The Aretsians were saved. Dane was killed in an ambush by the Turks, returning to his unit. A large number of refugees took refuge in Kalamaria, where the coastal settlement of Aretsou was created.

The Municipality of Kalamaria, to honor the act of the heroic officer, gave its name to the park at the junction of N. Plastira and D. Evelpidou Streets and placed a commemorative marble plaque. It was unveiled in 1998.

17. Αξιωματικός Ιωακείμ (Μάκης) Αλεξιάδης (Ν. Πλαστήρα 16)

Υπήρξε αξιωματικός του ελληνικού στρατού και αντιστασιακός, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ Θεσσαλονίκης. Βασανίστηκε και δολοφονήθηκε το 1944 από ταγματασφαλίτες. Ήταν πτυχιούχος μαθηματικός του ΑΠΘ και αθλητής στίβου. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του έγιναν το 1986, την επέτειο του θανάτου του. Η προτομή τοποθετήθηκε σε πάρκο στη συμβολή των οδών Ν. Πλαστήρα και Τ. Καρατάσου, το οποίο πήρε το όνομά του.

17. Officer Joachim (Makis) Alexiadis (16 N. Plastira)

He was an officer in the Greek army and resistance fighter, member of the Communist Party of Greece (CPG) and the NLF of Thessaloniki. He was tortured and killed in 1944 by battalion guards. He was a graduate of the AUTh and a track and field athlete. The unveiling of his bust took place in 1986, the anniversary of his death. The bust was placed in a park at the junction of N. Plastira and T. Karatasou Streets, which was named after him.

18. Επαύλεις Αρετσούς

Ήταν εντελώς διαφορετικά κτίρια, άλλης αισθητικής και προδιαγραφών σε σχέση με τα προσφυγικά σπίτια. Ήταν σχεδιασμένα από αρχιτέκτονες και κτίστηκαν σε οικόπεδα ενός στρέμματος από επώνυμους Θεσσαλονικείς ως θερινές κατοικίες, στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα μεταξύ των οδών Ν. Πλαστήρα, Α. Μιαούλη, Κ. Καραμαούνα και Τ. Καρατάσου. Αντίθετα, στον προσφυγικό οικισμό, με τον οποίο συνόρευαν, η δόμηση ήταν πυκνή με μονώροφες μονοκατοικίες σε οικόπεδα των 250-300 τ.μ. Όλες οι επαύλεις κτίστηκαν την περίοδο 1925-1938. Έχουν διασωθεί μερικές επαύλεις, λίγες όμως είναι σε καλή κατάσταση. Η αρχιτεκτονική των επαύλεων είναι επηρεασμένη από τον ευρωπαϊκό εκλεκτικισμό. Συνήθως υπάρχει ένα ογκώδες κλιμακοστάσιο στην πρόσοψη. Στο ισόγειο υπάρχουν τα βοηθητικά δωμάτια, η κουζίνα και οι χώροι υγιεινής. Στον δεύτερο όροφο τα υπνοδωμάτια τα οποία βλέπουν προς τον δρόμο και τη θάλασσα. Ιδιαίτερος είναι ο χώρος του τρίτου ορόφου. Πολλές φορές εκεί υπάρχει ένας μεγάλος εξώστης που σκεπάζεται με πέργκολα. Μερικές σημαντικές επαύλεις είναι:

Πανέτσου – Καλίτση, Ν. Πλαστήρα 95, χρησιμοποιείται ως εστιατόριο (Aperito).

Βαρσάμη, Ν. Πλαστήρα 105, χρησιμοποιείται ως εστιατόριο (Gatto rosso).

Γωγουσοπούλου, Α. Κοραή 49, στεγάζει τη Μοντεσσοριανή Σχολή Ζαφρανά.

18. Aretsou villas

They were completely different buildings, of other aesthetics and specifications in relation to the refugee houses. They were designed by architects and were built on plots of one acre by famous Thessalonikians as summer residences, in the area located today between N. Plastira, A. Miaouli, K. Karamaouna and T. Karatasou Streets. On the contrary, in the refugee settlement, with which they bordered, the construction was dense with single-storey houses on plots of 250-300 sq.m. All the villas were built in the period 1925-1938. Some villas have survived, but few are in good condition. The architecture of these villas is influenced by the European eclecticism. There is usually a bulky staircase located on the facade. On the ground floor there are the auxiliary rooms, the kitchen and the spaces of hygiene. On the second floor are the bedrooms which face the street and the sea. The space of the third floor is special. Many times there is a large balcony covered with a pergola. Some important villas are:

Panetsou – Kalitsi, 95 N. Plastira. It is used as a restaurant (Aperito).

Varsami, 105 N. Plastira. It is used as a restaurant (Gatto rosso).

Gogousopoulou, 49 A. Korai. It houses the Montessori School Zafrana.

19. Πάρκο Ούλοφ Πάλμε (1927-1986) (Π. Κουντουριώτου – Βρυούλων)

Υπήρξε ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και Πρωθυπουργός της Σουηδίας τις περιόδους 1969-76 και 1982-86. Ήταν πολιτικός με ισχυρές πολιτικές θέσεις όπως: η οξεία κριτική του εναντίον των ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι εκστρατείες του εναντίον της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, η καταδίκη του Απαρτχάιντ. Συχνά κυκλοφορούσε χωρίς καμία προστασία από σωματοφύλακες και η νύχτα της δολοφονίας του ήταν τέτοια περίπτωση. Επιστρέφοντας με τη σύζυγό του πεζοί στο σπίτι τους, τα μεσάνυχτα της 28^ης Φεβρουαρίου 1986, δέχθηκαν επίθεση από έναν δολοφόνο. Ο Πάλμε πυροβολήθηκε δύο φορές στο στομάχι και η σύζυγός του στην πλάτη. Μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσοκομείο αλλά ήταν πια νεκρός. Η σύζυγός του νοσηλεύθηκε και ανάρρωσε. Ο δολοφόνος κατάφερε να διαφύγει. Η δολοφονία δεν εξιχνιάστηκε. Ονοματοδοσίες δρόμων και προτομές του Πάλμε υπάρχουν σε πολλές χώρες, εκτός της Σουηδίας, όπως και στην Ελλάδα.

Το 1995 στο ανατολικό τμήμα του κτήματος Γεωργιάδη στη Νέα Κρήνη, τοποθετήθηκε σε πέτρινη βάση μπρούτζινη προτομή προς τιμή του. Ταυτόχρονα διαμορφώθηκε ιδιαίτερο πάρκο στο οποίο δόθηκε το όνομα του τιμώμενου.

