Kalamaria Monuments

Ιστορία

Η περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Καλαμαριά έχει αρχαία ιστορία. Στο ακρωτήριό της Μικρό Έμβολο (Καραμπουρνάκι), οι αρχαιολογικές έρευνες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη ενός προϊστορικού οικισμού, ο οποίος  ταυτίζεται με την Αλία Θέρμη, δηλαδή το εμπορικό λιμάνι της αρχαίας Θέρμης.

Το τοπωνύμιο Καλαμαριά πρωτοεμφανίζεται το 1083 σε έγγραφο της Μονής Ξενοφώντος του Αγίου Όρους και αναφέρεται στη νότια πλευρά της Θεσσαλονίκης. Αυτή η ονομασία πιθανόν να προήλθε από παράφραση του όρου «Καλή μεριά», εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης, των εύφορων αγρών, των πολλών καρποφόρων δέντρων, των αμπελώνων και των λουλουδιών που είχε τότε.

Η Καλαμαριά είναι κτισμένη στην ανατολική ακτή του Θερμαϊκού Κόλπου και η παραλία της έχει μήκος 4,5 χλμ. Στη μεγαλύτερη έκτασή της οι σύμμαχοί μας αγγλογάλλοι δημιούργησαν διάφορες εγκαταστάσεις, για τις ανάγκες του Μακεδονικού Μετώπου κατά των Κεντρικών Δυνάμεων, στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1915-1918). Αεροδρόμια, στρατόπεδα, αποθήκες ανεφοδιασμού, νοσοκομεία, απολυμαντήριο, ακόμη και κοιμητήριο.

Η περιοχή της Καλαμαριάς άρχισε να κατοικείται από το 1919 από έλληνες πρόσφυγες προερχόμενους από τον Καύκασο και τη νοτιοδυτική Ρωσία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, ακολούθησαν οι πρόσφυγες από άλλες περιοχές της Ανατολής, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε όλα τα τμήματα των σημερινών διοικητικών ορίων της, σε διαμερίσματα οικισμών της Πρόνοιας, αλλά και σε απλές και κατά κανόνα εκτός ρυμοτομικού σχεδίου κατοικίες, τις οποίες έκτισαν οι ίδιοι. Όλοι οι οικισμοί τότε ανήκαν διοικητικά στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Το 1934 ιδρύθηκε η κοινότητα Ρυσίου που περιλάμβανε τους οικισμούς Αρετσούς, Κουρί, Δέρκων, Κατιρλί και Νέας Κρήνης. Από τη συνένωση της κοινότητας Ρυσίου και των υπόλοιπων προσφυγικών οικισμών της Καλαμαριάς δημιουργήθηκε ο νέος δήμος, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιανουαρίου 1943 με πληθυσμό περίπου 15.000 κατοίκους.

Το Δημαρχείο λειτούργησε σε μισθωμένα οικήματα στην οδό Ξενοφώντος μέχρι το 1967 και στην οδό Πασαλίδη μέχρι τον Μάιο του 1985. Την περίοδο 1985-1997 λειτούργησε σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Μεταμορφώσεως. Στην πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου έγινε η ονοματοθεσία του Α΄ Γυμνασίου της σε «Φροντιστήριο Τραπεζούντας». Εξαιτίας της αύξησης των δραστηριοτήτων του Δήμου, αναπαλαιώθηκε το πρώτο Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς, δίπλα από τη Μητρόπολη, το οποίο λειτουργεί από το 1997 ως δεύτερο Δημαρχείο περιλαμβάνοντας το γραφείο του Δημάρχου, καθώς και διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες. Στο τρίτο δημοτικό κτίριο της Πλατείας Σκρα, γίνονται από το 1996 οι συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου και άλλες εκδηλώσεις.

Το 1974 ιδρύθηκε η Ιερά Μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς με Μητροπολιτικό Ναό τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Στα όρια του Δήμου υπάρχουν 10 ναοί και 9 παρεκκλήσια.