19. Ulf Palme (1927-1986) Park (P. Kountouriotou – Vryoulon)

He was the leader of the Social Democratic Party and Prime Minister of Sweden during the 1969-76 and 1982-86 periods. He was a politician with strong political positions as: his sharp criticism of the United States over the Vietnam War, his campaigns against the proliferation of nuclear weapons, his condemnation of Apartheid. He often was circulating without any protection from bodyguards and the night of his murder was one of those cases. Returning with his wife Lisbet on foot to their home, at midnight on February 28, 1986, they were attacked by an assassin. Palme was shot twice in the stomach and his wife in the back. He was rushed to hospital but was now dead. His wife was hospitalized and recovered. The killer managed to escape. The murder was not solved. Palme street namings and busts exist in many countries, except Sweden, as well as in Greece.

In 1995 in the eastern part of the Georgiadis estate in Nea Krini, a bronze bust was placed on a stone base in honor of Ulf Palme. At the same time, a special park was formed, which was named after the honoree.

20. Ιεραπόστολος Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος (1903-1972) (Σμύρνης 45)

Υπηρέτησε ως ηγούμενος στη Μονή Γαρδικίου Μεσσηνίας και στην Ιερά Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνος, όπου παρέμεινε μέχρι το 1941. Την περίοδο 1947-49 διετέλεσε εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής στην Νέα Κρήνη. Το 1958 πήρε πτυχίο από τη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Το 1960 πήγε στην Καμπάλα της Ουγκάντα όπου άρχισε να διδάσκει, να τελεί την Θεία Λειτουργία στην ύπαιθρο ή σε φτωχικές λασποκαλύβες, να τελεί ομαδικές βαπτίσεις και να ανεγείρει μικρές εκκλησίες. Την περίοδο 1966-1970 εργάστηκε ιεραποστολικά στην Κένυα η οποία το 1967 αναγνώρισε επίσημα την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τον Αύγουστο του 1972 συνέχισε το έργο του και στο Ζαΐρ (πρώην Κογκό), όπου πέθανε και τάφηκε.

Το 1974, η εκκλησιαστική επιτροπή του Ναού Αγίας Παρασκευής της Νέας Κρήνης τοποθέτησε μαρμάρινη ανάγλυφη προτομή του στην αυλή του ναού, για το πολύ σημαντικό ιεραποστολικό έργο του. Στις 29 Δεκεμβρίου 1987 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε μεταθανάτια το αργυρό μετάλλιο τιμής.

20. Missionary Chrysostomos Papasarantopoulos (1903-1972) (45 Smyrnis)

He served as abbot in the Monastery of Gardiki in Mesinia and in the Holy Monastery of Faneromeni Salaminos, where he remained until 1941. In the period 1947-49 he was pastor of the Holy Temple of Saint Paraskevi in ​​Nea Krini. In 1958 he graduated from the Theological School of Athens. In 1960 he came to Kabbalah, Uganda, where he began to teach, to perform the Divine Liturgy in the countryside or in poor mud huts, to perform group baptisms and to build small churches. In the period 1966-1970 he worked as a missionary in Kenya, which in 1967 officially recognized the existence of the Orthodox Church. In August 1972 he continued his work in Zaire (former Congo), where he died and was buried.

In 1974, the ecclesiastical committee of the Holy Temple of Saint Paraskevi of Nea Krini placed a marble relief bust in the courtyard of the temple, for his very important missionary work. On December 29, 1987, the Academy of Athens posthumously awarded him the silver medal of honor.

21. Δασοβοτανικός Κήπος ΑΠΘ (Δημοκρίτου – Κ. Κακουλίδη)

Βρίσκεται στον συνοικισμό του Φοίνικα και έχει έκταση 62 στρέμματα. Λειτουργεί με πρωτοβουλία και φροντίδα του Εργαστηρίου Δασικής Βοτανικής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ. Από τα πρώτα στάδια της ίδρυσής του, το 1966, φυτεύτηκαν περιφερειακά του κήπου κυπαρίσσια σε στενό σύνδεσμο των δύο σειρών, ώστε να σχηματίζουν αντιανεμικό φράχτη για προστασία των φυτών. Η φύτευση εντός του κήπου ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1970 με αρχιτεκτονικό σχέδιο. Σήμερα, στον κήπο αναπτύσσονται δένδρα και θάμνοι της ελληνικής χλωρίδας, καθώς και ένας μικρός αριθμός ξενικών ειδών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από αναδασωτική και αισθητική άποψη. Καθένα από τα υπάρχοντα 132 ξυλώδη είδη αντιπροσωπεύεται από ένα ή περισσότερα άτομα (συνολικά 510 άτομα). Η ποώδης χλωρίδα ανέρχεται σε 208 κλάδους. Επίσης, λειτουργούν τρία θερμοκήπια έκτασης 210 τ.μ. Ο κύριος σκοπός του Κήπου είναι η εκπαίδευση των φοιτητών του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Συγχρόνως προσφέρει τη δυνατότητα επίσκεψης και ενημέρωσης σε μαθητές και σπουδαστές, καθώς και σε ολιγομελείς ομάδες άλλων ενδιαφερόμενων.

21. Forest Botanical Garden of AUTh (Dimokritou – K. Kakoulidi)

It is located in the settlement of Finikas and has an area of 62 acres. It operates with the initiative and care of the Laboratory of Forest Botany of the Department of Forestry and Natural Environment of AUTh. From the first stages of its foundation, in 1966, cypress trees were planted around the garden in a close connection of the two rows, in order to form a windproof fence to protect the plants. The planting in the garden began in the fall of 1970 with an architectural design. Today, trees and shrubs of the Greek flora grow in the garden, as well as a small number of foreign species that are of interest from a reforestation and aesthetic point of view. Each of the existing 132 wood species is represented by one or more individuals (a total of 510 individuals). The herbaceous flora amounts to 208 branches. Also, there are three greenhouses with an area of 210 sq.m. The main purpose of the Garden is the education of the students of the Department of Forestry and Natural Environment. At the same time, it offers the possibility of visiting and informing pupils and students, as well as small groups of other interested parties.

22. Μουσείο Άγριας Πανίδας ΑΠΘ (Δημοκρίτου – Κ. Κακουλίδη)

Είναι εγκατεστημένο στη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στον συνοικισμό του Φοίνικα. Η λειτουργία ενός Μουσείου Φυσικής Ιστορίας αποτελεί έργο σημαντικό από άποψη εκπαίδευσης, έρευνας και ενημέρωσης του κοινού. Τα εκθέματα ανέρχονται σε περισσότερα από 200 διαφορετικά είδη. Το μουσείο στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εμβαδού 500 τ.μ. Εδώ φιλοξενείται και ένα μικρό Ενυδρείο ψαριών του γλυκού νερού, σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα 200 τ.μ., το οποίο περιλαμβάνει μικρότερα ενυδρεία που έχουν 10 χαρακτηριστικά είδη της ιχθυοπανίδας των εσωτερικών νερών της χώρας μας. Το μουσείο εξυπηρετεί κυρίως τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες των φοιτητών. Συντελεί σημαντικά στην περιβαλλοντική ενημέρωση και εκπαίδευση των μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και του κοινού γενικότερα. Στο μουσείο εκτίθενται: θηλαστικά, πτηνά, ερπετά και αμφίβια της ελληνικής πανίδας, ενυδρεία με ζωντανά ψάρια του γλυκού νερού της Βόρειας Ελλάδας, καθώς και 24 ενυδρεία με τα πιο χαρακτηριστικά είδη ψαριών των εσωτερικών νερών (ποτάμια-λίμνες) συντηρημένα. Επίσης, υπάρχουν αναρτημένες πληροφορίες για τον κύκλο ζωής στο δάσος, τα είδη ξύλου και σπόρων, πληροφορίες για τις αναδασώσεις, χάρτες βλάστησης της Ελλάδας, κ.λπ.

22. Wildlife Museum of AUTh (Dimokritou – K. Kakoulidi)

It is located at the School of Forestry and Natural Environment in the settlement of Finikas. The operation of a Museum of Natural History is an important project in terms of education, research and information to the public. The exhibits amount to more than 200 different items. The museum is housed in a specially designed area of 500 sq.m. Here it is also housed a small freshwater fish aquarium, in a specially designed room of 200 sq.m. This includes smaller aquariums that have 10 characteristic species of fish fauna of the inland waters of Greece. The museum mainly serves the educational and research needs of students. It contributes significantly to the environmental information and education of students of primary and secondary education and the public in general. At the museum are exhibited: mammals, birds, reptiles and amphibians of the Greek fauna, aquariums with live freshwater fish of Northern Greece, as well as 24 aquariums with the most characteristic fish species of the inland waters (rivers-lakes) preserved. There is also posted information about the life cycle in the forest, the species of wood and seeds, information on reforestation, vegetation maps of Greece, etc.

23. Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής (1907-1998) (Ε. Αντιστάσεως – Μουσών)

Γεννήθηκε στην Πρώτη Σερρών και πέθανε στην Αθήνα. Διετέλεσε τέσσερις φορές πρωθυπουργός και δύο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Πολιτεύθηκε από τη δεκαετία του 1930 ως υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος. Αργότερα, εντάχθηκε στον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου, μετά τον θάνατο του οποίου ορίστηκε το 1955 πρωθυπουργός. Κατά την πρώτη πρωθυπουργία του, την οκταετία 1955-1963, εφάρμοσε ένα πρόγραμμα ταχείας εκβιομηχάνισης, επένδυσης σε έργα υποδομής και βελτίωσης της γεωργικής παραγωγής, το οποίο οδήγησε στο Ελληνικό Οικονομικό Θαύμα.

Μετά από σύγκρουσή του με το παλάτι παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία το 1963 και μετοίκησε στο Παρίσι, όπου παρέμεινε μέχρι τον Ιούλιο του 1974. Τότε κλήθηκε να αναλάβει την πολιτική διακυβέρνηση της χώρας και σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Ίδρυσε το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και οργάνωσε τις εκλογές του 1974, στις οποίες η ΝΔ απέσπασε το 54,4% των ψήφων. Κατά τη δεύτερη πρωθυπουργική θητεία του (1974-80), αναγνωρίστηκε για την επιτυχή αποκατάσταση της δημοκρατίας οπότε τερματίστηκε η πολιτική αστάθεια περίπου μισού αιώνα. Του αποδίδεται η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γι’ αυτό τον λόγο το 1978 του απονεμήθηκε το Βραβείο Καρλομάγνου. Εκλέχθηκε πρόεδρος της Δημοκρατίας δυο φορές, το 1980 και το 1990.

Επί πρωθυπουργίας του δημιουργήθηκαν στην Καλαμαριά οι οικισμοί του Αγίου Παντελεήμονα και του Φοίνικα. Το 1962, οι γηγενείς και οι πρόσφυγες, οι οποίοι αποκαταστάθηκαν στεγαστικά στον Φοίνικα, τοποθέτησαν μαρμάρινη πλάκα σε κεντρικό πάρκο του, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς αυτόν.

23. Prime Minister Constantine Karamanlis (1907-1998) (E. Antistaseos – Mouson)

He was born in Proti Serres and died in Athens. He served four times as Prime Minister and twice as President of the Hellenic Republic. He was politicized from the 1930s as a candidate for the People’s Party. Later, he joined the Hellenic Alarm of Alexandros Papagos, after whose death in 1955 he was appointed Prime Minister by King Paul. During his first term as prime minister, in the eight years 1955-63, he implemented a program of rapid industrialization, investment in infrastructure projects and improvement of agricultural production, which led to the Greek economic miracle.

After a conflict with the palace, he resigned as prime minister in 1963 and moved to Paris, where he remained until July 1974. He was then called upon by the military dictatorship to take over the country’s political government and form a government of national unity. He founded the New Democracy party and organized the November 1974 elections, in which the ND won 54.4% of the vote. During his second term as Prime Minister (1974-80), he was recognized for the successful restoration of the Republic, which ended the political instability of about half a century. He is credited the accession of Greece to the European Union, for which reason in 1978 he was awarded the Charlemagne Prize. He was elected President of the Republic twice, in 1980 and in 1990.

During his prime ministership, the settlements of Saint Panteleimon and Finikas were created in Kalamaria. In 1962, the natives and refugees, who were rehabilitated in Finikas, placed a marble plaque in its central park, as a sign of gratitude to him.

24. Φαρμακευτικό Μουσείο (Ε. Αντιστάσεως 173)

Τα εκθέματα του μουσείου τονίζουν τον πολύπλευρο και σημαντικό κοινωνικό ρόλο του έλληνα φαρμακοποιού και τη συνεισφορά του στην εξέλιξη της φαρμακευτικής επιστήμης. Το μουσείο δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το σημαντικότερο έκθεμα είναι ένα θαυμάσιο έπιπλο φαρμακείου του 1889 σχεδιασμένο στο Παρίσι και κατασκευασμένο στη Βιέννη από άριστης ποιότητας ξύλο δρυός, καθώς και δύο ακόμα έπιπλα/ προθήκες. Το παλιότερο έκθεμα του μουσείου είναι ένα παλαίτυπο βιβλίο με τίτλο: «Τα άπαντα του Διοσκουρίδη», έκδοση των αρχών του 1500. Ο Διοσκουρίδης ήταν ο πρώτος Έλληνας στρατιωτικός φαρμακοποιός στην ιστορία, ο οποίος ακολουθούσε τις ρωμαϊκές λεγεώνες και, όπου αυτές σταματούσαν καθόταν και ζωγράφιζε το τοπίο γύρω του, με όποια φυτά είχαν κάποια φαρμακολογική δράση. Το αποτέλεσμα ήταν, αρκετά χρόνια αργότερα, από τα σκίτσα του Διοσκουρίδη να προκύψει αυτό το θαυμάσιο βιβλίο.