Δημοτικές και Κρατικές υπηρεσίες

Στην Καλαμαριά λειτουργούν 10 βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, 24 νηπιαγωγεία, 17 δημοτικά σχολεία, 9 γυμνάσια και 9 λύκεια, με σύνολο νηπίων και μαθητών 9.920. Τα σχολικά κτίρια είναι συνολικά 46, από τα οποία 18 είναι νηπιαγωγεία. Επίσης, λειτουργούν έξι βιβλιοθήκες, δύο φοιτητικές εστίες στη Νέα Κρήνη, μέρος του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ στον Φοίνικα και δύο μετεωρολογικοί σταθμοί σε συνεργασία με το ΑΠΘ. Tο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και η θερινή δημιουργική απασχόληση θεωρούνται από τις σημαντικότερες προσφορές του Δήμου προς τους πολίτες. Επίσης, λειτουργούν το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, το Μουσείο Φωτογραφίας «Καλεμκερής», ο Σύνδεσμος Προστασίας και Περιβάλλοντος Αδέσποτων Ζώων Ανατολικής Θεσσαλονίκης και δύο Σχολικές Επιτροπές. Ακόμη, δύο Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, η Δημοτική Εμπορική Τουριστική Επιχείρηση Καλαμαριάς ΑΕ και ηΚοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Καλαμαριάς. Η Αντιδημαρχία Κοινωνικής Πολιτικής και Αλληλεγγύης λειτουργεί εκτεταμένο πρόγραμμα παροχών σε ηλικιωμένους και ανήμπορους συνδημότες, όπως κέντρο σίτισης απόρων, γραφεία κοινωνικής φροντίδας, βοήθειας στο σπίτι και εξυπηρέτησης ΑμΕΑ, τράπεζα αίματος, συμβουλευτικό σταθμό άνοιας, κοινωνικό φαρμακείο και παντοπωλείο. Εποπτεύει τη λειτουργία έξι Κέντρων Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων, τεσσάρων πολιτιστικών κέντρων, μίας φιλαρμονικής και δύο χορωδιών. Ακόμη, στα όρια του Δήμου λειτουργούν το νοσοκομείο Άγιος Παύλος με 210 ανεπτυγμένες κλίνες, ένα υποκατάστημα του ΕΟΠΥΥ, 3 ιατρεία ΠΕΔΥ, ένα Δημοτικό Ιατρείο, ένα Κέντρο Ειδικής Αγωγής και ένα Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών. Επίσης, έξι κλειστά γυμναστήρια, επτά γήπεδα ποδοσφαίρου, δώδεκα μπάσκετ-βόλεϊ, πέντε τένις, δύο γκολφ, ένα ιππικών αγώνων, τρεις ναυταθλητικές εγκαταστάσεις, ένα κολυμβητήριο και μία μαρίνα. Τέλος, 75 αθλητικά και πολιτιστικά σωματεία δραστηριοποιούνται στην Καλαμαριά.

Δύο αστυνομικά τμήματα, το ΙΑ΄ και το Α΄ (μερικώς), ένα λιμενικό φυλάκιο, μία δημόσια οικονομική υπηρεσία, ένα υποθηκοφυλακείο, ένα υποκατάστημα του ΟΤΕ, ένα υποκατάστημα της ΔΕΗ, ένα συνεργείο της ΕΥΑΘ, τρία υποκαταστήματα των ΕΛΤΑ και είκοσι υποκαταστήματα τραπεζών, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους κατοίκους της πόλης. Οι κάτοικοι της Καλαμαριάς εξυπηρετούνται από εννέα διαδρομές λεωφορείων του ΟΑΣΘ, από τις οποίες οι 4 τερματίζουν εντός των ορίων του Δήμου. Ακόμη, στην Καλαμαριά υπάρχουν δύο ξενοδοχεία, το κυβερνείο (παλατάκι), το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου, η Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών, καθώς και η Φιλοζωική Εταιρία στον Φοίνικα. Επίσης, ο Δήμος Καλαμαριάς με τους δήμους Θέρμης και Θερμαϊκού από το 2005 λειτουργεί στα Βασιλικά χώρο περίθαλψης αδέσποτων ζώων.

Η περισσότερη βιομηχανική και βιοτεχνική δραστηριότητα είναι συγκεντρωμένη στις λεωφόρους Εθνικής Αντιστάσεως και Αδριανουπόλεως – Ελευθερίου Βενιζέλου. Επίσης, παρατηρείται υψηλή αλιευτική δραστηριότητα στη Νέα Κρήνη. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη συγκέντρωση καταστημάτων διασκέδασης, κυρίως στην παραλιακή λεωφόρο Πλαστήρα, τα οποία έχουν καθιερώσει την Καλαμαριά ως σημαντικό τόπο αναψυχής των κατοίκων όλου του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Τέλος, λειτουργούν επτά λαϊκές αγορές, οι δύο με βιολογικά προϊόντα, καθώς και μία ιχθυόσκαλα.