Άλλο αξιόλογο έκθεμα είναι ένα φαρμακείο πολεμικού πλοίου των αρχών του 1800. Αξιοσημείωτη είναι η κλιμακωτή κατασκευή του, η οποία επέτρεπε στον καπετάνιο να εντοπίσει σε ελάχιστο χρόνο τις απαραίτητες δραστικές ουσίες για την παρασκευή του φαρμάκου. Από ιστορικής πλευράς, όλα τα πλοία που πολέμησαν στην Επανάσταση του 1821 είχαν πάντα στην καμπίνα του καπετάνιου παρόμοιο φαρμακείο.

24. Pharmaceutical Museum (173 E. Antistaseos)

The exhibits of the museum emphasize the multifaceted and important social role of the Greek pharmacist and his contribution to the development of pharmaceutical science. The museum was created with the support of the Ministry of Culture.

The most important exhibit is a wonderful pharmacy furniture from 1889 designed in Paris and made in Vienna from high quality oak wood, along with two more pieces of furniture / showcases. The oldest exhibit of the museum is an old book entitled: “Everything of Dioscourides“, which is a publication of the early 1500s. Dioscourides was the first Greek military pharmacist in history, who followed the Roman legions and, where they stopped he sat and painted the landscape around him, with whatever plants had some pharmacological action. The result was, several years later, from the sketches of Dioscourides this wonderful book to emerge.

Another remarkable exhibit is a pharmacy of a warship of the early 1800s. Its stepped construction is noteworthy, which allowed the captain to locate in a minimum of time the necessary active substances for the preparation of the medicine. Historically, all the ships that fought in the Revolution of 1821 always had a similar pharmacy in the captain’s cabin.

25. Μακεδονικός τάφος

Το γνωστό κούφιο βουναλάκι,που βρισκόταν πίσω από το νοσοκομείο «Άγιος Παύλος», ήταν μία από τις πολλές τούμπες της μακεδονικής γης, δηλαδή τάφος κάποιου σημαντικού μακεδόνα στρατιωτικού ή πολιτικού. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο για την προστασία των αμπελώνων της περιοχής. Κούφιο το έκαναν οι Γάλλοι κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου χρησιμοποιώντας το ως καταφύγιο.

Το 1987, με την κατασκευή της περιφερειακής οδού, ο λόφος ισοπεδώθηκε και αποκαλύφθηκε ο μακεδονικός τάφος. Η ελαφρά υπερυψωμένη οδός τον καλύπτει επιτρέποντας τη διαμόρφωση ενός υπόγειου χώρου. Πρόκειται για ένα επιβλητικό μονοθάλαμο κτίσμα από πωρόλιθο, με έγχρωμα επιχρίσματα. Βρέθηκαν ίχνη από δύο ξύλινες νεκρικές κλίνες με ελεφαντοστέινο διάκοσμο, πήλινα και αλαβάστρινα αγγεία, ένας Θασίτικος ενεπίγραφος αμφορέας, σιδερένια όπλα και στλεγγίδες, ψήφοι από χρυσά περιδέραια, ένα χρυσό νόμισμα του Βασιλιά Φιλίππου του Β΄ κ.ά.

Ο τάφος ετοιμάστηκε το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. για να δεχθεί επιφανή μακεδόνα νεκρό και τη γυναίκα του, ενώ στο τέλος του αιώνα ανοίχτηκε και πάλι για να ταφεί ένα ακόμη μέλος, προφανώς της ίδιας οικογένειας. Θεωρείται ο αρχαιότερος και πιο εντυπωσιακός μακεδονικός τάφος στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Αυτός ο ταφικός τύμβος και η ευρύτερη περιοχή, αποτελούσαν ένα εκτεταμένο νεκροταφείο των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων που καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά κατά την ανέγερση των εμπορικών κέντρων της περιοχής. Ο τάφος επιτηρείται από την ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και η επίσκεψη σ’ αυτόν είναι ελεύθερη, μετά από επικοινωνία.

25. Macedonian tomb

The well-known hollow hill, located behind the current “Saint Paul” hospital, was one of the many mounds of Macedonian land, i.e. the tomb of an important Macedonian military or civilian official. During the Ottoman rule it was used as an observatory to protect the vineyards of the surrounding area. The French made it hollow during the World War I, using it as a shelter.

In 1987, with the construction of the ring road, the mound was leveled and the Macedonian tomb was unveiled. The slightly elevated road covers the tomb allowing the formation of an underground space. It is an imposing single-chamber building made of porolith, with colored coatings. Traces were found of two wooden funeral beds with ivory decoration, clay and alabaster vessels, a Thassian inscribed amphora, iron weapons and stleggides, beads from gold necklaces, a gold coin of King Philip II, etc.

The monument was prepared in the last quarter of the 4th century BC to accept a prominent Macedonian dead and his wife, while at the end of the century it was reopened to bury another member, apparently of the same family. It is considered the oldest and most impressive Macedonian tomb in the area of ​​Thessaloniki. This burial mound and the wider area, was an extensive cemetery of classical and Hellenistic times that was almost completely destroyed during the construction of the commercial centers of the area. The tomb is supervised by the 16th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities and the visit to it is free, after communication.

26. Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου (1919-1996) (Ε. Αντιστάσεως – Ε. Βενιζέλου)

Ήταν γιος του επίσης πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, γνωστού και ως «Γέρου της Δημοκρατίας». Μητέρα του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν η Πολωνή Σοφία Μινέικο. Από τους τρεις γάμους του απέκτησε πέντε παιδιά. Ο γιος του Γιώργος διετέλεσε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός. Ο Ανδρέας υπήρξε οικονομολόγος διεθνούς φήμης με θητεία σε αμερικάνικα και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Υπηρέτησε ως εθελοντής στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ. Υπήρξε ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ (1974) και πρωθυπουργός της Ελλάδας κατά τις περιόδους 1981-89 και 1993-96. Ήταν χαρισματικός ηγέτης. Από το κυβερνητικό έργο του ξεχωριστή θέση έχουν η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, η νομιμοποίηση του πολιτικού γάμου, η ψήφος στα 18, η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος γραφής, ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος, η δημιουργία του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), η συνταγματική αναθεώρηση του 1985-86, η οποία περιόρισε δραστικά τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας κ.ά.

O ανδριάντας του τοποθετήθηκε στη διαχωριστική λωρίδα της λεωφόρου Ε. Αντιστάσεως στον Βότση, μπροστά στο στρατόπεδο Νταλίπη και τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 2001.

26. Prime Minister Andreas Papandreou (1919-1996) (E. Antistaseos – E. Venizelou)

He was the son of former Prime Minister George Papandreou, also known as the “Old Man of the Republic“. Andreas Papandreou’s mother was the Polish Sofia Mineiko. From his three marriages he had five children. His son George was president of PASOK and Prime Minister of Greece. Andreas was an internationally renowned economist with tenure at American and European universities. He served as a volunteer in the US Navy. He was the founder of PASOK (1974) and Prime Minister of Greece during the periods 1981-89 and 1993-96. He was a charismatic leader. Special place in his government work has the recognition of the National Resistance, the legalization of civil marriage, the vote at 18, the introduction of the monotonous writing system, the democratization of the trade union movement, but also of the Armed Forces, the creation of the National Health System, the Supreme Personnel Selection Council, the constitutional revision of 1985-86, which drastically limited the powers of the President of the Republic etc.

His statue was placed in the separating strip of E. Antistaseos Ave at Votsis, in front of the Dalipi camp and the unveiling took place in 2001.

27. Μνημείο Ναυάρχου Νικολάου Βότση (Μ. Αλεξάνδρου – Αν. Θράκης)

Γεννήθηκε στην Ύδρα το 1877. Αποφοιτώντας από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων τοποθετήθηκε κυβερνήτης στο θωρηκτό Ύδρα. Στις 18 Οκτωβρίου 1912, κυβερνώντας το τορπιλοβόλο 11, κατάφερε να εισέλθει στο οχυρωμένο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και να βυθίσει το τουρκικό θωρηκτό Φετχί Μπουλέντ. Ως πλοηγοί τον βοήθησαν δύο Λιτοχωρινοί ναυτικοί, ο Μιχαήλ Κουφός και ο Νικόλαος Βλαχόπουλος. Το τορπιλοβόλο 11 γύρω στις 9 το βράδυ μπήκε στον Θερμαϊκό. Στις 23:20 μμ της 18 Οκτωβρίου 1912 ο Βότσης είχε το Φετχί Μπουλέντ στα 150 μ., οπότε και έδωσε το παράγγελμα της εκτόξευσης δύο τορπιλών του Τ-11. Το κτύπημα ήταν καίριο στη δεξιά πλευρά, προκαλώντας μεγάλο πάταγο και ανοίγοντας ρήγμα στο θωρηκτό, το οποίο άρχισε να βυθίζεται ταχύτατα. Το κατόρθωμα του Βότση προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό στην κοινή γνώμη. Η Θεσσαλονίκη και η Μακεδονία, μετά από 480 χρόνια σκλαβιάς, δέχονταν με άκρατο ενθουσιασμό τον απελευθερωτή στρατό μας στην επική του προέλαση. Μια βδομάδα αργότερα η Θεσσαλονίκη στολίστηκε με τη γαλανόλευκη.

Ο Βότσης την περίοδο 1921-22 διετέλεσε Ύπατος Αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη. Αποστρατεύθηκε με το βαθμό του Ναυάρχου το 1922 και πέθανε το 1931, σε ηλικία 54 ετών.

Το Πολεμικό Ναυτικό έδωσε το όνομα του ναυάρχου σε μια από τις τορπιλακάτους του. Η Θεσσαλονίκη τον τίμησε στήνοντας την προτομή του δίπλα στον Λευκό Πύργο και δίνοντας το όνομά του το 1934 στον συνοικισμό Κάμπελ της Καλαμαριάς. Επίσης, στις 21 Οκτωβρίου 2021, έγιναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου σ’ αυτόν τον συνοικισμό.

27. Monument of Admiral Nikolaos Votsis (M. Alexandrou – An. Thrakis)

He was born in Hydra in 1877. After graduating from the Naval Academy, he was appointed commander of the battleship Hydra. On October 18, 1912, ruling the Torpedo boat 11, he managed to enter the fortified port of Thessaloniki, without being noticed and sink the Turkish battleship Fethi Bulent. As navigators, he was assisted by two sailors from Litochoro, Michael Koufos and Nikolaos Vlachopoulos. The torpedo boat 11 around 9 in the evening entered Thermaikos. At 23:20 pm on October 18, 1912, Votsis had the Fethi Bulent at 150 m, when he gave the order to launch two T-11 torpedoes. The batting was crucial on the right side, causing a great uproar and opening a rift in the battleship, which began to sink rapidly. Votsis’s achievement caused great excitement in the public opinion. Thessaloniki and Macedonia, after 480 years of slavery, welcomed with unbridled enthusiasm and cheers our liberating army in its epic advance. A week later, Thessaloniki was decorated with blue and white.

Votsis in the period 1921-22 served as High Commissioner in Constantinople. He was demobilized with the rank of Admiral in 1922 and died in 1931, at the age of 54.

The Navy gave the name of the admiral in one of its torpedo boats. Thessaloniki honored him by erecting his bust next to the White Tower and giving his name in 1934 to the settlement of Campbell of Kalamaria. Also, on October 21, 2021, a monument was unveiled in this settlement.

28. Στήλη μνήμης Εβραϊκού Συνοικισμού Κάμπελ (Ε. Αντιστάσεως – Αριστείδου)

Ο συνοικισμός Κάμπελ ιδρύθηκε το 1927, στην ανατολική πλευρά της Θεσσαλονίκης, με σκοπό να στεγάσει Εβραίους πυροπαθείς της πυρκαγιάς του 1917. Σ’ αυτόν εγκαταστάθηκαν περίπου 210 άπορες οικογένειες (788 άτομα) και διέθετε καταστήματα, σχολείο, φαρμακείο και συναγωγή στεγασμένη σε πλίθινο θάλαμο με τσιμεντένια κυρτή στέγη. Τη νύχτα της 29^ης Ιουνίου 1931, μέλη της εθνικιστικής οργάνωσης «Εθνική ΄Ενωσις Η Ελλάς» επέδραμαν και πυρπόλησαν τον συνοικισμό, δολοφονώντας τους Λεωνίδα Παπά και Λεόν Βιδάλ και τραυματίζοντας πολλούς άλλους. Την επομένη της καταστροφής, που αποτέλεσε την κορύφωση των μεσοπολεμικών προστριβών μεταξύ γηγενών-προσφύγων, Χριστιανών-Εβραίων, οι για δεύτερη φορά πυροπαθείς Εβραίοι στεγάστηκαν προσωρινά αλλού. Επειδή μετά τον εμπρησμό οι Εβραίοι δεν είχαν διάθεση να παραμείνουν σ’ αυτόν τον συνοικισμό, έγινε συμφωνία της Ισραηλιτικής Κοινότητας με τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, τον Αύγουστο του 1931, για την εξαγορά του συνοικισμού από το ελληνικό δημόσιο. Το 1939 η περιοχή πέρασε οριστικά στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου. Στον νέο πλέον συνοικισμό «Ναυάρχου Βότση» εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες.