Το οδικό δίκτυο, συνολικού μήκους περίπου 130 χλμ., είναι σχεδόν όλο ασφαλτοστρωμένο. Το δίκτυο συλλογής βρόχινων νερών, που είναι υπευθυνότητα της ΕΥΑΘ, είναι υποτυπώδες. Η Καλαμαριά παρουσιάζει ικανοποιητική έκταση πρασίνου (7,2 τ.μ. ανά κάτοικο). Διαθέτει 65 πάρκα, σε πολλά  των οποίων υπάρχουν καθιστικά και παιδικές χαρές και πραγματοποιεί κάθε χρόνο στην πλαζ Αρετσούς ανθοκομική έκθεση.

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Καλαμαριάς, καθώς και οι χιλιομετρικές αποστάσεις της από άλλες πόλεις, παρουσιάζονται παρακάτω:

Πληθυσμός Καλαμαριάς και χιλιομετρικές αποστάσεις από αυτήν
Απογραφή	Πληθυσμός	Πόλη/Θέση	Απόσταση
1940	15.000*	Θεσσαλονίκη	8
1951	20.260	Θέρμη	9
1961	25.160	Αεροδρόμιο	10
1971	36.980	Σπήλαιο Πετραλώνων	44
1981	51.680	Μουδανιά	56
1991	80.990	Κασσάνδρα	82
2001	90.100	Ουρανούπολη (Άγιο Όρος)	131
2011	91.520	Βεργίνα	85
2021	92.240	Εύζωνοι	84
*Κοινότητα Ρυσίου συν λοιποί προσφυγικοί συνοικισμοί της περιοχής Καλαμαριάς

*ΠΗΓΗ:

Ιωαννίδου Ε., Καζαντζίδου Μ., Μαυρουδής Γ., Τσιραμπίδης Α., Η Καλαμαριά από την Αρχαιότητα μέχρι Σήμερα, Εκδόσεις Κυριακίδη, 2022.

Tourist Guide of Kalamaria

History

The area that today we call Kalamaria has an ancient history. At its cape Mikro Emvolo (Karabournaki), archaeological researches confirmed the existence of a prehistoric settlement, which is identified with Alia Thermi, that is, the commercial port of ancient Thermi.

The toponym Kalamaria first appears in 1083 in a document of the Xenophon Monastery of Mount Athos and refers to the southeast side of Thessaloniki. This name probably came from a paraphrase of the term “Kali meria” (Good place), because of the rich vegetation, fertile fields, many fruit trees, vineyards and flowers that it had then.

Kalamaria is built on the eastern coast of Thermaikos Gulf and its beach is 4.5 km long. In the larger area of the current city, our Anglo-French allies created various facilities, for the needs of the Macedonian Front against the Central Powers, during the First World War (1915-1918). Airfields, camps, supply depots, hospitals, disinfection station, even a cemetery.

The area of Kalamaria began to be inhabited from 1919 by Greek refugees coming from the Caucasus and southwestern Russia. After the Asia Minor Catastrophe of 1922, refugees from other regions of the East followed, who settled in all parts of its current administrative boundaries, in apartments of Welfare settlements, but also in simple and, as a rule, out of zoning plan houses, which they built by themselves. All settlements then belonged administratively to the Municipality of Thessaloniki. In 1934 the community of Rysio was founded which included the settlements of Aretsou, Kouri, Derkon, Katirli and Nea Krini. From the merger of the community of Rysio and the rest of the refugee settlements of Kalamaria, the new municipality was created, which began to function on January 1, 1943 with a population of approximately 15,000 inhabitants.

The City Hall operated in rented buildings on Xenophontos Street until 1967 and on Pasalidi Street until May 1985. In the period 1985-1997 it operated in a privately owned building in Metamorfoseos Street. At the first meeting of the Municipal Council, the naming of its 1st High School as “Trabzon Tutoring” was held. Due to the increase in the activities of the Municipality, the first Primary School of Kalamaria was restored next to the Metropolis, which has been operating since 1997 as a second Town Hall including the Mayor’s office, as well as administrative and financial services. In the third municipal building on Skra Square, since 1996, the meetings of the Municipal Council and other events are held.