Στις 2 Φεβρουαρίου 2020 πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια Στήλης Μνήμης του Εβραϊκού Συνοικισμού Κάμπελ, στη συμβολή των οδών Ε. Αντιστάσεως και Αριστείδου στον συνοικισμό Βότση. Επίσης, στην πρόσοψη του κλειστού γυμναστηρίου της ΓΓ Αθλητισμού στην οδό Αριστείδου, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενημερωτικής πινακίδας, στην ίδια θέση με τη συναγωγή εκείνης της εποχής.

28. Memorial column of the Jewish settlement of Campbell (E. Antistaseos – Aristeidou)

The settlement of Campbell was founded in 1927, on the east side of Thessaloniki, in order to house Jewish fire victims of the 1917 fire. Approximately 210 needy families (788 people) settled in this settlement and it had shops, a school, a pharmacy and a synagogue housed in a brick chamber with a concrete convex roof. On the night of June 29, 1931, members of the nationalist organization “National Union of Greece” raided and set fire to the settlement, killing Leonidas Papas and Leon Vidal and injuring many others. The day after the catastrophe, which was the culmination of interwar disputes between natives and refugees, Christians and Jews, the Jews who were on fire for second time were temporarily housed elsewhere. Because after the arson the Jews were not in the mood to stay in this settlement, an agreement was reached between the Israeli Community and the General Administration of Macedonia, in August 1931, for the acquisition of the settlement by the Greek State. Ιn 1939 the area was permanently transferred to the ownership of the Greek state. Refugees settled in the now new “Admiral Votsis” settlement.

On February 2, 2020, the unveiling of a Memorial Column of the Jewish Settlement Campbell took place, at the junction of E. Antistaseos and Aristeidou Streets in the settlement of Votsis. Also, on the facade of the indoor gym of the General Directorate of Sports on Aristeidou Street, the unveiling of an information sign was performed in the same place as the Synagogue of that time.

29. Μνημείο «Αλησμόνητων Πατρίδων»

Βρίσκεται στον συνοικισμό Λιμενεργατών, στο πάρκο μεταξύ των οδών Λ. Παρασκευοπούλου, Χ. Τσιγγιρίδου, Μητροπολίτου Ιωσήφ και Αγίου Βασιλείου. Στη δεξιά μαρμάρινη στήλη του μνημείου είναι καταγραμμένες δεκατέσσερις γεωγραφικές περιοχές από τις οποίες οι Έλληνες εκδιώχθηκαν ολοκληρωτικά ή μερικά. Μεταξύ αυτών ήταν η Ίμβρος και η Τένεδος, η Κωνσταντινούπολη, η Ανατολική Ρωμυλία, ο Καύκασος και η Κύπρος. Στην ανάγλυφη αναπαράσταση της κεντρικής μπρούτζινης στήλης, εικονίζεται μία ποντιακή οικογένεια: ένας οπλισμένος πόντιος αντάρτης με το πρόσωπο και το βλέμμα στραμμένα στη Δύση, δηλαδή τη νέα πατρίδα, την Ελλάδα και το μέλλον, μία γυναίκα στραμμένη προς την Ανατολή δηλαδή στην αλησμόνητη, χαμένη πατρίδα, και δύο παιδιά που εκφράζουν το μέλλον και τη συνέχεια. Στην αριστερή στήλη αναγράφεται το γνωστό δίστιχο της ποντιακής δημώδους παράδοσης: «Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο».

Τα αποκαλυπτήριά του μνημείου έγιναν το 1998.

29. Monument of “Unforgettable Homelands”

The park is located in the Limenergaton settlement, between L. Paraskevopoulou, Ch. Tsingiridou, Metropolitan Joseph and Saint Vasilios Streets. In the right marble column are recorded fourteen geographical areas from which the Greeks were expelled completely or partially. The areas include Imbros and Tenedos, Constantinople, Eastern Romylia, Caucasus and Cyprus. The relief representation of the central bronze column depicts a pontian family: an armed pontian rebel with his face and eyes facing the West, that is, his new homeland Greece and the future, a woman facing the East, that is, the unforgettable, lost homeland and two children who express the future and the continuation. In the left column is written the well-known couplet, a trademark of the pontian Hellenism and pontian folk tradition: “Romania even if it passed, flourishes and brings more“.

The unveiling of the monument took place in 1998.

30. Στρατόπεδο Μακεδονομάχου Νταλίπη (Κ. Καραμανλή 13)

Το 1935 μπροστά από τα κοιμητήρια (Συμμαχικό και Δημοτικό), στην οδό Ε. Αντιστάσεως, και σε έκταση 170 στρεμμάτων, δημιουργήθηκε το στρατόπεδο Νταλίπη ως βάση πυροβολικού αρχικά, ως βάση τεθωρακισμένων αργότερα (20η τεθωρακισμένη μεραρχία) και ως μεραρχία υποστήριξης (ΜΕΡΥΠ) μετά το 2010. Έχει το όνομα του Μακεδονομάχου, Δημητρίου Νταλίπη, που καταγόταν από τον Γάβρο Φλώρινας και έδρασε με τα παλικάρια του στην περιοχή Καστοριάς – Φλώρινας από το 1903 έως τον Νοέμβριο του 1906, οπότε σκοτώθηκε από βούλγαρους κομιτατζήδες. Οι στρατευμένοι μας κατόρθωσαν να μετατρέψουν μεγάλο τμήμα του στρατοπέδου σε μικρό αλσύλλιο με γήπεδα ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης, αίθουσα αναψυχής και κινηματογράφου, αναρρωτήριο, αλλά και στίβο μάχης. Στο υψηλότερο σημείο του στρατοπέδου το 1949 τοποθέτησαν την κεραία του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης, σημαντικό έργο τους ήταν η κατασκευή της μικρής εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής το 1955.

Την περίοδο της Κατοχής οι εγκαταστάσεις του στρατοπέδου χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς. Μερικοί θαρραλέοι νέοι του συνοικισμού ανέπτυξαν ένα εμπόριο φρούτων και λαχανικών με τους Γερμανούς του Νταλίπη, που έπαιρναν από τα περιβόλια και τους αμπελώνες των Πυλαιωτών. Η «καμένη μεραρχία» ήταν ομάδα ζωηρών προσφυγόπαιδων του συνοικισμού που μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το στρατόπεδο που είχαν επιτάξει, φρόντισαν γρήγορα και κρυφά να πάρουν ότι είχε εγκαταλειφθεί. Κράνη, ξιφολόγχες και σφαίρες ήταν η κυριότερη λεία.

30. Camp of Macedonian Fighter Dalipi (13 K. Karamanli)

In 1935 in front of the cemeteries (Allied and Municipal), at Ethnikis Antistaseos Street, and in an area of 170 acres, the Dalipi camp was created as an artillery base initially, as an armored base later (20th armored division) and as a support division after 2010. It is named after the Macedonian fighter, Dimitrios Dalipis, who came from Gavros Florina and acted with his lads in the area of Kastoria – Florina from 1903 to November 1906, when he was killed by Bulgarian guerrillas. Our troops managed to turn a large part of the camp into a small grove with fields of soccer and basketball, a recreation and cinema hall, an infirmary, and a battlefield. At the highest point of the camp in 1949 they placed the antenna of the Radio Station of the Armed Forces. Also, their important work was the construction of the small church of Saint Paraskevi in 1955.

During the occupation the camp facilities were used by the Germans. Some brave young men of the settlement developed a fruit and vegetable trade with the Germans of Dalipi, who took from the orchards and vineyards of the Pylaiotes. The “burned division” was a group of lively refugee children from the settlement who, after the Germans left the camp they had ordered, they quickly and secretly took care to get what had been abandoned. Helmets, bayonets and bullets were the main booty.

31. Βρετανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο Μίκρας (Κ. Καραμανλή 15)

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου η Θεσσαλονίκη βρέθηκε στο επίκεντρο των επιχειρήσεων, καθώς στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας δημιουργήθηκε ένα πολεμικό μέτωπο, το οποίο έμεινε στην ιστορία ως Μακεδονικό Μέτωπο ή αλλιώς Μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Στο διάστημα αυτό εντός και εκτός της πόλης εγκαταστάθηκαν στρατεύματα των δυνάμεων της Αντάντ, τα οποία για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους ανέπτυξαν εκατοντάδες εγκαταστάσεις όπως αεροδρόμια, κοιμητήρια, στρατώνες και νοσοκομεία που στεγάστηκαν σε ξύλινους ή πλινθόκτιστους θαλάμους.

Σήμερα, πολύ λίγα κτίρια ή εγκαταστάσεις έχουν απομείνει για να θυμίζουν την παραμονή τόσων χιλιάδων στρατιωτών. Ένα από αυτά είναι το Βρετανικό Κοιμητήριο Μίκρας, το οποίο βρίσκεται πίσω από το στρατόπεδο Νταλίπη. Σ’ αυτό είναι θαμμένοι 1810 στρατιώτες προερχόμενοι από διάφορα κράτη της τότε Βρετανικής Κοινοπολιτείας, αλλά και 147 στρατιώτες άλλων εθνικοτήτων, μερικοί από αυτούς μάλιστα προερχόμενοι και από αντίπαλα στρατόπεδα. Επίσης, στον χώρο υπάρχουν και αναμνηστικές στήλες για τα σχεδόν 500 θύματα που προήλθαν από τις βυθίσεις των συμμαχικών πλοίων, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς στρατευμάτων στη Μεσόγειο.

Στο κοιμητήριο πραγματοποιούνταν ταφές από τον Απρίλιο του 1917 μέχρι και τα μέσα του 1920. Υπάρχει βιβλίο επισκεπτών, καθώς και κατάλογος με τα ονόματα όσων είναι θαμμένοι εκεί.

31. British Military Cemetery of Mikra (15 K. Karamanli)

During the World War I, Thessaloniki was at the center of operations, as a war front was created in the wider region of Macedonia, which remained in history as Macedonian Front or otherwise Thessaloniki Front. During this time Entente troops were stationed inside and outside the city, and to serve their needs they deployed hundreds of installations such as airports, cemeteries, barracks, and hospitals housed in chambers built of wood or bricks.

Today, very few buildings or installations are left in the city to commemorate the stay of so many thousands of soldiers. One of them is the British Cemetery of Mikra, which is located behind the Dalipi camp. In it are buried 1810 soldiers from various states of the then British Commonwealth, but also 147 soldiers of other nationalities, some of them even coming from rival camps. There are also memorial columns for the nearly 500 victims of the sinking of allied ships during the transfer of troops to the Mediterranean.

At the cemetery burials took place from April 1917 until the mid-1920s. There is a guest book, as well as a list of the names of those who are buried there.

32. Μουσείο Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής» (Α. Παπανδρέου 48Α)

Στόχος του είναι η αξιοποίηση του πλούσιου και μεγάλης σημασίας φωτογραφικού αρχείου του. Το αρχείο του μουσείου περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από το 1838 (απαρχές της τέχνης της φωτογραφίας) μέχρι και σήμερα, με σημαντικά θέματα Ελλήνων και ξένων φωτογράφων. Εξέχουσα θέση έχουν σπάνιες φωτογραφίες από την ιστορία του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, από τους Βαλκανικούς και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, καθώς και από τις αρχαιότητες της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας.

Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου αποτελεί προσωπική δωρεά του συλλέκτη Χρήστου Καλεμκερή προς το μουσείο, ενώ ένα μέρος το αγόρασε ο Δήμος Καλαμαριάς. Το αρχείο, ένα σύνολο περίπου 60.000 φωτογραφιών του 19ου και 20ού αιώνα, αποτελεί την καρδιά του μουσείου. Οι θεματικές ενότητες περιλαμβάνουν την ιστορία της φωτογραφίας, τα πορτρέτα, τη λαογραφική παράδοση, την ελληνική τοπιογραφία, τους ελληνικούς σιδηρόδρομους, την Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη, τα επιστολικά δελτάρια και την τεχνική της φωτογραφίας.

Το μουσείο είναι προσβάσιμο στο κοινό, κυρίως μέσω εκθέσεων και εκδόσεων. Επιλεγμένες φωτογραφίες δημοσιεύονται στο διαδίκτυο, στον επίσημο ιστοχώρο του μουσείου και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το μουσείο έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 30 εκθέσεις σε όλη την Ελλάδα και κυκλοφορεί 14 πολυτελείς εκδόσεις με πλούσιο και πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύεται από ιστορικό κείμενο και περιγραφικές λεζάντες. Το μουσείο είναι μέλος διεθνών οργανισμών, ενώ παράλληλα συμμετέχει σε συνεργασίες φορέων της Ελλάδας και του Εξωτερικού.