In 1974 the Holy Metropolis of Nea Krini and Kalamaria was founded with Metropolitan Church the Transfiguration of the Savior. Within the boundaries of the Municipality there are 10 churches and 9 chapels.

Municipal and State services

In Kalamaria there are 10 nurseries, 24 kindergartens, 17 primary schools, 9 high schools and 9 lyceums with a total of 9,920 children and students. There are a total of 46 school buildings, of which 18 are kindergartens. There are also six libraries, two student residences in Nea Krini, part of the Forestry and Natural Environment School of the AUTh in Finikas and two weather stations in collaboration with the AUTh. The Open University and summer creative employment are considered among the most important offers of the Municipality to citizens. There is also the Historical Archive of Refugee Hellenism, the “Kalemkeris” Photography Museum, the Association for the Protection and Environment of Stray Animals of Eastern Thessaloniki and two School Committees. Also, two Citizen Service Centers, the Municipal Commercial Tourist Enterprise of Kalamaria SA and the Public Benefit Enterprise of the Municipality of Kalamaria. The Deputy Mayor of Social Policy and Solidarity operates an extensive program of benefits for elderly and disabled fellow citizens, such as a feeding center for the needy, home help and service for the disabled, blood bank, dementia counseling center, social pharmacy and grocery store. It supervises the operation of the nurseries and kindergartens, six Centers for Open Protection of the Elderly, four cultural centers, a philharmonic and two choirs. Furthermore, at the Municipality operate the Agios Pavlos hospital with 210 developed beds, a branch of the EOPYY in Votsis, three PEDY clinics, a Municipal Clinic, a Center for Special Education and a Center for the Prevention of Addictive Substances. Also, six indoor gymnasiums, seven soccer fields, twelve basketball-volleyball courts, five tennis courts, two golf courses, one horse racing course, three nautical sports facilities, one swimming pool and one marina. Finally, 75 sports and cultural associations are active in Kalamaria.

Two police stations, the 10th and 1st (partially), a port guard, a public financial service, a mortgage office, a branch of the Hellenic Telecommunications Organization, one of Public Power Corporation, a workshop of the Sewerage Water Supply Company of Thessaloniki, three branches of the Hellenic Post and twenty bank branches, offer their services to the citizens. The residents of Kalamaria are served by nine public routes, of which four terminate within the boundaries of the Municipality. Also, in Kalamaria there are two hotels, the government building (palataki) with a helipad, the Greek Language Center, the Center for International and European Economic Law, the National School of Judicial Officers, as well as the Animal Welfare Society in Finikas. Also, since 2005, the Municipality of Kalamaria with the municipalities of Thermi and Thermaikos has been operating a stray animal care center in Vasilika.

Most industrial and craft activity is concentrated on Ethnikis Antistaseos and Adrianoupoleos – Eleftheriou Venizelou Avenues. Also, high fishing activity is observed in Nea Krini. Characteristic is the large concentration of entertainment shops, mainly on the coastal avenue Plastira, which have established Kalamaria as an important place of recreation for the residents of the entire urban complex of Thessaloniki. Finally, there are seven public markets, two with organic products, as well as a fish pier.

The road network, with a total length of approximately 130 km, is almost entirely paved. The rainwater collection network, which is the responsibility of the Water and Sewerage Company of Thessaloniki, is rudimentary. Kalamaria presents a satisfactory area of greenery (7.2 sq.m. per inhabitant). It has 65 parks, many of which have benches and playgrounds, and it holds a flower exhibition every year on Aretsou beach.

The evolution of the population of Kalamaria and the kilometer distances from other cities, are presented below:

Population of Kalamaria and distances (km) from it
Census	Population	City/Site	Distance
1940	15,000*	Thessaloniki	8
1951	20,260	Thermi	9
1961	25,160	Airport	10
1971	36,980	Petralona Cave	44
1981	51,680	Moudania	56
1991	80,990	Cassandra	82
2001	90,100	Ouranoupoli (Holy Mountain)	131
2011	91,520	Vergina	85
2021	92,240	Evzonoi	84
* Rysio community plus other refugee settlements in the Kalamaria area.

*SOURCE:

Ioannidou E., Kazantzidou M., Mavroudis G., Tsirambides A., Kalamaria from Antiquity until Today, Kyriakidis Editions, 2022.