32. Museum of Photography “Christos Kalemkeris” (48A A. Papandreou)

Its goal is to utilize its rich and important photographic archive. The museum archive includes photographic material from 1838 (beginnings of the art of photography) until today, with important subjects of Greek and foreign photographers. Among these issues, rare photographs from the history of the Greek railway network, from the Balkan and the two World Wars, as well as from the antiquities of Greece and Asia Minor have a prominent place.

Most of the archive is a personal donation of the collector Christos Kalemkeris to the museum, while a part was bought by the Municipality of Kalamaria. The archive, a collection of about 60,000 photographs from the 19th and 20th centuries, is the heart of the museum. The thematic sections of the archive include the history of photography, the portraits, the folklore tradition, the Greek landscape, the Greek railways, Constantinople and Izmir, the post cards and the photography technique.

The museum is accessible to the public, mainly through exhibitions and publications. Selected photos are posted on the internet, on the museum’s official website and on social media. The museum has held more than 30 exhibitions throughout Greece and circulates 14 luxury publications with rich and original photographic material accompanied by historical text and descriptive captions. The museum is a member of international organizations, while at the same time it participates in collaborations with organizations in Greece and abroad.

33. Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ) (Α. Παπανδρέου 29Α)

Σκοπός του είναι η διάσωση, διατήρηση και διάδοση της ιστορίας των προσφύγων. Είναι κυρίως το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922) και της Ανταλλαγής των Πληθυσμών (1923-24) από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Επίσης, ο ελληνισμός της Ανατολικής Ρωμυλίας, καθώς και της Κωνσταντινούπολης, Ίμβρου και Τενέδου που εξαιρέθηκε από τη Συνθήκη Ανταλλαγής των Πληθυσμών. Ακόμη, ασχολείται με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και την κατοχή του 37% της Κύπρου. Στους μελλοντικούς του στόχους ανήκει και η ενασχόληση με τους Έλληνες μετανάστες και ομογενείς στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, καθώς και τους ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της Αλβανίας, που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα τις δεκαετίες του 1990 και 2000.

Το αρχειακό υλικό του ΙΑΠΕ περιλαμβάνει:

• 90 Συλλογές Δημόσιων Αρχείων.
• 1.200 Συλλογές Ιδιωτικών Αρχείων.
• Αρχείο 1.800 προφορικών μαρτυριών.
• Συλλογή εφημερίδων και δημοσιευμάτων της περιόδου 1920-1966.
• 70 χάρτες της Γεωγραφικής και Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού, του Γ΄ Σώματος Στρατού, της Εποικιστικής Υπηρεσίας, καθώς και χειρόγραφους χάρτες ιδιωτών.
• Συλλογή 6.000 φωτογραφιών.
• Συλλογή 350 επιστολικών δελταρίων με απόψεις πόλεων και χωριών της Μικράς Ασίας.

Στο ψηφιακό αποθετήριο του ΙΑΠΕ (http://repository-HARH.ekt.gr/HARH/) έχουν εισαχθεί όλες οι φωτογραφίες και τα επιστολικά δελτάρια και σταδιακά θα εισαχθούν τα υπόλοιπα αρχειακά τεκμήρια.

Η βιβλιοθήκη αριθμεί 5.500 τίτλους βιβλίων και λειτουργεί ως αναγνωστήριο. Επίσης:

• Το ΙΑΠΕ έχει πραγματοποιήσει 13 εκδόσεις, 4 διεθνή συνέδρια, 6 ημερίδες, 30 παρουσιάσεις βιβλίων, 17 εκθέσεις και παράλληλες εκδηλώσεις, 5 εκπαιδευτικά προγράμματα, 2 σεμινάρια τοπικής και προφορικής ιστορίας και 2 πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.
• Το ΙΑΠΕ έχει υλοποιήσει συνεργασίες με περισσότερους από 60 δημόσιους φορείς και προσφυγικούς συλλόγους.
• Το ΙΑΠΕ συνεργάζεται με την Έδρα Ποντιακών Σπουδών του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
• Στο ΙΑΠΕ έχουν πραγματοποιήσει την πρακτική τους άσκηση 210 φοιτητές από 14 πανεπιστημιακά τμήματα της Ελλάδας.

Ο Σύλλογος Φίλων ΙΑΠΕ ιδρύθηκε το 1997 και έχει ως βασικό στόχο τη συγκέντρωση και διάσωση τεκμηρίων των προσφύγων που εκδιώχθηκαν βίαια από τις πατρογονικές εστίες τους. Φιλοξενείται στο ισόγειο του ΙΑΠΕ.

33. Historical Archive of Refugee Hellenism (HARH) (29A A. Papandreou)

Its purpose is to save, preserve and disseminate the history of refugees. The object of interest of HARH is mainly the large refugee current of the Asia Minor Catastrophe (1922) and the Exchange of Populations (1923-24) from Pontus, Asia Minor and Eastern Thrace. Also, the Hellenism of Eastern Romylia, as well as of Constantinople, Imbros and Tenedos which was excluded from the Treaty of Population Exchange. It also deals with the Greek Cypriot refugees after the Turkish invasion of 1974 and the occupation of 37% of Cyprus. One of his future goals is to deal with the Greek immigrants and expatriates in Europe, America and Australia, as well as the populations of Greek origin from the countries of the former Soviet Union and Albania, who settled in Greece in the 1990s and 2000s.

The archival material of HARH includes:

• 90 Collections of Public Archives.

• 1,200 Collections of Private Archives.

• Archive of 1,800 oral testimonies.

• Archive of newspapers and publications of the period 1920-1966.

• 70 maps of the Geographical and Cartographic Service of the Army, of the 3rd Army Corps, of the Settlement Service, as well as handwritten maps of individuals.

• Collection of 6,000 photos.

• Collection of 350 post cards with views of cities and villages of Asia Minor.

In the digital repository of HARH (http://repository-HARH.ekt.gr/HARH/) all the photos and the post cards have been posted and gradually the rest of the archival items will be posted.

The library has 5,500 book titles and operates as a reading room. Also:

• HARH has carried out 13 publications, 4 international conferences, 6 conferences, 30 book presentations, 17 exhibitions and parallel events, 5 educational programs, 2 local and oral history seminars and 2 pan-Hellenic literary competitions.

• HARH has implemented collaborations with more than 60 public bodies and refugee associations.

• HARH collaborates with the Chair of Pontic Studies of the History-Archaeology Department of AUTh.

• So far, 210 students from 14 university departments of Greece have completed their internship at HARH.

The Association of Friends of HARH was founded in 1997 and has as its main goal the collection and preservation of evidence of the refugees who were violently expelled from their ancestral homes. It is hosted on the ground floor of HARH.